LITTERAE APOSTOLICAE 197

atque, Nos, inquit haesitationem huiusmodi tollere, et sereni- tati conscientiae eorum qui schismate durante ad ordines promoti fuerant, mentem et intentionem quam in eisdem litte- ris Nostris habuimus clarius exprimendo, opportune consulere volentes, declaramus eos tantum episcopos et archiepiscopos qui non in forma Ecclesiae ordinati et consecrati fuerunt, rite et recte ordinatos diei non posse. Quae declaratio, nisi apposite ad rem Angliae praesentem, id est ad Ordinale eduardianum, spectare debuisset, nihil certe confecerat Pontifex novis litteris, quo vel haesitationem tolleret vel serenitati conscientiae consu- lere. Ceterum Apostolicae Sedis documenta et mandata non aliter quidem Legatus intellexit, atque ita eis rite religioseque obtempera vit: idque pariter factum a regina Maria et a ceteris qui cum ea dederunt operam ut religio et instituta catholica in pristinum locum restituerentur.

Auctoritates quas excitavimus Iulii III et Pauli IV aperte os- tendunt initia eius disciplinae quae tenore constanti, iam tribus amplius saeculis, custodita est, ut ordinationes ritu eduardiano, haberentur infectae et nullae, cui disciplinae amplissime suffra- gantur testimonia multa earumdem ordinationum quae, in hac etiam Urbe, saepius absoluteque iteratae sunt ritu catholico. - In huius igitur disciplinae observantia vis inest opportuna pro- posito. Nam si cui forte quidquam dubitationis resideat in quam- nam vere sententiam ea Pontificum diplomata sint accipienda, recte illud valet: Consuetudo optima legum interpres. Quoniam vero firmum semper ra tumque in Ecclesia mansit, Ordinis sa- cramentum nefas esse iterari, fieri nullo pacto poterat ut talem consuetudinem Apostolica Sedes pateretur tacita ac toleraret. Atqui eam non toleravit solum, sed probavit etiam et sanxit ipsa, quotiescumque in eadem re peculiare aliquod factum in- cidit iudicandum. Duo eiusmodi facta in medium proferimus, ex multis quae ad Supremam sunt subinde delata: al terum, an- no M D C L X X X I V , cuiusdam Calvinistae Galli, alterum anno M D C C I V , Ioannis Clementis Gordon; utriusque secundum rituale eduar- dianum suos adepti ordines. In pr imo, post accuratam rei in- vestigationem , consultores non pauci responsa sua, quae ap- pellant vota, de scripto ediderunt, ceterique cum eis in unam conspirarunt sententiam, pro invaliditate ordinationis: tantum quidem ratione habita opportunitatis, placuit Cardinalibus re- spondere, Dilata. Eadem vero acta repetita et ponderata sunt