MEMBRUM II.

Utrum possunt esse plura summe bona: vel plura quorum unum sit summe bonum, et alterum summe malum, sicut Manichaei dicunt ?

Deinde quaeritur, Qua intentione bonum de Deo dicatur, sive de bonitate divina?

Et quia jam habitum est per verba Dionysii, quod dicitur de Deo bonum secundum intentionem causae efficientis, formalis, et finalis, et quod dicitur per essentiam, quemadmodum dicit Proclus in octava propositione, " Omnia qualitercumque participantia bono, praecedit quod primo bonum est, et quod nihil aliud est quam bonum. " Hoc enim totum, quia jam in praehabitis declaratum est, non restat quaerendum, nisi utrum possint esse plura summe bona: vel plura quorum unum sit summe bonum, et alterum summe malum ?

Et quod plura summe bona non possunt esse,

1. Ostendit Boetius sic: Si summa bona sunt plura: aut differunt in aliquo ab invicem, aut non. Si non differunt in aliquo: tunc eadem sunt, et sic plura non sunt. Si differunt: tunc aliquid quod est in uno, deest alteri, et sic summe bona non sunt.

2. Adhuc, Cum boni sit vocare ad esse, et bonum, ut praehabitum est, alia vocabit ad esse bonum unum, et alia ad esse alterum, quae participative bona sunt. Participative ergo bona, aut secundum unam rationem participant bono, aut secundum diversas. Si secundum unam rationem, sequitur quod ab uno solo bono sunt. Effectus enim rationis quantumcumque multiplex sit, non potest esse nisi ab una sola causa prima, sicut patet per illud principium quod dat Aristoteles in II primae philosophiae, quod " omne quod est in multis, per unam rationem existens in illis, est ab uno solo primo quod est causa omnium illorum. " Si autem participative bona, secundum diversas rationes sunt bona, cum participative bonum sit, quod est a bono plantatum in bono, et conversum sive ordinatum ad bonum: alterum nec a bono erit, nec plantatum in bono, nec conversum ad bonum: et sic sequitur, quod bonum participative dictum non sit bonum: et per consequens sequitur, quod bonum quod est principium illius, non sit bonum: quae valde absurda sunt: quia sic contradictoria simul verificarentur de eodem.

3. Adhuc, Secundum hoc universalitas bonorum quae est ab uno, non erit universalitas bonorum existentium ab alio: et sic duae erunt universitates, et duo mundi: et sequeretur abusio ponentium infinitos mundos, quam Aristoteles improbat in primo de Caelo et Mundo.

4. Adhuc, Sequeretur, quod bonum mundi sive universitatis non erit in uno sicut in duce exercitus: quod est contra omnem philosophiam, et reprobatur ab Aristotele et in VII et in IX primae philosophiae.

5. Adhuc sequitur, quod duae secundum unam intentionem causalitatis vel plures erunt causae aeque primae: quod nec intellectus capit, nec illa quae probata sunt in libro de Causis, admittunt.

Et quia haec omnia constant immobili veritate et demonstrative, ideo hoc supponendum est secundum Catholicam fidem et etiam secundum philosophiam.

Nec est contra hoc nisi una quorumdam objectio dicentium, quod summe bonum est summe communicativum sui: non potest autem summe se communicare nisi compari in bonitate: oportet ergo, quod compar in bonitate habeat: et sic erunt plura summe bona. Si autem hoc verum esset, per eamdem rationem probaretur, quod infinita essent summe bona: quia infiniti boni summa communicatio non est nisi ad infinita bona comparia: quod jam superius improbatum est. Improbatum est etiam a nobis in libro de Causis, ubi demonstratum est, quod primus non habet comparem nec aequalem, nec contrarium, nec adversarium. Propter quod pro constanti relinquendum est, quod in diversitate essentiae nullo modo possunt esse plura bona: sed ad summam communicationem sufficit, quod sit pluralitas in personis et unitas in essentia, sicut paulo ante dictum est.

Istis igitur suppositis quaerendum est de errore Manichaeorum , Utrum possibile sit, quod sint duo principia, unum boni, et unum mali, ita quod unum sit summe bonum, et aliud summe malum, sicut narrat Augustinus in libro contra epistolam fundamenti dixisse Manichaeum ?

Hoc enim sic probant auctoritate primo, et rationibus secundo.

