Et hoc est quod sequitur :

" Et ipsi observabant eum, " ut accusarent. Eccli. VIII, 14 : Ne contra faciem stes contumeliosi ne sedeat quasi insidiator ori tuo. I Reg. XXII, 13 : Consuluisti pro eo Deum ut consurgeret adversum me servus meus, insidiator usque hodie permanens.

" Et ecce homo quidam hydropicus erat ante illum. "

Hic incipit factum de quo insidiabantur.

Et dicit quinque, quorum primum est oblatio hydropici : secundum autem, interrogatio de observatione sabbati : tertium autem, curatio facta in die sabbati : quartum, confutatio de carnali observantia sabbati : quintum autem est erubescentia eorum, qui insidiabantur de operatione facta in die sabbati.

De primo dicit : " Et ecce. " Quatuor dicit. Primo enim ponit miseriae demonstrabilitatem, cum dicit : " Et ecce. " Secundo, ponit miseri rationabilitatem, cum dicit : " Homo quidam. " Tertio, explanat magnam miseri infirmitatem, cum dicit : " Hydropicus. " Quarto, ponit misericordis a praesentia infirmi inexcusabilitatem, quando dicit : " Erat ante illum. "

De primo horum dicit : " Et ecce. " Isa. lxiv, 9 : Ecce, Domine, respice, populus tuus omnes nos. Psal. xxiv, 16 : Respice, Domine, in me, et miserere mei: quia unicus et pauper sum ego.

" Homo quidam " rationalis, cui miserendum est. Osee, VI, 6 : Quia misericordiam volui, et non sacrificium : et scientiam Dei plusquam holocausta. Luc. XIII, 16 : Hanc filiam Abrahae... non oportuit solvi a vinculo isto die sabbati ? Quasi dicat : Sic oportuit.

" Hydropicus erat ante illum. "

Ecce expositio infirmitatis et miseriae. Dicit autem hic glossa Bedae, quod hydropisis est morbus aquosus ab humore subcutaneo dictus, a vitio vesicae natus, anhelitu faetido, et corpore turgente. Et hic humor in principio quidem est subcutaneus, postea autem totam inflat carnem. Nec est a vitio vesicae per vitium vesicae : sed quia hepar humorem aqueum a carne non separat, ideo vesica humorem aquosum ad se non directum non attrahit, et ideo pellis et corpus turgent. Anhelitus autem faetet propter spiritualium oppressionem, et corruptionem. Hic eliam habet proprietatem, quod quanto plus bibit, tanto plus sitit: quia membra interius non nutriuntur, et ideo semper desiderant, et patiuntur magnam spiritualium oppressionem. : Et haec sunt morbi istius accidentia, et miseria Christo praesentialiter exhibita.

Significat hic morbus avaritiam rerum hujus mundi, et accidentia. Avaritia enim humorem frigidarum consolationum hujus mundi appetit, quae per aquam significantur. Unde, Proverb. xxx, 16 : Terranon satiatur aqua. Haec anima avari aridam se replens, numquam satialur appetitu terrenae acquistionis, et consolationis mundanorum, Psal. cxlii, 6: Anima mea sicut terrasine aqua tibi. Hae sunt aquae Tanlali, de quibus dicit Poeta :

Quo plus sunt potae, plus sitiuntur aquae.

Ad Hebr. VI, 7 : Terra saepe venientem super se bibens imbrem. Isti sunt qui dicunt illud Judicum, 1, 15 : Terram arentem dedisti mihi. Eccle. v, 9 : Avarus non implebitur pecunia. Et quo plus habet, eo magis sitit. Job, XVIII, 9: Exardescet contra eum sitis.

Sed attracto humore, pellis et corpus turgent : quia abundantia temporalium inflationem inducit superbiae et ambitionis. Exod. IX, 10 et 11 : Facta sunt ulcera vesicarum turgentium in hominibus et jumentis. Nec poterant malefici stare coram Moyse propter ulcera quae in illis erant. Turgent enim homines et jumentini, et malefici ex jactantia divitiarum.

Faetet etiam anhelitus hydropici propter spiritualium oppressionem : quia tales non nisi de faetidis et corruptis rebus loquuntur. Psal. v, 11: Sepulcrum patens est guttur eorum, linguis suis dolose agebant. Sic ergo et humorem attrahit, et sitit, et foetet. Isa. XXXIV, 3 : De cadaveribus eorum ascendet foetor.

Iste morbus etiam spiritualia opprimit : et ideo spirant anhelitu gravi. I ad Corinth. II, 14 : Animalis homo non percipit ea quae sunt Spiritus Dei. Sultitia enim est illi, et non potest intelligere, quia spiritualiler examinatur. Tales enim sunt de quibus dicitur, ad Coloss. ii, 18 et 19 : Inflatus sensu carnis suae, et non tenens caput, ex quo lotum corpus, per nexus et conjunctiones subministratum et constructum, crescit in augmentum Dei.. Sed sicut hydropico solvuntur juncturas, ita ipse solutus a junctura Christi, nihil spiritualium intelligit.

Hic morbus etiam semper interius inanis remanet, quia cupit ea quae non nutriunt, sed opprimunt. Habacuc, II, 6 : Vae ei qui multiplicat non sua: usquequo et aggravat contra se densum lutum ?

Habet etiam hic morbus frequenter genitalium inflationem : quia frequenter abundantia temporalium luxuriam inducit. Eccli. xlvii, 21 et 22 : Inclinasti femora tua mulieribus:... dedisti maculam in gloria tua.

Pedes etiam hic morbus facit pigros, hoc est, affectus ad bonum pigrescentes. Sapient. xv, 15 : Pedes eorum pigri sunt ad ambulandum. Psal. CXIII, 7 : Pedes habent, et non ambulabunt.

