sig. XVIII. Lignum.

Seu lignum. Nota, quod arbor proprie dicitur quamdiu viret et terrae adhaeret : lignum vero proprie, quando abscissa et ab humore desiccata. Job, XIV, 7 : Lignum habet spem, si praecisum fuerit, ab amore terrenorum, rursum virescit, per gratiam. Christus vero, Maria, et justi arbores sunt virentes et virides, scilicet per sanctimoniam incorrupti : et ligna sunt, quia desiccati ab humore nocivo. Saepius tamen in Scriptura dicitur lignum viride, sicut Christus dicit de seipso, Luc. xxiii, 31 : Si in viridi ligno hoc faciunt, in arido quid fiet ?

Maria igitur lignum et arbor. Lignum:

quia per contemptum mundi a terra abscissa, et per virginitatem et abstinentiam ab omni humore noxio desiccata. Arbor vero propter virorem virginitatis, humorem gratiae, medullam pietatis, folia sacrorum verborum,frondes bonorum operum, flores sanctorum desideriorum, fructum Unigeniti Dei, umbram peccatoris, refrigerium illorum qui male exaestuant, radicem humilitatis fidei et charitatis, celsitudinem spei, et eminentiam contemplationis.

De hoc ligno dicitur, Genes. I, 11 :

Germinet terra herbam virentem et facientem semen, (Quaere titulo de nativitate Mariae in primo sermone.) Sequitur: Et lignum pomiferum faciens fructum juxta genus suum, cujus semen in semetipso sit super terram, Lignum, de quo in Psalmo I, 3 : Erit tamquam lignum quod plantatum est, etc. Dicitur autem Maria lignum pro soliditate constantiae, plantatum pro stabilitate, secus decursus aquarum pro sapientia, vel gratia, vel Scriptura. Aquarum pluraliter, non unius aquae, pro sapientiae magnitudine, pro gratiarum multitudine, pro Scripturarum diversitate. Quod fructum unicum et singularem, suum, id est, sibi soli congruum (hoc dicitur pro foecunditate), dabit, non reddet, pro virginitate, in tempore suo, pro gratia speciali, quia ab ejus sanctificatione incepit tempus gratiae. Pomiferum, cujus pomum Christus Dominus contra pomum toxicatum toxico inobedientiae, et contra uvam acerbam, quod vel quam diabolo suggerente primi parentes comederunt, de quibus praedictum fuerat Adae, Genes. II, 16 : In quocumque die comederis ex eo, morte morieris. De qua uva dicitur, Ezechiel. xviii, 2, et Jerem.XXXI, 29 : Patres comederunt uvam acerbam, etc. Sed in hoc pomo iuventa est theriaca, qua toxicum illud eflugatum est, et uva acerba jam non facit obstupescere dentes, Ideo canit Ecclesia de hoc pomo : " Non erit Adam seductus si de hoc gustaverit. " Pomum autem pulcherrimum visu, delectabile intuitu, suavissimum olfactu, sanum gustu, sanativum effectu. (Quaere titulo de fructu Mariae, ubi ponitur multimoda commendatio ejus .) Hoc pomum beata Virgo obedientia fidei concepit, quo sublatum est de medio nocumentum pomi illius noxialis. Ad Roman. v, 19 : Sicut per inobedientiam unius hominis, etc. ibi multa invenies de hac materia.

Sequitur : Faciens fructum, juxta genus suum. Bene dicit faciens : quia Virgo Christum hominem fecit consentiendo, ut de ejus substantia fieret Verbum caro, et verus Filius Dei verus homo. Fructum unicum et singularem, ut dictum est. Juxta genus suum, id est, benedicta benedictum. Ipsa enim erat benedicta in mulieribus : et ideo digna fuit illum fructificare, qui est super omnia Deus benedictus . Vel, juxta genus suum, id est, tota pulchra pulcherrimum, tota dulcis dulcissimum, tota odora suavissimum, tota sapida sapidissimum, tota delicata delicatissimum, tota colorata coloratissimum,tota vivificata vivificatissimum,tota medicinalis medicinalissimum. (Quaere titulo de fructu Mariae).

Sequitur : Cujus, scilicet ligni, semen in semetipso sit super terram. Aliarum enim arborum vel lignorum, hoc est, aliarum mulierum semen ex quo iii fructus, in se non est, sed in alio, hoc est, in viro : quia fructus, id est, puer ex semine nascitur utriusque : sed hoc benedictum lignum in semetipso, id est, in se solo habuit et semen et fructum, id est, Filium suum : quod utique est super terram, id est, humanam naturam : et hoc exsuperat omnem sensum humanum. Ideo dicitur, Isa. LIII, 8 : Generationem ejus, id est, Christi, vel ejus, id est, Mariae, quomodo scilicet ipsa eum genuit qui se fecit, quis enarrabit ? Quasi diceret : Nullus ad plenum. Sic igitur gloriosa Virgo dicitur herba et lignum, et Filius ejus dicitur semen et fructus. Semen quo seminamur in via ut crescamus in gratia. Fructus quo fruamur in patria, et jam in praesenti reficiamur in sacramento altaris.