Auctoritate:

1. Mathaei, xii, 33: Aut facite arborem bonam, et fructum ejus bonum: aut facite arborem malam, et fructum ejus malum. Et, ibidem, vii, 18: Non potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala bonos fructus facere. In aliud ergo principium bonum reducitur, et in aliud principium malum reducitur, nec in idem principium reduci possunt duo: ergo principia sunt, unum bonum et boni, et alterum malum et mali.

2. Ad idem inducunt illud Matthaei, xv, 13: Omnis plantatio quam non plantavit Pater meus caelestis, eradicabitur. Ex hoc arguunt, quod est aliqua plantatio quam non plantavit Pater caelestis, et illam necesse est reduci in aliquod illius plantationis principium: et non potest reduci in principium boni, sive summe bonum: reducetur ergo in principium summe malum et mali.

3. Ad idem inducunt illud Matthaei, xiii, 25: Cum dormirent homines, venit inimicus ejus, et superseminavit zizania. Summum autem bonum non potest esse inimicum, nec zizaniorum seminativum. Necesse ergo est, quod hoc sit summe malum: nec enim potest esse generaliter seminativum, nisi summum sit et primum mali principium.

4. Adhuc inducunt illud Joannis, viii, 44: Ille homicida erat ab initio. Si enim homicida erat ab initio, numquam erat bonus, et sic semper malus, Quod autem semper malum est, essentialiter malum est: quia si accidentaliter esset hoc malum, posset esse bonum, et sic non semper esset malum. Est ergo mali primum principium, sicut id quod est per essentiam bonum, primum boni est principium.

5. Adhuc inducunt illud Joannis, ibidem: Mendax est, et pater ejus. Si enim pater mendacii est, principium mendacii est primum, et eadem ratione primum principium est aliorum: et sic mali est aliquod primum principium, quod non potest esse nisi summe malum.

6. Ad idem inducunt illud Apostoli, II ad Corinth, iv, 3 et 4: Quod si opertum est Evangelium nostrum, in iis qui pereunt est opertum, in quibus Deus hujus saeculi excaecavit mentes infidelium, ut non fulgeat in eis illuminatio Evangelii gloriae Christi. Ergo est Deus hujus saeculi, qui principium est tenebrarum excaecans mentes hominum, sicut est Deus hujus luminis, qui illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum. Duo ergo principia sunt: unum lucis, et unum tenebrarum.

7. Ad idem dicunt facere quod dicitur, Joan, xii, 31: Princeps hujus mundi ejicietur foras. Si enim princeps est, principium est. Princeps enim motivum principium est eorum quibus principatur. Ejiciendus autem foras non potest esse nisi malum omnis mali principium.

8. Ad idem dicunt facere illud Joannis, xiv, 30: Venit enim princeps mundi hujus, et in me non habet quidquam. Quod enim nihil in bono habet et boni principio, universaliter est malum, nihil habens boni: et sic est per essentiam malum, et mali principium, et summe malum.

9. Ad idem inducunt illud Sapientiae, xii, 10: Non ignorans quoniam nequam est natio eorum, et naturalis malitia ipsorum, et quoniam non poterat mutari cogitatio illorum in perpetuum. Dicunt enim, quod naturalis malitia participative dicta non potest esse dicta nisi a principio quod per essentiam malum est: sicut bonum participative dictum non potest esse nisi a principio quod per essentiam bonum est.

Haec enim sunt quae ex auctoritate inducere possunt.

Rationes etiam inducunt dicentes, quod

1. Si aliqua simpliciter dicta opponuntur, ut bonum et malum: tunc sequitur, quod melius opponitur ad pejus, et optimum ad pessimum. Pessimum autem est in termino malum: et quod in termino malum est, est summum malum: ergo aliquid est summum malum. Summum autem malum est, in quo nihil boni est, nec essentia, nec virtus, nec operatio: quia aliter non esset summum, cum posset esse pejus: ergo aliquid est quod essentialiter malum est, et secundum essentiam, et secundum operationem. Hoc autem principium mali et malum est. Ergo quoddam principium mali et malum est.