Habet etiam hic morbus cutis infectionem per variolas, et vesicas, per morpheas. Quod significat exterioris conversationis deformitatem. Thren. IV, 2 : Filii Sion inclyti, et amicti auro primo: quomodo reputati sunt in vasa testea, opus manuum figuli ? Tales enim etsi quandoque quaerant pulchritudines vestium, hoc faciunt ut pallient incompositionem interiorem. Unde Beatus Bernardus : " Haec forma vestium, deformitatis " mentium et morum indicium est. "

Hae sunt igitur proprietates istius morbi, quem Sacerdotes et Pharisaei magis interius in anima, quam iste exterius in corpore patiebatur. Et ideo etiam hoc factum est quod erubescerent, se interius Salvatori non ostendentes, cum ille exterius salutem expeteret. Sic enim hydropicus " erat anle illum " salutem expetens, et miseriam ostendens medico Salvatori:

" Et respondens Jesus dixit ad legisperitos, et Pharisaeos, dicens : Si licet sabbato curare ?

At illi tacuerunt. "

Hic ponitur spiritualis intelligentiae de lege inquisitio.

Et dicit : " Respondens. " Non quod aliquid dixerint, sed quia cogitationibus observantium respondit. I Reg. XVI, 7: Homo videt ea quae parent, Dominus autem intuetur cor.

" Dixit ad legisperitos, " quorum erat intellisrere legem. Matth. XXIII, 13 : Yaevobis,Scribae et Pharisaei hypocritae: quia clauditis regnum coeorum ante homines. Luc. XI, 52 : Vae vobis Legisperitis, quia tulistis cldvem scientiae.

" Et Pharisaeos, " qui de religione singulariter gloriabantur. Ad Roman. II, 23: Qui in lege gloriaris, per praevaricationem legis Deum inhonoras ?

De sacerdotibus tacet, propter honorem hospitis qui princeps Sacerdotum erat, ne eum videatur confundere.

" Si licet sabbato curare? "

Cum enim omnia ad curam hominis facta sint, et propter hominem : et eum curare non sit opus servile, sed spirituale : et non possit nisi virtute divina fieri, quando fit sine invocatione et sine sacramento, per solum imperium. Unde, Marc. iii, 4 : Licet sabbatis benefacere, an male? animam salvam facere, an perdere ?

" At illi tacuerunt. "

Merito tacent, qui contra se esse vident quidquid dixerint. Oportuit enim alteram partem respondere contradictionis: et quamcumque responderint obligati sunt. Si enim dicant quod non licet, dicetur eis : Quare ipsi animalia curent? Si dixerint quod licet, dicetur eis : Quare Christum curantem observant ? Et ideo tacuerunt. Psal. lxii, 12: Obstructum est os loquentium iniqua. Sic, Daniel. XIV, 26, os draconis obstructum est, ne aliquid posset contra Danielem.

Ipse vero apprehensum sanavit eum, ac dimisit.

Et respondens ad illos, dixit : Cujus vestrum asinus aut bos in puteum cadet, et non continuo extrahet illum die sabbati?

Et non poterant ad haec respondere illi. "

Hic ponitur miraculi et beneficii perfectio.

Dicit ergo : " Ipse vero, " Jesus salvator omnium miserorum, attendens quid Propheta dicit de eo, Psal. x sec. Hebr. 14: Tibi derelictus est pauper, orphano tu eris adjulor.

" Apprehensum " autem charitate et misericordia. Jerem. XXXI, 3 : In charitate perpetua dilexi te: ideo attraxi te miserans. Apprehendit tamen etiam manu : ut ostenderet quod virtus deitatis exiret de carne propter nos assumpta. Matth. VIII,3 : Tetigit eum, dicens : Volo, mundare.

" Sanavit eum, " hoc est, ab hydropisi curavit. Osee, XIV, 5 : Sanabo contritiones eorum, diligam eos spontanee : quia aversus est furor meus ab eis. Iste est medicus, de quo dicitur, Eccli. XXXVIII, 1 : Honora medicum propter necessitatem, etenim illum creavit Altissimus. Jerem. XVII, 14 : Sana me, Domine, et sanabor.

" Ac dimisit " sic eum corporaliter sanatum. Dimisit liberum, quem obsequiis retinere poterat pro mercede sanationis : ut ipse opere doceret quod dixerat, Matth. x. 8 : Gratis accepistis, gratis date. Sic dimisit Eliseus Naaman sanatum . Dimisit etiam liberum, ut libera mente confiteretur, et crederet, et gratias ageret Deo. Joan. v, 14: Ecce sanus factus es: jam noli peccare, ne deterius tibi aliquid contingat.''

" Et respondens ad illos, "

Scilicet insidiatores et observatores, potius attendens malitiam cordis quam verba : quia verbis nihil dixerant.

" Dixit: Cujus vestrum, " possessus a vobis, " asinus aut bos, " hoc est, mundum vel immundum jumentum,

" in puteum, " hoc est, in foveam aliquam, " cadet, et non continuo, " ne moram Irahat periculum laesionis, vel mortis, " extrahet illum, " quod tamen est opus servile, et pro servili jumento, " die sabbati, " in quo a servilibus praeceptum est feriare? Hoc autem accipiebant ab illo quod dictum est, Exod. XXIII, 4 : Si occurreris bovi inimici tui, aut asino erranti, reduc ad eum. Cum enim praecepta talia moralia ad utilitatem proximi sunt data, oportet quod si aliquis in sabbato errans animal inveniat,quod statim reducat : quia aliter perderetur animal. Et cum charitas sit ordinata, in suo animali multo potius est hoc observandum. Quia, Matth. XII, 12, dictum est, quod magis melior est homo ove. 1 ad Corinth. IX, 9 et 10: Numquid de bobus cura est Deo ? An propter nos utique hoc dicit ? Multo magis in omni hora subveniendum est homini in necessitatis articulo constituto.