Item, De hoc ligno dicitur, Genes.II, 9 : Produxit Dominus Deus de humo omne lignum pulchrum visu, et ad vescendum suave : lignum etiam vitae in medio paradisi, lignumque scientiae boni et mali. In hoc verbo possunt multa notari, quae conveniunt specialiter beatae Virgini, et est bonum thema in nativitate ejus.

Primum, dignitas vel auctoritas ipsius operantis. Unde dicitur : Dominus Deus, cujus beata Virgo opus est speciale et principale. Nam cum universa opera Domini dicantur bona valde , opus quod est Maria, vel opus quod factum est in Maria, scilicet incarnatio Filii, debet dici bonum, melius, optimum valde. Eccli. xlii, 16 : Gloria Domini plenum est opus ejus.

Secundum, modus operandi. Unde dicitur : Produxit, id est, nasci et crescere fecit in utero matris mirabiliter sanctificatam. Vel, produxit in nativitate ex utero matris secundum corpus, juxta illud Canticorum, VI, 9 : Quae est ista quae progreditur, etc? Isa. XI, 1 : Egredietur virga de radice Jesse, etc. Numer. XXIV, 17 : Consurget virga de Israel. Zachar. xiii, 1 : Erit fons patens domui David, etc. Meo ipsa dicit ipsi Deo : Tu es qui extraxisti me de ventre , etc. Item, Psal. lxxii, 24 : Tenuisti manum dexteram meam, et in voluntate tua deduxisti me.

Aliter : Produxit in vita praesenti per humilitatis virtutem, qua ascendit usque ad sedentem in throno Dominum majestatis. Per hanc enim virtutem coelos attingebat stans in terra . Ideo tota vita ejus in Canticis, VI, 9, et VIII, 5, appellatur progressus vel ascensus, juxta illud Job, v, 11 : Qui ponit humiles in sublime, et loquitur de Domino. Humilitas enim quae si vera est, ab omnibus velut humus se patitur conculcari, est quasi filum argenteum, quod graciliando prolongatur : et ideo gloriosa Virgo per istam virtutem inaestimabiliter prolongata et producta.

Aliter etiam : Produxit eam. Deus, id est, procul duxit ab omni terrenitate secundum animam per amorem paupertatis, qua omnia reputavit quae mundi sunt ut stercora, ut lucrifaceret Christum Ecce de productione.

Tertium unde produxit, scilicet de hamo, id est, de utero materno, vel de humo paradisit. Sanctissima enim mater ejus Anna, quae sola digna exstitit portare tantam filiam, licet esset Judaea, pertinebat tamen ad Ecclesiam quae paradisus est. Et merito vocata est Anna, id est, gratia, per hanc gratiam specialem. Unde multi boni qui devoti sunt filiae, devoti sunt et matri, diebus singulis memoriam ejus facientes, et festum ipsius celebrantes in crastino beati Jacobi ante Augustum, ut per matris intercessionem ad gratiam filiae, et per matrem et filiam ad Filii misericordiam valeant pervenire.

Quartum ipsum opus operatum. Unde sequitur: Omne lignum pulchrum visu, ei ad vescendum suave. Siquidem beata Virgo designatur per omne pulchrum lignum visu, et suave olfactu et gustu, quorum scilicet lignorum multitudo innumerabilis, umbra sanabilis, fructus incomparabilis, diversitas inenarrabilis, sapor summe delectabilis : ex quo vel ex quibus habemus fructum fructuum, in quo sapor omnium saporum, plenitudo

omnium virtutum, et innumerositas vel universitas gratiarum.

Quintum est locus ubi fructus hic invenitur, scilicet in medio paradisi Lignum, ut dictum est, beata Virgo, cujus fructus, id est, Christus vita est. Joan. XIV, 6: Ego sum via, ei veritas, et vita. Vita gratiae in praesenti, vita gloriae in futuro. (De hoc invenies paulo post, ubi toturm istud exponetur de Christo.) In medio paradisi terrestris, scilicet Ecclesiae militantis, vel in medio paradisi caelestis, id est Ecclesiae triumphantis.

In medio tripliciter. Primo, in medio propter communitatem : quia beata Virgo communiter omnibus fructificavit Christum, scilicet Angelis,hominibus detentis in limbo, praeteritis, praesentibus et futuris. Ad hoc signandum peperit in via et in domo communi vel stabulo. Et etiam fructum suum adhuc tenerrimum quadragesimo die detulit ad templum quo totus conveniebat mundus, quasi de ipso totum mundum volens mittere in possessionem, et ad opus totius mundi suscepit eum Simeon in ulnas suas. Sciebat namque mater de fructu suo praedixisse Isaias, IX, 6, quasi in persona totius mundi: Puer natus est nobis, in quantum homo, ei fidius datus est nobis, in quantum Deus. Vel, in medio paradisi : quia neminem a sua benignitate excludit. Nam omnibus omnia facta est per charitatem, ut quantum in se est, lucrifaciat universos , dicens cum Filio, Matth. XI, 28 : Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos, scilicet fructu meo. Quod signat ejus imago tenens Filium quasi omnibus offerens illum. Et quia describitur hoc lignum esse in medio paradisi, ideo solet ejus imago poni in medio Ecclesiae juxta imaginem Crucifixi. Vel, in medio, Christus enim in summo, nos in imo : ipsa vero quae major est omni homine, sed minor solo Christo, bene describitur esse