2. Adhuc, Contrariorum contrariae sunt causae. Bonum autem et malum contraria sunt in operibus mundi. Ergo a contrariis causis. Resolvantur ergo causae usque in primas: stabit ergo resolutio in primo principio boni, et in primo principio mali. Duo ergo sunt principia: unum boni, et alterum mali. 3. Si quis dicat, quod malum est non ens et privatio, et ita non est principium. Contra: Pugnare non est non entis, nec privationis: malum autem repugnat bono, ut dicit Dionysius: ergo malum aliquid entium est: et sic habetur propositum.

In contrarium est,

1. Quod dicit Aristoteles in III Ethicorum, quod malum universaliter etiam destruit seipsum. Ergo si aliquid est summe malum, sequitur quod ipsum non est: et ita non est principium.

2. Adhuc, Bonum et malum opposita sunt: sed omne quod est, in quantum est, bonum est ut in antehabitis probatum est. Si ergo malum est, sequitur quod in quantum est, bonum est: et sic sequitur, quod summe malum non est.

3. Adhuc, Habitum est, quod nihil existentium vel in existentibus est malum. Hoc enim probavit Dionysius per inductionem in omnibus. Videtur ergo, quod omne quod est, per essentiam bonum est: nihil ergo per essentiam est malum: et sic nihil est summe malum, et non potest intelligi summe malum esse: quia statim cum ponitur esse, ponitur esse bonum: quia bonum et ens convertuntur.

4. Adhuc, Summum bonum summam potentiam boni ponit, et summum affectum ad bonum: sed ad summum affectum ad bonum sequitur summi mali detestatio. Si ergo duo sunt, unum summe bonum, et alterum summe malum: aut bonum non vult et potest destruere malum, aut vult et non potest. Si non vult et potest, sequitur quod non summe detestatur, et ita non est summe bonum. Si. autem vult et non potest: cum potentia destruendi mali sit bonitas et virtus boni, sequitur quod aliqua bonitatum deest sibi, et iterum non est summum bonum. Ad hoc ergo quod summum bonum sit, oportet quod possit et velit destruere summum malum: et ita si summum bonum est, summum malum esse non potest.

5. Hoc idem habetur per auctoritatem, Genes, i, 31: Vidit Deus cuncta quae fecerat: et erant valde bona. Ergo nihil in entibus est, quod non sit bonum: malum ergo nihil est existentium. Et haec est ratio Dionysii.

6. Adhuc, Ut dicit Dionysius, bonum lumen est, quod primum dictum est bonum in principio Genesis '' : malum autem tenebra: ergo sicut se habet tenebra ad lumen, ita malum ad bonum. Tenebra autem nihil est nisi luminis privatio ubi lumen esse deberet. Malum ergo nihil est nisi boni privatio ubi bonum esse deberet. Quod autem nihil est, principium efficiens non habet. Ergo nihil est principium mali.

7. Adhuc, Joannis, i, 3: Omnia per ipsum facta sunt. Quaecumque ergo facta sunt, per ipsum facta sunt. Si ergo mala facta sunt, et sunt, per ipsum facta

sunt: sed bonum non potest esse causa mali: sequitur ergo, quod mala in quantum mala, nec facta sunt, nec sunt. Et hoc est quod supra dictum est, quod malum est incausale, non intentum, et infecundum, et pigrum.

Solutio. Hoc facit Manichaeis errorem, quod de privationibus sicut de positionibus judicabant, et putabant esse causam efficientem privationis, sicut est positionis et habitus. Et est derivatus hic error ab antiquo Pythagora, qui duas sisticias ponebat principiorum, unam bonorum, et alteram malorum: sed in sisticia malorum privationes posuit pro principiis, sicut malum, tenebram, feminam, altera parte longius, inaequale, et hujusmodi: attendens, quod privatio in causa virtutis debitae, causa est praevaricationis in effectu: sicut privatio virtutis debitae informativa, quae est in semine, privatum facit partum, qui est foemina. Propter quod dicit Aristoteles in libro XVI de Animalibus, quod femina mas occasionatus est, hoc est, occasionem privationis passus. Manes autem, a quo Manichaei dicti sunt, accepit omnia quae posita sunt in sisticia malorum, positive esse dicta: et ideo errabat.

Ultima ergo positio istius disputationis concedenda est.