Et quia haec ratio incontradicibilis est, ideo sequitur:

" Et non poterant ad haec respondere illi. "

Job, IX, 3 : Si Doluerit contendere cum eo, non poterit respondere ei unum pro mille. Act. VI, 10 : Non poterant resistere sapientiae et Spiritui qui loquebatur.

Bos autem et asinus significant litteratum et idiotam, sive sapientem et stultum. Job, I, 14: Boves orabant, et asinae pascebantur juxta eos, qui de fovea peccati et perditionis continuo sunt extrahendi. Proverb. XXIV, 11 : Erue eos qui ducuntur ad mortem : et qui trahuntur ad interitum, liberare ne cesses.

Sic ergo terminata est pars illa, in qua docet, quod spirituali intelligenlia legis redeundum est ad ipsum.

" Dicebat autem et ad invitatos parabolam, intendens quomodo primos accubitus eligerent."

Hic autem tria instruit secundum tres virlutes,. quae nos Christo conformant, et faciunt ad suam invitationem devenire : quarum prima est humilitas, nos sibi subjiciens: secunda autem voluntaria paupertas, nos sibi conformans: tertia autem perseverantia, ab ipso coronam accipiens. Sic enim ad judicium praeparati, intrabimus cum Domino.

Circa instructionem humilitatis duo dicuntur. Primo enim Evangelista ostendit occasionem, qualiter ad hanc instructionem venit Dominus : secundo, ponit instructionem.

In primo horum tria dicit: quibus videlicet dixit, modum dicendi, et causam.

De primo sumitur dicti congruentia : quia sermones secundum materiam inquirendi sunt. Audientes autem sunt materia praedicantis, ut dicit Gregorius. Ex secundo, sumitur intellectus dictorum. Et ex tertio, necessitas.

Dicit ergo :

" Dicebat autem. "

Et hoc est etiam non solum confutans Sacerdotes, Scribas, et Pharisaeos : sed etiam docens devotos, et reprehendens superbos. Ad Roman. I, 14 et 15 : Sapientibus et insipientibus debitor sum: ita quod in me promptum est.

" Ad invitatos. "

Honorem enim volens facere Domino in die festo, multos secum invitavit. Tob. II, 1 et 2 : Cum esset dies festus Domini, et factum esset prandium bonum in domo Tobiae, dixit filio suo : Vade, et adduc aliquos de tribu nostra timentes Deum, ut epulentur nobiscum. Isti autem propter epulas, et propter hoc quod ibi in honore viderentur honorati a principe, venerunt ad convivium. Ad hos ergo direxit sermonem. Esther, v, 11 et 12: Exposuit Aman amicis suis magnitudinem divitiarum suarum, filiorumque turbam, et post haec ait: Reginaquoque Esther nullum alium vocavit ad convivium cum rege praeter me: apud quam etiam cras cum rege pransurus sum.

" Parabolam "

Istam, hoc est, sermonem similitudinis : quia parabola proprie vocatur, ubi negotium negotio comparatur. Quod non fit hic: quia hic plana ponitur instructio humilitatis. Sed quia per similitudinem vocatorum ad nuptias docet, ideo large sumpto vocabulo parabolam vbcat. Proverb. 1, 6 : Animadvertet parabolam et interpretationem, verba sapientum et aenigmata eorum. Ex hoc igitur modus accipitur istius doctrinae.

" Intendens, "

Hoc est, intendere sive intelligere eos faciens. Psal. XLIX, 21: Arguam te, et statuam te contra faciem tuam. Isti enim non videbant seipsos.

" Quomodo, " hoc est, quam indecenter, " primos occubitus, " hoc est, sine merito virtutis acciperent cathedras honoris et dignitatis, " eligerent, " propria voluntate, non vocati ad eas auctoritate superioris.Et haec est discendi necessitas. Eccli. VII, 4 : Noli quaerere a domino ducatum, neque a rege cathedram honoris. Eccli. X, 17 : Sedes ducum superborum destruxit Deus. Luc. I, 52: Deposuit potentes de sede. Est enim simile, ut simia in throno regni sedeat, quando idolum et non veritas ponitur in cathedra honoris. Eccle. x, 5 et 6 : Est malum quod vidi sub sole, quasi per errorem egrediens a facie principis : positum stultum in dignitate sublimi, et divites sedere deorsum Hac ergo necessitate fuit.

"Dicens ad eos :

Cum invitatus fueris ad nuptias, non discumbas in primo loco, ne forte honoratior te sit invitatus ab illo. "

Hic incipit instructio.

Et habet duas partes, scilicet, instructionem per similitudinem, et instructionis conclusionem.

Instructio ipsa habet partes duas, scilicet, cautelam contra humiliationis verecundiam : et instructionem ad humilitatis gloriam consequendam.

De primo dicit tria : honorem scilicet vocationis, cautelam ne incurratur verecundia confusionis, et modum qualiter frequenter incurritur verecundia confusionis.

De primo dicit :

" Cum invitatus fueris ad nuptias. "

In quo duo notantur, honor vocationis, et participatio gaudii vocantis.

Honor exprimitur cum dicit : " Cum invitatus fueris. " Est enim honor magnus, a magno ad festum vocari: et praecipue a Deo. Apocal. XIX, 9 : Beati qui ad coenam nuptiarum Agni vocati sunt. Proverb. IX, 2 et 3 : Proposuit mensam suam. Misit ancillas suas ut vocarent ad arcem, et ad moenia civitatis.

" Ad nuptias, " ut particeps gaudii te vocantis. Et praecipue si Deus Rex coelestis ad haec gaudia te vocat. Sicut enim dicitur, Matth. XXII, 2 : Simile factum est regnum coelorum homini regi, qui fecit nuptias filio suo, hoc est, desponsationis humanae naturae cum divina, et fidelis animae cum Filio Dei, et intellectus hominis cum sapientia, et cordis humani cum justitia, et boni Praelati cum Ecclesia.