in medio, quasi communicans cum utroque extremorum, ei tamquam nostra ad Filium mediatrix. Mater enim Christi per naturam, mater est populi Christiani per gratiam : unde et diluculum appellatur , quod nocti interponitur et diei. Item, alia ratio : Sicut enim lignum vitae viridius erat caeteris lignis, sic Maria sanctior caeteris sanctis : quia viror designat sanctitatem. Non enim ad mensuram data est ei. gratia, sed superexcellenter datum est ei totum quid quid purae dari potuit creaturae.

Sequitur : Lignumque scientiae boni ei mali. Nota, quod lignum scientiae dictum est non propter naturam quam in se haberet, sed quia per ipsum scitum est utram homo ille primus esset obediens vel inobediens. Per hoc autem lignum scientiae boni et mali signantur illi doctores, qui bene docent, sed prave operantur, quorum non folia, id est, verba, sed fructus, id est, opera interdicit Dominus, ne comedantur, id est, ne in usum vivendi assumantur. Unde, Matth. xxiii, 3: Omnia quaecumque dixerint vobis, servate et facite, secundum opera vero eorum nolite facere. Quae dicunt, facite : quae autem faciunt, nolite facere.

Item, Ipsa est lignum quo dulcorata est aqua amara . Unde dicitur, Eccli. xxxviii, 5 : Nonne a ligno indulcata est aqua amara ? Haec aqua amara multiplex miseria vel tribulatio, qua totum mundum respersit prima mater, sed amaritudinem nostrae perditionis convertit in dulcedinem aeternae salutis gloriosa Virgo Filio mediante.

Ipsa est etiam lignum plantatum secus decursus aquarum , id est, secus peccatores fluxibiles: quia aquae populi sunt , penes quos firmiter radicata est

affectu compassionis et miseriricordiae, ut cum Apostolo, imo verius quam Apostolus, dicere potest illud verbum epistolae 1J ad Corinth. XI, 29: Quis infirmatur, etc. ? Vel, isti decursus aquarum dona sunt Spiritus sancti. Et bene decursus: quia fluminis cum impetu. Unde de ea dicitur, Psal. xlv, 5 : Fluminis impetus laetificat civitatem Dei, Aquarum pluraliter pro multitudine donorum, ut supra. Vel, isti decursus aspirationes et inspirationes. (Quaere supra versus principium capituli.)

Item, De hoc ligno dicitur, Ezechiel, xlvii, 12 : Super torrentem orietur in ripis ejus ex utraque parte omne lignum pomiferum. Sequitur: Non defluet folium ex eo, id est, verbum ejus non erit irritum, sed singula verba plena vera sapientia. Vel, non defluet, id est, deorsum fluet: quia numquam locuta legitur de terrenis, nec umquam pro ipsis Patrem aut Filium creditur exorasse. I Regum, III, 10 : Non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram. Si hoc verum est de Samuele, multo fortius de Virgine. Vel, non defluet folium, id est, verbum ejus a veritate per mendacium, vel a necessitate per superfluum, vel ab efficacia per vacuum, vel ab intentione per irritum. Nec etiam habuit folium, hoc est, verbum quod vento vanae gloriae raperetur .

Sequitur : Et non deficiet fructus ejus, id est, Christus, qui est immortalis, et qui manet integer, licet quotidie sacramentaliter comedatur. Exemplum de sole qui pascit oculos ab initio mundi, et tamen integer et inconsumptus perseve-

Sequitur : Per singulos menses afferet primitiva, Mensis a mene quod est defectus, et ipsa per singulos menses, id est, singulos defectus nostros supplet quantum in se est: cum sit mater perfectionis et fertilitatis, et cuilibet defectui nostro profert fructum convenientem, Primitiva dicit, ut per vocabulum indicet, quod spiritualium defectuum nostrorum suppletio primo et principaliter quaerenda est a Filio et a matre : quia indigentia temporalium et corporalium utilis, sed spiritualium miserabilis, in quibus multo libentius provident justis, quam in corporalibus vel terrenis. Dominus enim dat temporalia iratus, sicut dicit Augustinus.

Moraliter : Vir justus per singulos menses affert primitiva, quando pro singulis defectibus quos passus est in peccato, boni operis primitias Deo reddit.

Sequitur: Quia aquae ejus, id est, dona gratiarum, de sanctuario egredientur, id est, a beata Trinitate, quae est coeleste sanctuarium : vel, de sanctuario, id est, de coelo a quo omne datum optimum et omne donum perfectum descendit '' .

