Scholium.

Non licet velle mortem inimico, aut peccatori absolute (quia hoc esset velle eum damnari), sed conditionale, si Deus non decrevit eum salvare, vel si sit multiplicaturus peccata, licet tamen velle mortem ei, qui secundum leges eam meruit, ac persecutori Ecclesiae et Reipublicae. Tangitur hic quaestio de Tyranno, an scilicet a quolibet occidi possit. Et Doctor in Oxon. hic num. 10. negat. Et Concil. Constant. sess. 15. partem affirmantem damnavit, ut haereticam. Vide Alens. 3. part. quaest. 31. m. 2. art. 2. sig. I. D. Thom, 2. 2. quaest. 64. art. 3. Cajet. Bannes. Arag. Valentia ibid. dist. 5. quaest. 8. part. 3. Vide etiam D. Thom. opusc. de regimine Princip. lib. I. cap. 6. et 2. ad ultim. quaest. 2. art. 2. ad 5. Doctores communiter distinguunt de Tyranno, invasore et administrator?.

Sed quoad tertium, scilicet bonum vitae, non possumus positive ei velle auferri bonum vitae, quia hoc nullo modo esset revocativum ejus ad bonum, quia post mortem non est locus emendae, et ideo tantum privative possum sub conditione nolle ei illud bonum, volendo sibi mortem, ut si Deus non decrevit ipsum salvare, nec aliquando habere amicum, possum sibi velle mortem, et nolle vitam, ne addat peccatum peccatis ad cumulum damnationis ejus. Quod etiam probatur ex vita Anastasiae de viro sub Publio, quae oravit ut si Deus praevidisset eum in infidelitate sua mansurum, juberet locum dare cultoribus suis.

Videntur tamen alii duo casus, in quibus possemus velle mortem inimici, non peccando. Nam judex, puniendo secundum justitiam, non peccat mortaliter, nec per consequens executor juste exequendo, quia actor eiicite potest velle quod judex juste judicavit ; igitur licitum est utrique velle mortem inimici. Unde videtur quod possum sibi velle talia mala, quia dignus est talibus.

Item, si sit inimicus publicus Ecclesiae, vel persecutor, videtur quod possum recte velle mortem ejus,

quia semper bonum commune praeponendum est bono particulari, et si unum alteri repugnat, magis debemus velle bonum particulare non esse quam commune, quod absolute est volendum, et bonum particulare sibi oppositum absolute nolendum. Sed mala vita hujus impedit cultum divinum, et est contra bonum communitatis, et sic esset licitum velle ejus non esse, vel mortem, inquantum est contrarium bono communi, vel inquantum aliquis est membrum putridum in Ecclesia corrumpens alia.

Sed potest dici ad primum de judice puniente, quod aliquid est voluntarium simpliciter, et per se, sicut volo comedere, etc. aliquid vero est voluntarium ex aliqua causa praecedente simpliciter nolita, et tunc est voluntarium aliquo modo in eo quod praecessit causaliter, sicut saepe dictum est. Isto modo potest judex licite velle mortem illius, et similiter executor justitiae, volendo scilicet illud propter malum commissum non esse, et ideo velle reum damnari, et sic cum tristitia facere sententiam, et velle mortem. Unde si nihil aliud instat, non videtur ordinate volendum, scilicet effundere sanguinem absolute, et ideo nec actor, nec judex debet hoc velle absolute, sed cum tristitia, quia magis deberet velle quod bene esset sibi, et quod fecisset bona, quam quod sic moreretur.

Si vero ab inimico crescit Ecclesia, sicut filii Israel ex oppressione Aegyptiorum, non est propter hoc volenda mors ejus. Quoad aliquos vero, qui sunt membra putrida Ecclesiae corrumpentia aliquos vel exemplo, vel suggestione, eadem sententia est, quae et de morte inimici, quia talis inimicatur virtuoso cuilibet, inquantum est contrarius bono virtutis. Unde vel est vitanda ejus conversatio, vel ab aliis membris ejus separatio procuranda, scilicet a communitate fidelium, et hoc sub conditione, sicut praedictum est. Ad primum argumentum principale, dico quod auctoritas illa intelligi potest quantum ad bona exteriora, sic ut non sunt diligendi inimici, sed creatura in ordine ad Deum. Unde loquendo de bonis temporalibus, tunc non est tantae multitudinis loquendo de bono aeterno. Vel non intelligitur in tempore necessitatis, sed congruitatis, ita quod distinguitur de casu congruitatis et necessitatis.

Ad aliud, in tota lege non scribitur : Odio habebis inimicum ; sed Judaei dixerunt hoc, quia dictum est eis: Diliges proximum tuum sicut teipsum, et intellexerunt, igitur odies inimicum,per locum a contrario male arguente, sicut videtur Christus dicere et docere, Matth. 5. Ego autem dico vobis,diligite inimicum vestrum, non dicit, scriptum est, sed dictum est antiquis. Quod autem non erat praeceptum tantum de dilectione amici, patet, quia dilectio talis non esset tantum bonum sine dilectione inimici, sicut patet hic Matth. 5. Si diligitis illos, qui vos diligunt, quam mercedem habebitis ? Unde requiritur ut amplius procedatur ad diligendum inimicum. Unde argumentum a contrario sensu non valet, quia ratio diligendi utrobique est ibi, sicut hic. Sed quando ratio communis est opposita in utroque sensu opposito, tunc valet ex opposita ratione inferre oppositum in consequente.

Ad probationem de decem praeceptis, dicitur quod non tenemur de communi lege nisi ad decem praecepta, et praeceptum de dilectione inimicorum spectat ad illud : Non occides ; et hoc inquantum est prohibitum, non inquantum affirmativum. Praeterea, alii dicunt quod decem praecepta fuerunt exposita in nova lege, et exponens statuit ea sub praecepto, non tamen hoc credo, sed sicut illud : Non concupisces uxorem alterius, est praeceptum nunc, ita et tunc.

Ad aliud, verum est, quantum ad bona temporalia est mirabile, non quantum ad aeterna, sed tempore necessitatis ad hoc tenetur. Unde distinguendum est, sicut prius, de bonis temporalibus et aeternis ; vel distinguendum est de casu necessitatis et congruitatis.

Ad aliud, de eo qui fecit misericordiam proximo, Christus praesupponit ex responsione Pharisaei, quod iste qui fecit misericordiam, habebat illum, ut proximum, scilicet Samaritanus Judaeum,licet illa natio habebat Judaeos pro extraneis. Ideo tunc si habere debet pro proximo omnem, qui indiget necessaria misericordia tua, nam indigens misericordia est proximus, ideo tu fac sibi sicut iste alii indigenti. Unde non ex sola responsione Pharisaei, sed ex hoc quod Christus conclusit: Vade, et fac similiter, patet quod omnis indigens misericordia, est proximus.

Ad aliud, quia quando ratio est eadem in utroque antecedente, non tenet locus a contrariis, sicut sequitur, album, ergo coloratum, similiter sequitur, nigrum ergo coloratum, quia quod est praecise ratio oppositionis in contrariis, non est ratio omnis consequentiae, sed solum quando ratio consequentiae oppositioni est opposita, ut supra patet; unde consequentia in contrariis tenet, quando illud quod est ratio consequentiae in alio non sit. Hic autem est communis ratio amicitiae in amico et inimico, quia uterque diligitur propter Deum.

Ad ultimum, dicendum quod inimicus diligendus est non sub illa ratione nocivi, et repugnante naturae, sed quatenus Dei creatura est, et nostro indiget adjutorio, tanquam proximus.