De primis nuptiis dicitur, Apocal. XIX, 7 et 8 : Venerunt nuptiae Agni, et uxor ejus, hoc est, humana natura, praeparavit se. Et datum est illi ut cooperiat se byssino. Quia humana natura candore: innocentiae et gratiae, et splendore divinitatis est perfusa, et operta in sanctitate justificationis. Apocal. XIX, 8 : Byssi-num enim justificationes sunt Sanctorum.

De secundis nuptiis dicitur, Luc. XII, 36 : Vos similes hominibus exspectantibus dominum suum, quando revertatur a nuptiis. Hae sunt nuptiae Assueri regis, qui interpretatur beatus, et Esther, quae abscondita propter humilitatem interpretatur.

De tertiis dicitur, Sapient. VIII, 2 : Hanc amavi, et exquisivi a juvente mea, et quaesivi mihi eam sponsam assumere, et amator factus sum formae illius.

De quartis dicitur, Malach. II, 14 : Dominus testificatus est inter te et uxorem pubertatis tuae, quam tu despexisti : et haec particeps tua, et uxor foederis tui. Leges enim justitiae cum corde tuo foedus habere debent : quamvis haec uxor ab isto viro frequenter despiciatur, et detur ei libellus repudii.

De quintis nuptiis dicitur, Tob. VI, 11 et 12 : Est hic Raguel nomine, vir propinquus de tribu tua : et hic habet filium nomine Saram, sed neque masculani, neque foeminam ullam habet aliam praeter eam. Tibi debetur omnis substantia ejus, et oportet eam te accipere conjugem. Raguel interpretatur pastor Dei, et significat Christum, quem Deus Pater in mundum pro pastore destinavit. Hujus filia est Ecclesia unica, praeter quam non habet prolem. Et ideo hanc Tobiae (qui interpretatur bonus Domini hoc est, fideli pastori conjungit, et illi omnis sustantia ejus debetur : quia quidquid redituum est in Ecclesia debetur tali pastori.

Hae sunt igitur nuptiae ad quas vocat nos Rex summus. Est autem et generaliter cautum et bonum omnibus vocatis ad quascumque nuptias, hoc quod dicit Dominus.

Et hoc est quod dicit :

" Non discumbas in primo, "

Hoc est, honoratiori " loco, " tua propria auctoritate : innatum enim est ho- millibus vilibus concupiscere alta loca : et ideo si recumbas tua electione in magno loco, vilis es et vilis reputaberis : sicut Lucifer, Isa. XIV, 13, altum locum per seipsum concupivit, et ad imum dejectus est : Sedebo (inquit) in monte testamenti, in lateribus Aquitonis. Item, v. 13 : Super astra Dei exaltabo solium meum. Et post modicum dictum est ei, v. 15 : Verumtamen ad infernum detraheris, in profundum laci. E contra dicitur de Filio Dei, ad Philip. II, 7 : Semetipsum exinanivit, formam servi accipiens. Ad Galat. IV, 1 : Nihil differt a servo, cum sit dominus omnium. Eccli. III, 20 : Quanto magnus es, humilia te in omnibus.

" Ne forte honoratior te sit invitatus. "

Ecce ratio cautelae. Et hoc quilibet debet reputare in corde suo, quod scilicet quilibet invitatorum sit eo honoratior. Ad Roman. XII, 10 : Honore invicem praevenientes. Psal. CXXXVIII, 17 : Nimis hono rificati sunt amici tui, Deus, nimis confortatus est principatus eorum. Omnes enim super se reputat esse, qui vere humilis est. Ad Ephes. III, 8 : Mihi omnium sanctorum minimo data est gratia haec. I ad Corinth.xv, 9 : Ego enim sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vocari Apostolus, quoniam persecutus sum Ecclesiam Dei. Ecce novissimus locus in quo recumbit summus Apostolorum Paulus.

" Et veniens is qui te et illum vocavit, dicat tibi: Da huic locum : et tunc incipias cum rubore novissimum locum tenere. "

Tangit hic urbanitatem inivtantis : quia intrat ut videat discumbentes, et ordinem ipsorum.

Et hoc est quod dicit: " Et veniens isqui te et illum vocavit. " Matth. XXII,

II : Intravit autem rex ut videret discumbentes. Hic est ordo de quo dicitur,

III Reg. x, 5, quod regina Saba videns ordinem ministrantium, non habebat ultra spiritum. Nimis enim mirabile est, ut in oculis omnium superior existens, in solis tuis oculis in inferiori sede recumbas : aut quod in oculis omnium in inferiori sede recumbere debens, in solis tuis oculis superiorem sedem usurpes.

Et tunc is qui te invitavit, " dicat tibi: Da huic locum. " Superbiam enim pati non potest, qui humilis corde est. Job, XL, 6 et 7 : Disperge superbos in furore tuo, et respiciens omnem arrogantem humilia. Respice cunctos superbos, et confunde eos, et contere impios in loco suo.

" Et tunc incipias cum rubore novissimum locum tenere. " Haec enim maxima est confusio, ut depositus a sede majestatis, ad ima projiciaris. Isa. XXII, 19 : Expellam te de statione tua, et de ministerio iuo deponam te. Proverb. XXIX, 23 : Superbum sequitur humilitas, et humilem spiritu suscipiet gloria. Eccli. x, 17 : Sedes ducum superborum destruxit Deus, et sedere fecit mites pro eis.

Dicit autem : " Incipias, " quia sic incipit, quod confusionem numquam consummabit, sed in aeternum in confusione erit.

Et dicit : " Novissimum, " quia sicut primum concupivit, et superbia ejus semper ascendit, ita semper descendit usque ad fundamenta laci. Isa. XIV, 15 : Verumtamen ad infernum detraheris, in profundum laci.