Sequitur: Et erunt fructus ejus in cibum, angelis scilicet et hominibus in sacramento. Et folia, id est, verba, scilicet orationes, consolationes et exempla virentia, ad medicinam. Erunt etiam in umbram et refrigerium male exaestuantem. His consonat quod dicitur de ligno, Apocal. XXII , 2 : Ex utraque parte fluminis lignum vitae, etc. Hoc exponitur de Christo, sicut ostendetur infra, et posset exponi de Virgine.

Item, Ipsa est lignum transplantatum super aquas , quod ad humorem gratiarum quas quaerebat, misit radices suas, id est, intellectum et affectum : et ideo non timuit aestum concupiscentiarum, nec aeterni incendii siccitatem, nec umquam desinit facere fructum pietatis et misericordiae, dans nobis quotidie fructum uteri sui in via, dans etiam illum Angelis et beatis in patria. Unde roganda

est assidue : Mater nostra, qua es in coelis... Panem nostrum quotidianum qui est fructus tuus, da nobis hodie.

Ipsa est etiam lignum, cujus radix, id est, cordis intentio operata est secus aquas Scripturarum : quia conservabat in corde suo quidquid de Filio dicebatur .Ipsa est lignum benedictum, per quod facta est justitia de diabolo et haeresibus. Unde canitur ei: " Gaude, Maria Virgo, cunctas haereses sola interemisti, etc. " Nam per fructum ejus captivi detenti in limbo a diabolo licet injuste sunt liberati, et reprobi juste damnati. Unde et quique fideles tam matri quam Filio benedicunt. Vel, lignum istud crux per quam de diabolo facta est justitia.

Item, Ipsa lignum exiguum per humilitatem, cui committere debent homines animas suas, id est, vitam naturae et gratiae, ut sic transeuntes mare, id est, mundum, per ipsam quae navis est, liberentur a naufragio sive diluvio peccatorum. Ipsa etenim est arca Noe, de qua ad litteram istud legitur, Sapient. XIV, 5 : Exiguo ligno credunt homines animas suas, ei transeuntes mare per ratem liberati sunt. Per ipsum siquidem lignum, id est, arcam, juste salvatum est genus humanum in tempore diluvii, scilicet in Noe et filiis ejus, qui in toto mundo inventi sunt soli justi, illo diluvio inundante.

Ipsa etiam lignum humile de quo Dominus, Ezechiel. xvii, 24 : Exaltavi lignum humile, crucem scilicet, vel, Mariani, quae exaltata est merito humilitatis suae in matrem Domini et reginam paradisi Et humiliavi lignum sublime, id est, diabolum, qui superbiendo voluit exaltari, quod est impossibile: quia, sicut dicitur, Proverb. XXIX 23 : Superbum sequitur humilitas, id est abjectio, hu-

milem autem spiritu suscipiet gloria. Sequitur in Ezechiele, XVII, 24 : Et siccavi lignum viride, ei frondere feci lignum aridum. Lucifer prius fuit quasi lignum viride : quia plenus sapientia ei perfectus decore . Maria vovens virginitatem quodam modo quasi lignum aridum. Isa. lvi, 3: Non dicat eunuchus: Ecce ego lignum, aridum, etc. Sed ille siccatus est, et virga Aaron fronduit et floruit

Item, Ipsa lignum vitae his qui apprehenderunt eam quasi duplici manu bonae operationis, ut pro ea, id est, pro amore ejus se exerceant in operibus bonis ad honorem Dei et exemplum proximi. Et qui tenuerit eam, quasi duobus brachiis reverentiae et servitii, ut in duobus his perseveret et numquam dimittat eam, beatus hic in spe, in futuro in re, (Quaere causa vigesima, et bene expositum iuveni es.)

Item, ipsa lignum quod praescidithomo

Dei, scilicet Eliseus qui signat Christum, qui homo factus est in ea, et in quantum. Deus ipsam praescidit ab amore carnalitatis et terrenitatis, sicut legitur, IV Regum, VI, 6, et misit in fluvium, id est, in fluxibilitatem generis humani, non quoad culpam, sed quoad paenam, quando complacuit ei ut virgo nasceretur in mundo, et ipsa mediante velut quodam manubrio attrahit ad se ferrum, id est, hominem prius durum, frigidum et nigrum per amissam Dei similitudinem. Hieronymus per hoc ferrum intelligit gemis humanum, quod a ligno vetito cecidit in profundum miseriae. Sed ab illo profundo sursum rediit per lignum crucis. Vel melius: Ferrum est ipsa humana natura, manubrium quo prius tenebatur a Domino, innocentia sua: sed ab hoc manubrio peccantibus primis parentibus cecidit in aquam miseriae multiplicis, sed per lignum crucis et per beatam Virginem rediit ad suum manubrium, hoc est, ad suam innocentiam.

Item, Ipsa est forte lignum et imputribile , quod elegit sibi artifex sapiens, de quo, scilicet sapientia, aedificavit sibi domum .

