T H E A T I N A 189

plures loquuntur de credulitate; -iam vero testes de credu- litate minime probant, ut tradit Leuren. For. eccles, lib. 2, q. 612, n. 1: (ibi) « Testes de credulitate, quales dicuntur qui iurati deponunt, se credere, rem se sic habere; v. gr . per verbum : Videtur mihi,, vel meo iudicio, etsi duo sint aut plures, ordinarie seu regulariter, non admittuntur nec probant.... Cum enim credulitas non nisi ex variis indiciis, coniecturis et praesumptionibus, ad summum tantum proba- bilibus et ex aliena scientia concipitur, nihil certi affirmare videntur, ac proinde multum deficiunt a ratione testium pro- prie talium, quales sunt qui deponunt de propria scientia sua, seu de eo quod ipsi sensu corporeo perceperunt ».

Huc accedit ut propalam sit credulitatem testium prae- senti in causa falsis inniti indiciis, coniecturis et 'praesum- ptionibus: scilicet : « che Nicolantonia non era lasciata mai sola e si confessava spesso ». Si enim custodia matris atque sacramentalis confessionis frequentia minime prohibue- runt quominus Nicolantonia adulterinos foveret amores fu- gamque cum amasio condiceret, stultum et ludicrum est credere, eam per septem fere menses ne una quidem vice virum suum, quem tum deperibat, amplexatam esse.

Alii vero testes ne credunt quidem, coniuges non fuisse solum cum sola, sed affirmant tantum se perspectum non habere eos fuisse momento temporis absque arbitris.

Sed Pantaleo de Bartolomeo, inquis, testatur : sese mu- lierem integram reperiisse. Respondeo: si honestas, si a stu- dio partium immunitas in iis qui testimonium dicunt requi- r i tur , nescio quo iure iste Pantaleo accenseatur testibus. Sperandumne erat hominem illius furfuris iudici denuntia- turum, se pseudo-matrimonio sibi iunxisse feminam a viro compressam?

Ne videar actum agere, non immoror iudicialium tabu- larum vitiis, et mora haud interiecta ad inscriptum dubium rescribi submisse postulo «Negative ».

Hisce praeiactis, propositum fuit diluendum