" Sed cum vocatus fueris, vade, recumbe in novissimo loco : ut, cum venerit qui te invitavit, dicat tibi: Amice, ascende superius. Tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus :

Quia omnis qui se exaltat humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur. "

Documentum est humilitatis.

Omnes autem Deus vocat ad nuptias quinque supra dictas, habentes vestom nuptialem, hoc est, dignam suis nuptiis conversationem. I ad Timoth. I, 4 : Qui omnes homines vult salvos fieri, et ad agnitionem veritatis venire. Matth. XI, 28 : Venile ad me, omnes qui laboratis, etc.

" Vade et recumbe in novissimo loco."

Tria dicit. Humilitatis profectum notat per hoc quod dicit : " Vade. " Psal. lxxxiii, 8 : Ibunt de virtute in virtutem.

Humilitatis atfectum notat per hoc quod dicit : " Recumbe. " Ad commodum enim et ad affectum sedet, qui ex corde humiliari desiderat. II Reg. VI, 22 : Ludam, et vilior fiam plusquam factus sum.. I Reg. xv, 17 : Cum parvulus esses in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es. Psal. lxxxiii, 11 : Elegi abjectus esse in domo Dei mei, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum.

Tertio, dicit humilitatis locum, cum dicit : " In novissimo loco. " I Reg. II, 8 : Suscitat de pulvere egenum, et de stercore elevat pauperem. In stercore enim est locus novissimus.

" Ut cum venerit qui te invitavit. "

Non dicit, qui te et illum invitavit : quia specialiter placet ei humilitas, et illum specialiter invitavit. Jacob. IV, 6 : Deus superbis resistit, humilibus autem dat gratiam. Judith, IX, 16 : Nec superbi ab initio placuerunt tibi, sed humilium et mansuetorum semper tibi placuit deprecatio." Dicat tibi: Amice. "

Tangit humilitatis gratiam et prae- mium. Gratiam quidem cum dicit : " Amice. " Superbus enim nullius amicus est : quia inter superbos semper jurgia sunt : sed humilis, amicus Dei est : quia amicitia similitudo quaedam est : et Christus dicit. Matth. XI, 29 : Discite a me quia mitis sum, et humilis corde. Isa. lxvi, 2 : Ad quem respiciam, nisi ad pauperculum, et contritum spiritu, et trementem sermones meos ? Ideo etiam, Daniel. III, 39, dicitur : In animo contrito et spiritu humilitatis suscipiamur. Non autem aliquis suscipitur nisi tantum amicus.

" Ascende superius. "

Ecce humilitatis praemium. Luc. I, 52 : Exaltavit humiles. Psal. cxii, 6 et seq. : Humilia respicit in coelo et in ferro : suscitans a terra inopem, et de stercore erigens pauperem : ut collocet eum cum principibus, cum principibus populi sui.

" Tunc erit tibi gloria coram simul discumbentibus. "

Simul discumbentes in omnibus nuptiis, fideles sunt boni, coram quibus est gloria humili in novissimo loco discumbenti Quia quanto se aliis inferiorem re. putavit, tanto praefertur omnibus, exemplo ejus qui dixit, Joan. 13 et seq. : Vos vocalis me : Magister, et Domine : et bene dicitis, sum etenim. Si ergo ego lavi pedes vestros Dominus et Magister, et vos debetis alter alterius lavare pedes. Exemplum enim dedi vobis, ut quemadmodum ego feci vobis, ita et vos faciatis. Luc. XXII, 26 : Qui major est in vobis, fiat sicut minor : et qui praecessor est, sicut ministrator. Job, XXII, 29 : Qui humiliatus fuerit, erit in gloria." Quia omnis qui se exaltat, humiliabitur. "

Ecce omnium inductorum conclusio. Quod enim exaltati humilientur, probatur per divitem purpuratum, Luc. XVI, 22, qui sepultus est in inferno. Per Luciferum, qui super astra coeli exaltare voluit solium suum, et ad infernum detractus est ad fundamenta laci . Per regem Tyri, qui in medio lapidum ignitorum in paradiso posuit cor suum sicut cor Dei, et de monte Dei projectus est in terram .

" Et qui se humiliat, exaltabitur, "

Per contrarium : et hoc probatur per David, qui quoniam inter suos fratres minor fuit, in regno exaltatus est . Psal. XXXIII, 19 : Humiles spiritu salvabit. Ideo dicitur de Christo, ad Philip. ii, 7 : Semetipsum exinanivit, formam servi accipiens. Et post modicum sequitur, vv. 9 et seq. : Propter quod et Deus exaltavit illum, et donavit illi nomen quod est super omne nomen, ut in nomine Jesu omne genu flectatur, coelestium, terrestrium,et infernorum, et omnis lingua confitealur quia Dominus Jesus Christus in gloria est Dei Patris. Haec est humilitas quae specialiter ut Evangelica virtus praedicatur in Evangelio a Domino. Hanc laudat, hanc suadet, hanc de toto thesauro sapientiae et scientiae Dei in se abscondito, specialiter docet imitandam. Et ideo etiam Evangelica vir us vocatur : quia per illam, ut dicit Augustinus, tumor sanatur nostrae miseriae. Hanc eligit in matre : quia sine humilitate nec castitas ejus placuisset. Hanc diligit in omnibus, nec aliquem suscipit sine humilitate. Judith, VIII, 16 et 17 : Humiliemus illi animas nostras, et in spiritu constituti humiliato, servientes illi, dicamus flen-tes Domino, ut secundum voluntatem suam sic faciat nobiscum misericordiam suam : quia cum humiliatis numquam faciet nisi misericordiam. Ideo dicit Apostolus, ad Ephes. IV, 1 et 2 : Obsecro vos, ego vinctus in Domino, ut digne ambulelis vocalione quavocati estis : cum omni humilitate, etc.