Viso quomodo Maria a ligno multiplici figuratur, videndum est quare ipse Christus ligno comparetur, et maxime ligno vitae : Christus enim dat vitam mundo tamquam fructum suum, et ideo dicitur lignum vitae. Notandum igitur, quod sapientia, Christus Dominus, beata Virgo, ipsa crux, Scriptura sacra, appellantur communiter lignum vitae.

Sapientia incarnata. Unde, Proverb. iii, 18 : Lignum vitae est his qui apprehenderint eam. In hoc ligno sunt quatuor, folia, verba medicinalia , fructus, sacramenta et exempla, quae duo vitam gratiae subministrant fidelium animabus. Cortex, caro sumpta de Virgine.

Substantia arboris ipse Deus, Christus homo, cujus fructus humano generi vita est justitiae et gloriae. Unde dicit, Joan. x, 10 : Ego veni ut vitam habeant, scilicet justitiae in praesenti, et abundantius habeant, id est, vitam gloriae in futuro. Ideo de ipso dicitur, Deuter, xxx, 20 : Ipse est vita tua, et longitudo dierum tuorum. Item, Proverb. xiii, 12 : Lignum vitae desiderium veniens, ille scilicet veniens in carnem, de quo dicitur, Aggaei, ii, 8 : Et veniet desideratus, etc.

Beata Virgo, cujus fructus vocat se vitam. Joan. XIV, 6 : Ego sum via, ei veritas, et vita.

Crux in qua pependit ille qui est vita. Deuter. XXVIII, 66: Erit vita tua quasi pendens ante te. Nam per crucem data est vita hominibus.

Scriptura sacra : quia servat sermones Dei in quibus est vita animae. Matth. IV, 4 : Non in solo pane, etc. Joan. viii, 52 : Si quis sermonem meum servaverit, non gustabit mortem in aeternum.

Et notanda est verborum distinctio. Arbor, id est, Christos dat fructum. Unde : Quod fructum suum dabit, etc. Beata Virgo portat fructum. Fructus dependet ab arbore, id est, Christus a cruce. Fructus sumitur ab arbore, id est, spiritualis refectio a sacra Scriptura. Secundum quemlibet istorum modorum lignum vitae est in medio paradisi: quia quodlibet istorum commune est omnibus vera fide et puro intellectu accedentibus ad se.

Item, Lignum istud est in medio paradisi omnibus expositum, ne aliquis moriatur. Unde de eo dicitur, Isa. lxv, 22 : Dies ligni erunt dies populi mei. Ideo Dominicum sacramentum datur omnibus et exponitur, ne spiritualiter moriantur. Et cum Ecclesia sit paradisus, et hoc lignum vitae describatur esse in medio paradisi, ideo corpus Dominicum reponendum est in vasculo suo in medio Ecclesiae in loco eminentiori, sicut est retro altare.

Item, Sicut lignum vitae talis naturae in se erat, ut competenter comestum continuaret homini vitam naturae : sic fructus arboris vitae qui Christus est, continuat homini vitam gratiae et gloriae digne sumptus, id est, facit ut statim post vitam gratiae succedat vita gloriae. Ideo dicit, Joan. X, 10 : Ego veni ut vitam habeant, scilicet gratiae in praesenti, et abundantius habeant, ut supra.

Item, Super textum illum Genesis, II, 9, dicit Strabus, quod lignum vitae tale erat, quod per sumptionem suam hominem ab omni miseria servaret immunem, et numquam vetus fieret, aut aliquod incommodum curreret, tandem vero veram beatitudinem eooferret. Augustinus vero dicit aperte, quod ex ligno, non ex propria natura habebat homo posse non mori. Poterat enim per illius arboris fructum vel aliquoties degustatum efficacius et diutius quam ex caeteris vitam producere, vel certo tempore sumptum ad omnimodam immortalitatem transire. Item, sicut lignum vitae viridius erat caeteris lignis, sic Christus sanctior caeteris sanctis : quia sicut dicitur, I Regum, II, 2 : Non est sanctus ut est Dominus. Et propter hoc dicitur sanctus sanctorum . In virore enim sanctitas figuratur. Hoc etiam lignum describitur esse in medio paradisi: quia omnibus se communicat ad usum viae, ad fruitionem patriae sine acceptione personae. (Caeteras expositiones superius assignatas Mariae poteris facile huic ligno appropriare.)

De hoc ligno dicitur in Psalmo I, 3 : Erit tamquam lignum quod plantatum est, etc. In verbis istis commendatur Christi vita temporalis. Lignum cognoscitur per fructificationem. Unde, Matth. VII, 16: A fructibus eorum cognoscetis eos. Sed antequam ferat fructum, oportet quod plantetur. Plantatus enim fuit Filius Dei in viridario uteri virginalis, quando unitus est humanae naturae. Jacobi, I, 21 : In mansuetudine suscipite insitum verbum, quod potest salvare animas vestras, ut digni sitis sumptione fructus sui.

Plantatum autem fructificavit. Proverb. III, 18 : Lignum vitae est his qui apprehenderint eam, etc. Apocal. II, 7 : Vincenti dabo edere, etc, Ezechiel. XVII , 22 : Tenerum distringam, ei plantabo super montem excelsum et eminentem, scilicet beatam Virginem.