Ad auctoritatem autem quam primo inducunt, Matth, xii, 39, dicendum est, quod ex illa auctoritate non probatur, nisi quod proximum principium mali, quod est liberum arbitrium, malum est: hoc enim proximum est principium, secundum quod stat sub deformitate aversionis a bono: et ideo malum est, sicut in antehabitis dictum est. Et ideo non oportet, quod reducatur in aliquod principium primum quod sit causa efficiens, sicut supra dictum est de claudicatione, quae ad tibiam reducitur, et non ad virtutem gressibilem.

Ad id quod objiciunt de Matthaeo, xv, 13, de plantatione, dicendum quod Pater caelestis in quantum est Pater, non plantat nisi permanens et bonum plantarum: tamen ex hoc quod plantatum est, vertibile est in malum. Et hoc dicitur plantatio , eo quod in plantato est: et hoc eradicabitur, quando corruptio mundi a creatura tolletur, ut dicitur, ad Roman, viii, 21 . Et ex hoc non sequitur, quod aliquid ut efficiens sit mali plantativum, sed potius ut deficiens: et non. primum, sed secundum a summo bono plantatum, quod ex seipso patitur defectum, et non in quantum est a primo: ex seipso enim nihil et ex nihilo est, et per consequens vertibile est: ex primo autem et est, et bonum est, ut in libro de Causis probatum est.

Per hoc jam patet solutio ad id quod inducunt, Matth, xiii, 25. Malum enim seminativum non est, nisi bonum per naturam aversionis quam habet in seipso, secundum quod actualiter stat sub aversione a bono. Et haec est mala voluntas hominis et daemonis, qui seminant omne malum.

Ad id quod inducitur, Joan, viii, 44, dicendum, quod cum dicitur, Ab initio, praepositio ab, quia transitiva est, diversitatem notat inter initium et esse homicidam: et sic sensus est, Ab initio, hoc est, statim post initium. Et tunc in initio creationis fuit bonus, nec umquam per essentiam malus.

Ad aliud dicendum, quod pater mendacii est: quia principium, et prius invenit mendacium quo decepit Hevam. Et hoc fuit per aversionem et defectum a veritate et bono: et hoc notat Christus cum dicit: Et in veritate non stetit.

Ad aliud quod inducunt ex Apostolo, II ad Corinth, iv, 3 et 4, dicendum, quod Deus hujus saeculi non dicitur, quod creator saeculi sit, se quia in saecularium cordibus quamdam sibi usurpat simili- tudinem divinitatis per superbiam, sicut jactando dicit, Isa. xiv, 13 et 14: Super astra Dei exaltabo solium meum: sedebo in monte testamenti: similis ero Altissimo. Nec hoc saeculum dicitur universitas creatorum, sed diligentes hoc saeculum in deliciis, divitiis, et honoribus, et aversi ab incommutabili bono dicuntur hoc saeculum, privati lumine veritatis per suggestionem diaboli.

Per hoc etiam patet solutio ad sequens: dicitur enim princeps eorum quos suggestione movet ad malum.

Ad id autem quod dicunt de Joanne, xiv, 30: In me non habet quidquam, dicendum quod non ideo dicitur quod nihil boni habeat: sed quia nihil potestatis et juris habuit in Christo, eo quod immunis erat ab omni peccato.

Ad id quod objicitur de Sapientia, xii, 10, dicendum, quod dicitur naturalis malitia, sicut ab Aristotele in III Ethicorum dicitur naturalis ira, hoc est, a progenitoribus deducta ad posteros. Et quod dicitur, Non poterat mutari, hoc est, vix poterat mutari. Consuetudinalis enim habitus in modum naturae movet, ut dicit Tullius, et Aristoteles in libro de Reminiscentia, quod " consuetudo in naturam transponit. "