" Dicebat autem et ei qui se invitaverat : Cum facis prandium, aut coenam, noli vocare amicos tuos, neque fratres tuos, neque cognatos, neque vicinos divites, ne forte te et ipsi reinvitent, et fiat tibi retributio.

Sed cum facis convivium, voca pauperes, debiles, claudos, et caecos.

Et beatus eris, quia non habent retribuere tibi : retribuetur enim tibi in resurrectione justorum. "

Hic incipit docere de voluntaria paupertate.

Et dicit hic tria : quorum primum est quod docet, quibus, et qualiter temporalia quando reliquuntur sunt distribuenda. Secundum autem est, quod ostendit quale impedimentum praestant ad sequendum Christum si possideantur cum amore. Tertio autem, ostendit incongruitatem, quae est inter diligentem temporalia ad suum discipulatum. Quia qui aliquid istorum plus Deo diligit, non est dignus suo discipulatu.

Circa primum autem dicit tria. Dicit enim primo qui in convivium eorum qui sua propter Deum distribuunt, non sunt vocandi. Secundo autem, dicit qui sunt vocandi. Tertio, horum dicit rationem.

Circa primum horum dicit quatuor. Primo enim ostendit dictorum ad eum qui audit convenientiam. Secundo, ostendit eleemosynae largitionem esse debere temporaneam, et temporis habere debere congruentiam. Tertio, ostendit refectionis pauperum praeparationem de- bitam. Quarto autem ostendit vocationem debere non esse carnali affectu maculatam.

De primo igitur dicit : " Dicebat autem et ei qui se invitaverat, " nolens temporalia sua metere nisi spiritualia seminaret. I ad Corinth. IX, 11 : Si nos vobis spiritualia seminavimus, magnum est si nos carnalia vestra metamus ? Ad Galat. VI, 6 : Communicet is qui catechizatur verbo, ei qui se catechizai in omnibus bonis. Hinc est quod dicit Apostolus,II ad Thessal. III, 8 : Neque gratis panem manducavimus ab aliquo.

" Cum facis, etc."

Duo tangit : temporis congruentiam, et eleemosynam debere esse voluntariam.

Primum tangit dicens : " Cum, " hoc est, quando, innuens non semper posse fieri eleemosynam : quia non suppeterent facultates : quia non esset ordo charitatis se depauperare et aliis ministrare. 11 ad Corinth. VIII, 13 : Non enim ut aliis sit remissio, vobis autem tribulatio. Marc. XIV, 7 : Semper pauperes habetis vobiscum,et cum volueritis, potestis illis benefacere, hoc est, cum opportunitas temporis in facultatibus vestris hoc requirit. Luc. XI, 41 : Quod superest, date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis.

" Facis. "

Ostendit eleemosynam debere esse voluntariam et cum effectu.

De primo dicit : " Facis, " ita quod non sit coactio vel tristitia : sed sit factum merae voluntatis. II ad Corinth. IX, 7 : Non ex tristitia aut ex necessitate. Hilarem enim datorem diligit Deus. Ad Roman. VII, 20 : Si quod nolo, illud facio, jam non ego operor illud, sed quod habitat in me peccatum, hoc est, avaritia.

Notatur eliam quod cum effectu esse debet, et non solum in verbo aut corde. Jacob. ii, 15 et 16 : Si frater et soror nudi sunt, et indigeant victu quotidiano, dicat autem aliquis ex vobis illis : Ite, in pace, calefacimini et saturamini: non dederitis autem eis quae necessaria sunt corpori, quid proderit ? Unde, II ad Corinth. VIII, 11 et 12 : Nunc vero et facto perficite... Si enim voIuntas prompta est, secundum id quod habet, accepta est, non secundum id quod non habet.

" Prandium aut coenam."

Ecce praeparatio.

Dicitur enim prandium quasi parandium : eo quod sunt in ipso multae praeparationes refectionum. IV Reg. VI, 23 : Apposita est eis ciborum magna praeparatio : et comederunt, et biberunt. Matth. XXII, 4 : Ecce prandium meum paravi, lauri mei et altilia occisa sunt, et omnia parata.

" Aut coenam, " quae est nocturna comestio, confecta ex somniferis et digestivis : sicut super Matthaeum notavimus . Prandium enim est eleemosynarum refectio vegetans ad gratiae virtutes : coena autem, refectio pauperum vegetans ad gloriam. His enim duabus refectionibus debent refici pauperes. Psal. XXI, 27 : Edent pauperes, et saturabuntur : et laudabunt Dominum qui requirunt eum. Ecce ad gratiam laudis divinae. Vivent corda eorum in saeulum saeculi. Ecce refectio ad gloriam ut in gloria perpetua vivant. Isa. XXIII, 18 : Non condentur neque reponentur mercedes Tyri, quia his qui habitaverint coram Domino erit negotiatio ejus, ut manducent in saturitatem, et vestiantur usque ad velusiatem. Glossa dicit : " Hoc est, veris pauperibus qui coram Domino steterunt hic in re ctitudine gratiae, et in futuro in rectitudine gloriae. "

" Noli vocare, etc. "

Ecce qui sunt excludendi, omnes scilicet carnali affectu conjuncti. Et est intelligcndum, quod non propter carnalcm affeclum sunt vocandi: et si vocantur, vocatio caret mercede aeterna. Sedtamen non est peccatum voeare eos aliquando, dummodo per expensas eorum vocans non efficiatur impotens ad dandum eleemosynam. Hoc est ergo quod intendit.