Secus decursus aquarum, id est, secus defectus mortalitatis nostrae, qui sunt fames, sitis, frigus, calor, lassitudo, et hujusmodi, Quod fructum suum, id est, carnem suam esibilem, dabit,in coena. Nota dabit,

non vendet. Assigna contra eos qui vendunt parvo pretio quod est impretiabile. Hunc fructum flores et folia praecesserunt, scilicet agnus typicus , quia legalia praecesserunt sacramenta novae legis. Vel, Fructum dicit missionem Spiritus sancti. Joan. XVI, 7 : Si non abiero, sicut flos prius recedit quam fructus adveniat, Paraclitus non veniet ad vos. In tempore suo, scilicet passionis, de quo dicit, Joan. VII, 8 : Tempus meum nondum advenit. Vel, in tempore suo, ''id est, tempore gratiae.

Moraliter de viro justo : Erit tamquam lignum. Assigna de radice, et de stipite, et omnibus particulis istius ligni. Quod plantatum est secus decursus aquarum, gratiarum, lacrymarum, scripturarum. Plantari est in charitate, fide, et humilitate radicari. Multi enim videntur esse in Ecclesia plantati. Unde, alibi: Plantati in domo Domini , etc, Sed non sunt, imo ibi fixi sunt tamquam pali, qui quia non radicantur, cito possunt extrahi, vel si ibi manserint, arescunt: et ideo igni idonei, vel sepibus, id est, possessionibus conservandis, sicut patet in multis : et de talibus dicitur, Sapient. IV, 4 : Et si in ramis, id est, in quibusdam operibus, in tempore ger minaverint, infirmiter posita, a vento, scilicet tentationis, commovebuntur, et a nimietate ventorum, id est, tribulationum insurgentium, eradicabuntur. Et nota, quod dicit in tempore germinaverint, quia ad tempus credunt, infirmiter posita, quia tempore tentationis recedunt. Assigna bene. Et tales pali sunt ibi numero, non merito, nec radices habent: quod patet ex eo quod ad tempus credunt, sed in tempore tentationis recedunt '' . Tales sunt illi qui dicunt: Prius irem ad porcam quam facerem huc vel illud. Et isti nullum fructum bonum faciunt plusquam porcus,

quibus dicturus est Dominus, Matth. XX,

14: Tolle quod tuum est, i d est, tulisti quod quaesisti: et vade in ignem aeternum, Matth. XXV, 41 : Discedite a me, maledicti,

Sola enim arbor plantata et radicata frondet, floret, fructificat. Unde sequitur : In atriis domus Dei nostri florebunt . Atria, scilicet domus exterior, Ecclesia militans est et etiam religio ordinata.

Sequitur: Quod fructum suum dabit. Qui enim crescit in virtutibus per illam triplicem aquam debet fructificare in operibus. Ideo dicit: Quod fructum, scilicet boni operis, non solum germen cogitationis, aut florem propositi, aut folia verborum, suum, in se scilicet, non tantum in. aliis. Isa. lxvi, 9 : Si ego qui generationem caeteris tribuo, sterilis ero? Dabit voluntarie, non coacte faciet. II ad Corinth. IX, 7 I Non ex tristitia, aut ex necessitate. Dabit, contra hypocritas, qui vendunt pro laude : in tempore scilicet quod modo est, id est, in vita praesenti, quando tempus est merendi: quia post mortem est tempus recipiendi. Eccle. IX, 10: Quodcumque facere potest manus tua, instanter operare, quia nec opus, nec ratio, nec sapientia, nec scientia erunt apud inferos, etc. Me oportet operari opera ejus qui misit me, donec dies est : venit nox, id est, tempus post mortem, quando nemo potest operari .

De foliis hujus ligni, id est, Christi, dicitur in Psalmo I, 3 : Folium ejus, id est, verbum, non defluet. Ezechiel. xlvii, 12 : Non defluet folium eae eo. Ecce quod verba ejus aeterna. Joan. VI., 69 : Verba vitae aeternae habes, dicit Petrus. Non enim erat de terra : et ideo non loquebatur de terrenis. Joan. III, 31 et 32 : Qui est de terra, de terra est, et de terra loquitur : qui de caelo venit, super omnes est: et quod vidit ei audivit, hoc testatur,

Ipse enim figuratus est per Samuelem de quo dicitur, I Regum, iii, 19 : Non cecidit ex omnibus verbis ejus in terram.

Verbum Christi non defluet, a veritate per mendacium. Joan. XVII, 17, dicit Filius Patri: Sermo tuus veritas est,

A necessitate per superfluum : quia non habuit folium, id est, verbum quod vento raperetur , vento scilicet inanis gloriae.

Ab efficacia per vacuum, Isa, lv, 11 : Verbum meum quod egredietur de ore meo, non revertetur ad me vacuum.