Ad primam rationem quam inducunt, dicendum quod regula haec dialecticorum, Si simpliciter opponitur ad simpliciter, et magis ad magis, et maximum ad maximum, in omnibus vera est, sed non eodem modo. Sicut enim dicitur in libro Sex principiorum, duplex est intensio. Quaedam per accessum ad terminum, et quaedam per recessum a termino sive per elongationem. Ut in his quorum utrumque contrariorum ponit formam, est intensio per accessum ad terminum, sicut album, albius, albissimum: nigrum, nigrius, nigerrimum, hoc est, in termino album, et in termino nigrum, Et istius causa est, quia utrumque dicit formam positivam sub eodem genere maxime ab alia distantem: quod non potest esse nec intelligi, nisi utraque sit in termino: quia aliter maxime non distarent a se. In privatione autem et habitu non est sic: in his enim non est nisi una forma, et per privationem elongatio ab illa, quae elongatio potentia est infinita, sed non actu: nulla enim tanta est, quin possit esse major: licet aliqua tanta sit, quod non sit major, sicut patet in curvo et recto, nihil enim tam curvum est quin possit esset curvius, licet aliquid sit rectum in summo quod non possit esse rectius. Et ideo probatum est in Geometricis, quod si polygonium inscribatur in circulo, in infinitum multiplicatis angulis polygonii ad quantitatem circuli non devenient. Exemplum etiam Augustini est in claudo, quod est privatio recti in tibia. Licet enim claudum et claudius per infinitam elongationem multiplicetur, numquam tamen stabit in aliquo quod non possit esse claudius, licet stet in aliquo quo non sit claudius secundum actum. Et ita est de malo et bono. Unde quamvis sit summum bonum quo non possit esse melius, et quod per essentiam bonum est: tamen cum malum dicatur per recessum a bono, et pejus quod magis recedit, non est devenire ad summum malum quo non possit esse pejus, et quod per essentiam sit malum.

Ad aliud dicendum, quod contrariorum proximae causae contrariae sunt. Et ratio hujus est, quia proximae causae sunt differentiae constitutivae contrariorum: primae autem causae non sunt contrariae: et hujus causa est, quia cum contrariae

sint in eodem genere, unam naturam generis habent communem, et causa illius in utroque contrariorum est una, et sic est in omnibus oppositis: omnis enim oppositio est circa unum et idem: et quando intenduntur opposita, intensio fit secundum causas proximas, et non secundum primas: unda album et nigrum non intenduntur in eo quod color sunt, Et ideo illa propositio quae dicit, quod " contrariorum contrariae sunt causae, " non impedit quin bonum et malum possint esse ab una causa sicut a principio, unum positive, et alterum per recessum ab illo.

Ad id quod objiciunt de pugna mali contra bonum, dicendum quod sicut dicit Dionysius, quidquid pugna habet de actione, hoc totum habet a bono in quo est malum: sed in quantum est contra bonum, hoc habet a seipso, in hoc quod privatio boni est. Contra bonum enim esse nihil est, nisi privatum bono esse: et hoc est esse malum. Exemplum Augustini est de hoc: quia claudicatio contraria tur gressui recto: et quidquid claudicatio habet de gressu, totum habet a virtute gressibili quae est in tibia: contractionem autem ad rectum gressum habet a defectu qui est in tibia: et nisi bonum gressus ibi esset, etiam ipsa claudicatio non esset. Et ideo dicit Dionysius, quod malum non substantivatur nisi in bono, et quod non repugnat bono, nisi virtute boni in quo est: unde nihil est summe malum quod nihil boni habeat: et nihil est ita summe malum, quod non possit esse pejus.

DE DISTINCTIONE PERSONARUM IN DIVINIS SECUNDUM GENERATIONEM FILII ET PROCESSIONEM SPIRITUS SANCTI.

Determinatis his quae praeambula sunt ad theologiae scientiam et divinam cognitionem, et his quae conveniunt divinae essentiae secundum se consideratae, nunc consequenter inquirendum est de his quae pertinent ad distinctionem personarum, et de his quae conveniunt essentiae in personis, secundum causalitatem qua causa est creaturarum. Sicut enim dicit Anselmus, " processio personarum est ante processionem creaturarum, sicut causa ante effectum, et sicut aeternum ante temporale, et sicut exemplar ante exemplatum. "

Circa distinctionem personarum sic procedemus, quod primo quaeremus de generatione Filii, et processione Spiritus sancti.

Deinde de relationibus et notionibus quibus personae distinguuntur et noscuntur.

Deinde de hoc nomine persona, quid dicat, vel quid praedicet in divinis.

Et tandem de aequalitate personarum ad invicem.

Circa generationem Filii quaeremus quatuor.

Primo enim quaeritur, An in divinis sit generatio ?

Secundo, Si est, qualis est in divinis generatio ?

Tertio, Cujus est generatio et generari, utrum scilicet essentiae, vel personae, vel utriusque ?

Quarto, Utrum uni vel pluribus personis conveniat generare, et utrum semper vel aliquando et secundum omnes differentias temporis ?