Quinque autem conjunctiones ab eleemosyna excludit, cum dicit : " Noli vocare " non indigentes " amicos, " amicitia saeculari tibi conjunctos si non indigent. Ut sit sensus : " Noli vocare amicos, " ut causa vocalionis sit amicitia saecularis. Matth. v, 46: Si diligitis eos qui vos diligunt, quam mercedem habebitis ? nonne et publicani hoc faciunt. Eccli. XXXVII, 1: Omnis amicus dicet : Et ego amicitiam, copulavi. Sed si vocas amicos, sit causa vocationis Deus, et necessitas invitationis sit paupertas et indigentia. Tali enim amico magis teneris quam alii propter ordinem charitatis. Cantic. v, 1: Comedite, amici, et bibite, et inebriamini, charissimi." Neque cognatos, " eos scilicet qui ex matrimonio vestro vel amicorum vobis appropinquant : ut haec scilicet sit causa invitationis, et si non sint pauperes. Aliter enim si sunt pauperes, magis sunt vocandi. Tob. II, 1 et 2 : Cum esset dies festus Domini, et factum esset prandium bonumin domo Tobiae, dixit filio suo: Vade, et adduc aliquos de tribu nostra timentes Dominum. Ecce quod magis vir sanctus praecepit vocari cognatos quam alios.

" Neque vicinos " non indigentes. Sunt autem vicini in convictu quotidiano nobis communicantes : qui si indigentes sunt, magis sunt vocandi. Luc. xv, 6 : Convocat amicos et vicinos, dicens illis : Congratulamini mihi, etc.

" Neque fralres," ex eisdem parentibus

vobis junctos, non indigentes : sed si indigent, nulli tantum sunt vocandi. Isa. lviii, 7 : Frange esurienti panem tuum, et egenos vagosque induc in domum tuam. Cum videris nudum, operi eum, et carnem tuam ne despexeris.

" Neque divites " qui non indigent : ita quod haec sit causa invitationis. Aliter autem possunt invitari. Unde rex Assuerus qui in multis laudatur, fecit prandium talibus, Esther, II,18 : Ac dona largitus est juxta magnificentiam principalem.

Causam autem quare tales non sunt invitandi, subjungit dicens :

" Ne forte et te ipsi reinvitent. "

Quia alia spe mercedis non possunt tales invitari, quia non habent unde aliud retribuant. Matth. VI, 16 : Amen dico vobis, quia receperunt mercedem suam. Luc. XVI, 25 : Fili, recordare quia recepisti bona in vita tua.

"Et fiat Ubi retributio " in vita ista.

Sed contra. Quia, Marc. X, 30, dicitur quod centuplum accipiet in vita ista cum persecutionibus, et in futuro vitam aeterna m.

Ad hoc dicendum, quod centuplum accipiet, non in vicaria teniporalium retributione, sed potius in virtutis misericordiae et largitatis delectatione, quae pro centuplo reputatur. Genes. XXVI, 12 : Sevit Isaac in terra illa, et invenit in ipso anno centuplum, hoc est, posuit in eleemosynas, et pro delectatione reputavit se centuplum invenisse. Eccle. XI, I : Mitte panem tuum super transeuntes aquas, quia post tempora multa invenies illum.

" Sed cum facis convivium, "

Volens utiliter tua expendere. Convivium autem sonat delicias : quod frequenter sonat in malo. Sonat enim aliquando fastum, et jactantiam, Daniel. v,

1 : Baltassar rex fecit grande convivium optimatibus suis mille : et unusquisque secundum suam bibebat aetaiem. Aliquando sonat honestatem saeculi, Esther, I,3: Rex Assuerus fecit grande convivium cunctis principibus, et pueris suis, fortissimis Persarum et Medorum inclytis Aliquando sonat gastrimargiam, Proverb. XXIII, 20 : Noli esse in conviviis potatorum, nec in commessationibus eorum qui carnes ad vescendum conferunt. Est iterum convivium lasciviae et luxuriae, Osee, IV, 18 : Separatum est convivium eorum : fornicatione fornicati sunt. Tale fuit convivium Herodis, in quo propter saltus Herodiadis praecisum est caput Joannis. Est autem convivium gratiae, et virtutis : sicut dicitur, Job, I, 4, quod filii Job, hoc est, virlutes, faciebant convivium per domos, unusquisque in die suo : et mittentes vocabant tres sorores suas, hoc est, tres virtutes theologicas. Est etiam convivium misericordiae, sicut hic. Et ab hoc loco confunduntur qui dicunt pauperibus non esse danda delicata. Quamvis enim non sint eis delicata porrigenda continuo, ne consuescant, tamen crudele est dicere, quod nihil umquam delicati debeat porrigi pauperibus : quia sine deliciis omnimodis non potest vivere natura humana. Nehemiae seu II Esdrae, VIII, 10 : Comedite pinguia, et bibite mulsum, et mittite partes his qui non praeparaverunt sibi. Pinguia autem, et mulsum sunt delicata. Luc. v, 29 : Fecit ei convivium magnum Levi in domo sua. Cum ergo tale convivium misericordiae feceris.

Et hic dicit, qui sunt vocandi, et quando.

Quando quidem : " Cum facis convivium. "

Qui autem, subdit : " Voca pauperes. " Non exspectes donec petant, sed " voca " eos, qui forte propter verecundiam vel metum non venirent. Pauperes autem sunt qui non sufficiunt sibi : et ideo vocandi sunt, ut ex abundantiis tuis recreentur. Job, xxx, 23 : Compatiebaturanima mea pauperi. Hoc est quod dicit Dominus, Matth. XXV, 35 : Esurivi, et dedistis mihi manducare, etc. Et isti sunt qui in exterioribus deficiunt, neminem in exterioribus habentes consolatorem.

a Et debiles, " interius viribus destitutos, nec laborare valentes. Debilis autem est infirmus quacumque infirmitate. Ad Roman. XIV, 1 : Debemus nos firmio res, imbecillitates infirmorum sustinere.

" Et claudos, " qui quaerere non possunt victum suum. Act. iii, 3 : Claudus quidam cum vidisset Petrum et Joannem incipientes introire in templum, rogabat ut eleemosynam acciperet.