Ab intentioneper irritum. Psal.lxxxviii, 35: Quae procedunt de labiis meis non faciam irrita. Haec omnia possunt exponi de Christo, sicut exposita sunt supra de beata Virgine. Verba etiam, id est, folia hujus ligni commendantur a medicinalitate. Unde, Ezechiel. xlvii, 12: Erunt fructus ejus in cibum, et folia, id est, verba, ad medicinam : quia solo verbo curabat omnem infirmitatem. Apocal, XXII, 2 : Folia ligni ad sanitatem gentium, id est, gentiliter viventium : quia peccatores convertebat ad fidem,

Item, De hoc ligno dicitur, Apocal. xxii, 2 : Ex utraque parte fluminis lignum vitae, afferens fructus duodecim, per singulos menses reddens fructum suum, ei folia ligni ad sanitatem gentium. Per hoc flumen potest intelligi decursus vitae mortalis et fluxibilitas peccatorum. Ultra flumen sunt Angeli incorruptibiles et immortales, citra homines adhuc vitae corruptibilis defectibus subjacentes. .Vel, citra adhuc viventes in carne, ultra j,am defuncti ab hac vita. Lignum vitae Christus Dominus, qui adhuc viventes reficit sacramenti sui participatione : sed in coelo, hoc est, ultra flumen, Angelos, et beatos faciet suae divinitatis et glorificatae humanitatis contemplatione. Et quia hoc praedicaverunt duodecim Apostoli, ideo dicuntur fructus duodecim. Per singulos autem menses reddit lig- num vitae fructus suos: quia Christus electos suos continue et in mundo reficit et in coelo. In mundo fructu justitiae, in coelo fructu gloriae. Vel, quia mensis est completio dierum. Unde dicitur, Isa. lxvi, 23 : Erit mensis ex mense, id est, completio gloriae ex completione gratiae. Per duodecim menses signantur duodecim gratiarum contemplationes. Vel, quia mensis dicitur a mene, quod est defectus : duodenarius vero numerus est perfectus. Lignum vitae fructus affert duodecim : quia singulos defectus nostros, quantum in se est, quodammodo supplet in hac vita, cum ipse etiam in praesenti sit omnia in omnibus, id est, sufficientia omnium . Folia ligni praecepta Christi, quae gentes sanant, fructus conservant, et refrigerium praestant. Nam praecepta Dominica cum implentur, justitiam operantur : et qui justificatur, ille sanatur. Et bene post fructum addit de foliis : quia nihil prodest imo multum nocet per occasionem Christi sacramentum recipere, nisi recipiens praecepta illius studeat adimplere.

Aliter : Christus lignum vitae : quia dat mundo vitam naturae hic, et vitam gratiae, daturus in futuro vitam gloriae mundo, id. est, amantibus munditiam. Duae partes fluminis sunt vita praesens ante judicium, vita sanctorum post judicium. Una citra flumen, altera ultra, in qua Dominus cum sanctis regnabit in aeternum et ultra. In hac vita, id est, citra flumen habemus vitam gratiae, ultra flumen, hoc est, in futuro, vitam gloriae exspectamus in sacramento, ut supra dictum est. Per singulos menses, id est, per singulas aetates reddit fructum suum, quo reficit et sanat sibi servientes. Vel, per singulos menses : quia peccatori converso singulis defectibus peccatorum reddit singulas perfectiones virtutum Unde petit Psalmista, Psal. xvii, 29 . Deus meus, illumina tenebras meas, id est, peccata mea expelle, et singulis peccatis virtutes op-

positas redde, Citra flumen, id est, in vita praesenti habetur lignum vitae in sacramento. Afferens fructus duodecim, quos enumerat Apostolus, ad Galat. v, 22 et 23 : Fructus Spiritus est charitas, gaudium, etc. Vel, hi duodecim fructus, duodecim fercula habenda in futuro, quae transieris ministrabit nobis in mensa refectionis aeternae in regno Patris sui .

Vel, Lignum vitae ipsa crux est, quae nobis fructificat omnia bona paradisi, quae intelliguntur per duodecim fructus : quia duodenarius constat ex partibus septenarii, qui est numerus universitatis, cujus partes ternarius et quaternarius. Per singulos menses reddens fructum suum: quia pro singulis defectibus quos hic pro Domino sustinuerunt sancti, reddet illis gloriosum fructum. Sapient, iii, 15 : Bonorum laborum gloriosus est fructus. Et tunc erit mensis plenitudinis, id est, plenae retributionis, ex mense, id est, pro mense, id est, pro defectu quolibet qui sustinetur hic pro Domino. Vel, secundum Glossam, utraque pars fluminis signat salvatos sub utroque testamento. Unde Moyses adduxit Israel usque ad flumen Jordanis : Josue autem introduxit in terram promissionis. Vel, ex utraque parte fluminis, id est, Scripturae veteris et novae, est Christus : sed in veteri in figura, in nova in re. Afferens fructus duodecim, id est, duodecim Patriarchas in veteri Testamento duodecim Apostolos in novo : qui per singulos menses reddiderunt fructus praedicando iidem Trinitatis per quatuor mundi climata. Menses Apostoli, Christus agnus, sicut ipse dies, ipsi horae diei .

