CAPUT VI.

De proprietatibus magnanimi quae ipsum consequuntur in quantum operativus est.

Est etiam de proprietatibus magnanimi quae consequuntur ipsum in quantum operativus est, ad honorabilia et magna quae super eum sunt vel ubi praecellunt alii, non ire, ne forte in illis deficere, vel ab aliis excelli. videatur, quibus ante impar reputabatur. Adhuc autem otiosum esse et pigrum in operationibus, sed. operativum, ubi honor magnus vel opus magnum in cujus perfectione excellentia esse videtur. Otiosum autem dicimus abstractum ab operationibus indifferentibus, eo quod reputat indigna sibi. Pigrum vero vocamus non a pigritia quae vitium est, et ex defectu cordis pervenit : sed sicut pigram dicimus esse sapientiam, eo quod ordinate et mature mensurat opera quae operari congruat et quae non : et non statim immiscet se cuilibet operi. Ubi autem est honor magnus vel opus virtutis, ibi operativus est. Magnum enim in qualibet virtute magnanimi est. Et ex hoc sequitur quod paucorum operativus sit, sed. paucorum et nominabilium. Paucorum quidem secundum virtutem, nominabilium secundum famam.

In eo autem quod est convivere ad alios siquidem secundum amicitiam convivit, necessarium est magnanimum manifestum esse auditorem et manifestum amatorem : latere enim in odio vel amicitia, timidi est. Timor autem ad pusillanimitatem tendit.

Ex hoc sequitur quod magnanimi est plus curare veritatem quam opinionem sine veritate : quia id quod in opinione est tantum, pravum est et vanum. Adhuc autem in omni convictu hominum magnanimi est debere et operari manifeste. Occulte enim detrahere vel operari contra aliquem, timidi proprium est et latentis : est enim magnanimus liber propalator sive redarguendo sive laudando : eo quod contemptivus estlatibulorum. Contemptivus autem est talium, propter quod libere propalativus est : et e converso libere propalativus est, propter quod et contemptivus et veridicus veritatem ut habet semper propalans. In his tamen maxime est veridicus quaecumque non propalat propter ironiam. Ironiam autem dico veritatis occultationem vel dissimulationem. Tali enim ironia utitur ad multos sive idiotas quos contemnit : nec scire dignatur ea quae sunt circa ipsos. In tali convictu maxime proprium magnanimi est, ad alium non posse vivere ad quem secundum ordinationem et regimen dependeat. Et si ad alium vivit velut ut ad amicum secundum aequalitatem et non. superpositionis relationem. Ad alium enim vivere servile est. Propter quod et omnes blanditores qui gratiam quaerunt aliorum, serviles sunt et humiles seu viles.

Adhuc autem magnanimi est, quod non sit admirativus in humanis. Admiratio enim est suspensio ad magnum. Diximus autem in praehabitis, quod in exterioribus bonis nihil magnum est magnanimo. Et ex hoc sequitur quod non mul- tum memor sit mali sibi illati. Recordari enim malorum illatorum memoratio est

propter quam indignificatur mago animus. quinimo malorum simpliciter non recordatur magnanimus.Mala enim revolvere, in dejectione cordis est, quod magnanimo non competit, sed magis competit despicere mala.

Si autem haec in cogitatu non habet, sequitur quod nec in verbo habet : et per consequens magnanimus humaniloquus non est eorum, scilicet quae ad infirmitatem pertinent humanam: neque enim de seipso loquitur, neque de alio, humana omnia parva reputans. Neque cura est ipsi ut laudentur, neque ut alii vituperentur: laudem enim non condignam sibi reputat. Vituperium autem cum malum sit et non deceat, non dignatur dicere contra alium.

Ex hoc ulterius sequitur, quod non multum sit laudativus : quia laudem pa- :rum reputat. Et iterum, quod non sit maniloquus, neque de inimicis malum .oquens, nisi forte recitando magnam qtiam intulerunt injuriam, ut magnanimi contra inimicos justam ostendat offensam 3sse.

In damnis autem et passionibus proprium magnanimi, quod de his quae ad necessitatem vitae pertinent si amittantur, nequaquam sit planctivus, praecipue si parva sunt : et quod non sit deprecativus sive mendicativus : sic enim se habere plangendo et deprecando circa haec quae ad vitam pertinent, proprium et studentis et sollicitudinem animae habentis.

Adhuc autem proprium magnanimi est, quod ostendat se potentem ad hoc quod possedisset majora bona quam ha- bet, si voluisset, dummodo ex veritate hoc ostendere possit, et non ex fastu jactet, sed ex dignitate rationabiliter ostendat. Adhuc autem magis proprium est magnanimi possidere infructuosa quam fructuosa. Non curare enim de fructu, ejus est qui sibi sufficit et aliis. De fructibus vero sollicitari vel cultu, insufficientiam indicium est.

Adhuc autem magnanimi proprium est, quod sit motus gravis et maturus in omnibus, et vox gravis cum ordine prolata rationis, et quod locutio ejus sit stabilis veritatis. Quod patet per oppositum. Festinum enim oportet esse qui circa multa studet. Per oppositum ergo eum qui circa pauca studet, sicut magnanimus, oportet esse gravem et stabilem tam in verbo quam in opere. Et ex hoc sequitur quod neque contentiosus sit, quia nihil malum sibi aestimat condignum pro quo subire velit contentionem. Contentio enim impugnatio est cum confidentia clamoris : unde ex contentione et velocitate acumen vocis fit propter clamorem, et ex studio circa multa velocitas fit, ut praevideatur quod ab alio rapi timetur. Talis quidem igitur est magnanimus.