" Et caecos, " qui vestigia quaerendi eleemosynam videre non possunt. Luc. XVIII, 35 : Caecus quidam sedebat secus viam mendicatis. Omnes enim isti nihil lucrorum possunt agere quo sibi subveniant.

Rationem autem subjungit, dicens :

" Et beatus eris, etc. "

Tob. IV, 7 : Noli avertere faciem tuam ab ullo paupere. Isti enim vere pauperes sunt, qui tam in bonis fortunae quam in naturalibus deficiunt : non tantum parum habentes, sed etiam impossibiles ad acquirendum existentes. Et illis maxime est subveniendum : praecipue tamen illis qui boni sunt, et timentes Deum. Eccli. IX, 22 : Viri justi sint tibi convivae, et in timore Dei sit tibi gloriatio. Eccli. XII, 4 : Da misericordi, et ne suscipias peccatorem. Eccli. X, 26 : Noli despicere hominem justum pauperem." Quia non habent retribuere tibi. " Quia in illius vocatione solus Deus est causa. Eccli. XII, 2 : Benefac justo, et invenies retributionem magnam. Et si non ab ipso, certe a Deo. "

" Retribuetur enim tibi. " II ad Timoth. I, 12 : Scio cui credidi, et certus sum quia potens est depositum meum servare in illum diem.

" In resurrectione justorum. " Tunc enim retribuetur in corpore, et anima. Isa. III, 10 et 11 : Dicite justo quoniam bene,... retributio manuum ejus fiet ei. Psal. CXI, 5 et 6: Jucundus homo qui miseretur, et commodat, disponet sermones suos in judicio, quia in aeternum non commovebitur. Proverb. XIX, 17 : Faeneratur Domino qui miseretur pauperis, et vicissitudinem suam reddet ei. Quamvis autem et justi, et mali resurrecturi sint, tamen non facit mentionem nisi de resurrectione justorum : quia illi soli resurgunt ad praemium, et gloriam. Psal. I, 5 : Non resurgent impii in judicio, neque peccatores in concilio justorum.

" Haec cum audisset quidam de simul discumbentibus, dixit illi : Beatus qui manducabit panem in regno Dei. "

Tangit hic impedimenta quae facit amor temporalium ad sequendum Dominum.

Et habet partes duas : in quarum prima excludit errorem cujusdam male intelligentis praeinducta : in secunda autem tangit multiplicia ad sequendum Dominum impedimenta, ex amore temporalium causata.

Circa primum autem tangit tria : occasionem erroris, infamiam errantis, et speciem erroris.

De primo dicit: " Haec cum audisset, " de remuneratione aeterna a verbis Christi, putans esse remunerationem terrenam : sicut dicunt Judaei de regno mille annorum, et aurea Jerusalem : in quibus (sicut dicunt) futuri erunt Judaei simile aliquid passi cum illis, qui, Joan. VI, 61, dixerunt de Christo : Durus est hic sermo, et quis potest eum audire ? Et abierunt retrorsum. Ita iste et sitniles sui, carnaliter intelligentes verba Christi dicunt per contrarium, quod beatitudo quaedam sit corporalis, edere et bibere in regno Dei terreno : non advertentes quod dicitur, ad Roman. XIV, 17 : Non est regnum Dei esca et polus, sed justitia, et pax, et gaudium in Spiritu sancto.

Dicit autem : " Quidam, " notans infamiam hujus, qui non est dignus nomine. Psal. lxviii, 29 : Deleantur de libro viventium, et cum justis non scribantur.

" De simul discumbentibus. "

Quia diversa genera simul ibi discumbebant : et iste fuit unus de non vestitis veste nuptiali quoad fidem, et videtur de Sadducaeis fuisse, qui dicunt resurreclionem non esse spiritualem vitam. Vel forte fuit unus de Essenaeis, qui dixerunt nulla esse spiritualia, sed tantum pro teraporalibus Deo esse serviendum. Deuter. XXXIII, 28 : Oculus Jacob in terra frumenti, et vini. Psal. cxiii, 16 : Coelum coeli Domino : terram autem dedit filiis hominum. Ex his enim et hujusmodi sui erroris sumebat occasionem. Fuit autem quidam, nomine Corinthus, hujus erroris defensor, ut dicit Augustinus.

Dixit igitur :

" Beatus qui manducabit panem in regno Dei, "

Intelligens de regno terreno. Quia si de pane spirituali et de regno spirituali (quod in coelo futurum est) intellexisset, nihil errasset. Luc. XXII, 29 et 30 : Ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus, regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Et quia carnalis intellectus, occasio est erroris : ideo dicitur, Joan. VI, 64 : Spiritus est qui vioificat, caro non prodest quidquam. Verba quae ego locutus sum vobis, spiritus et vita sunt. Glossa ibidem : " Hoc est, spiritualiter intellecta, vita sunt. " II ad Corinth, iii, 6 : Littera occidit, spiritus autem vivificat.

" At ipse dixit ei : Homo quidam fecit coenam magnam, et vocavit multos. "

Hic et excludit errorem male inlelligentis, et ostendit quod in temporulibus non est perfectio veniendi ad regnum, sed potius impedimentum.

Dicit autem tria : multorum scilicet ad coenam regni Dei vocatorum : impedimenta excusantium : et aliorum vocationem loco eorum qui venire neglexerunt.

Et hoc est quod dicit : " At. " E contra ipse Jesus spiritualiter dicta intelligens, " " dixit ei, " redarguens camalem intellectum ipsius. Apocal.II ,29 : Qui habet aurem,audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis.

" Homo. " Quasi diceret : Tu dicis in temporalium abundantia heatiludinem esse regni Dei: e contra ego, spiritualiter intelligens regnum Dei, ostendo non in temporalium abundantia regnum Dei consequendum. Luc. XII, 15 : Non in abundantia cujusquam vita ejus est.