Et folia ligni ad sanitatem gentium. Postquam locutus est de esu ligni, loquitur de foliis: quia post cibum solent apponi medicinalia, quae ad duo faciunt, scilicet ad sanitatis conservationem, et

nocivi expulsionem. De primo dicit: Et folia ligni ad sanitatem gentium . De secundo statim subdit : Et omne maledictum non erit amplius . Haec folia sunt praecepta Christi et doctrina quae sanant gentes, id est, peccatores. Sapient. VI, 12 : Neque herba, neque malagma sanavit eos, sed tuus, Domine, sermo qui sanat omnia : et haec duo praemuniunl contra recidivum.

Item, De hoc ligno dicitur, Apocal. ii, 7 : Vincenti dabo edere de ligno vitae, quod est in paradiso Dei mei. Vincenti. Notandum, quod qui vincit, pugnat : et qui pugnat, sitit et esurit victoriam pugnae quae est justitia : unde bene promittitur tali esus cum dicitur : Dabo edere. Matth. v, 6 : Beati qui esuriunt, etc, usque, saturabuntur. Vincenti, vel quoad tempus ut semper vincat et perseveranter : vel quoad numerum vincendarum, et vincat quidquid vincendum est, scilicet carnem, mundum, diabolum. Haec sunt tria regna quae sancti vicerunt per fidem .

Dabo, gratis. Hoc dicitur habito respectu ad. radicem meriti, et non ad merita. Radix enim meriti quae est gratia, gratis a Deo confertur. Unde, Psal. lviii, 11 : Misericordia ejus praeveniet me. Vel, dabo, In hoc notatur, quod super merita remunerabit. Unde : Mensuram bonam, et confertam, etc. .

Et quid dabo ? Edere de ligno vitae, id est, satiari de jucunda Christi, Dei, et hominis visione, qui se fecit lignum ut esset materia illius ignis quem venit mittere in terram, volens eam accendi V Hoc est lignum quod praecisum est et combustum in morte in igne passionis, ut in nobis accenderet ignem charitatis, quando scilicet in sole, id est, in passionis fervore posuit tabernaculum suum, id est, corpus. Sed iterum fronduitin re- surrectione. Job, XIV, 7 : Lignum habet spem: si praecisum fuerit, rursum virescit, et rami ejus pullulant. Lignum Christus, ut supra. Luc. xxiii, 81 : Si in viridi ligno, etc. Habet spem gloriae post mortem. Vel, hoc ideo dicitur, quia Apostoli habebant spem de eo quod resurgeret post passionem, sicut ipse praedixerat, in qua tamen spe vacillaverunt postea.

Hoc lignum plantatum fuit in incarnatione, ut supra, praecisum in passione. Isa. LIII, 8 : Qui abscissus de terra, viruit in resurrectione. Unde, Psal. xxvii, 7: Et refloruit caro mea. Et rami ejus Apostoli et fideles pullulant. Quia sicut dixit Ambrosius : " Resurgente Christo in. corpore, surrexerunt in anima discipuli. " Vel, pullulant crescentes numero et virtute. Unde, Joan. xv, 5 : Ego sum vitis, vos palmites. Et iterum, Job, XIV, 8 et 9 : Si senuerit in terra radix ejus, id est, si praedicatio et fides a Judaeis terrenis sit contempta. Et in pulvere emortuus fuerit truncus illius, id est, corpus inter malos qui sunt pulvis. Ad odorem aquae germinabit. Glossa : quia per virtutem Dei caro ad vitam rediit. Et faciei comam in se capite Apostolos radicando. Quasi cum primumplaniatum est in eorum fide et multo fortius sine comparatione.

Sequitur, Apocal. II, 7 : Quod est in paradiso Dei mei, id est, in Ecclesia militante per praesentiam corporalem in sacramento altaris, et per praesentiam spiritualem : quia Deus ubique, et per conversationem. Matth. xxviii, 20 : Ecce ego vobiscum sum, etc. Proverb. VIII, 31 : Deliciae meae esse cum filiis hominum. Et dicitur Ecclesia paradisus, quia locus deliciarum. Vel, in paradiso Dei mei, hoc est, in Ecclesia triumphante, ubi ipse est per manifestam et apertam visionem et revelatam faciem.

Item, Hoc lignum de quo Jerusalem,

id est, Ecclesia aedificata est ut civitas :

quia est fundamentum Ecclesiae prout datus est in exemplum paupertatis, abjectionis et vilitatis. Item, est paries per collationem donorum. Unde, ad Ephes. IV, 8 : Dedit dona hominibus . Est tectum in quantum consummat nos et perficit in bono. I Petri, v, 10 : Ipse perficiet, consummabit, solidabitque : quod maxime ipse faciet in. futuro, et jam facit cibaiis et potans nos in carne sua et sanguine suo. Ideo dicitur, Isa. xl, 20: Forte lignum et imputribile elegit artifex sapiens, ''id est, Christus, scilicet seipsum quo aedificaret sibi domum, id est, Ecclesiam,