ARTICULUS II.

De ratione verbi secundum quod dicitur

in divinis . Secundo, Quaeritur de ratione verbi secundum quod dicitur in divinis.

Et videtur, quod eadem ratione qua dicitur filius.

In I Sententiarum, distinctione XXVII, dicit Magister ex verbis Augustini in libro VII de Trinitate . " Eo dicitur verbum sive imago quo filius. " Et exponit subdens: " Id est, eadem proprietate sive notione dicitur imago et verbum qua filius: sed non eo modo quo verbum, dicitur sapientia, vel essentia: quia non notione qua dicitur verbum, dicitur sapientia vel essentia. Nam sapientia dicitur secundum essentiam, sed non secundum relationem. " Hic habetur, quod eadem relatione dicitur verbum qua filius.

Sed contra hoc est, quod

1. Verbum dicitur ad creaturas. Ad Hebr, xi, 3: Fide intelligimus aptata esse saecula verbo Dei. Augustinus: " In verbo tibi coaeterno fecisti omnia . " Hoc non potest esse verum, nisi verbum respectum ponat ad creaturas. Filius autem non dicit respectum ad creaturas. Non ergo eo dicitur verbum quo filius.

2. Adhuc, Augustinus in libro VII de Trinitate: " Verbum secundum quod sapientia est et essentia, hoc est quod Pater: secundum, quod verbum, non hoc est quod Pater, quia verbum non est Pater, et verbum relative dicitur filius . " Ex hoc accipitur, quod verbum non dicit respectum nisi ad dicentem. Non ergo potest respectum ponere ad creaturas. Et hoc est contra praedicta.

3. Adhuc, Anselmus in Monologio: " Verbum quo creaturam dicit, non est verbum creaturae, dicit enim creaturam non verbo creaturae: sed suo verbo quod est ejus similitudo . " Videtur ergo, quod verbum non dicat respectum ad creaturam, sed ad dicentem tantum. Et hoc est iterum contra praedicta.

Ulterius quaeritur hic: quia verbum a sapientia procedit sive notitia, sicut dicit Augustinus in libro XV de Trinitate, quod " mens gignit notitiam sui dum cognoscit se. " Et sic videtur, quod Pater noscens se, dicit se.

Quaeritur, Utrum illa notitia sit contemplativa, vel operativa?

Et videtur, quod operativa. Joan. i, 3: Omnia per ipsum facta sunt. Et supponitur verbum.

In contrarium videtur esse quod dicitur, Amos, iii, 7: Non facit Dominus Deus verbum, nisi revelaverit secretum suum ad servos suos prophetas. Revelatio autem pertinet ad contemplationem, et non ad opus: et ita videtur verbum esse notitiae contemplativae.

Solutio. Sicut in praehabitis de ratione Filii dictum est, et dicitur in Glossa super Genesim, i, 3, super illud: Dixitque Deus: Fiat lux. Et, Joan. i, 3, super illud: Omnia per ipsum facta sunt, ubi ponit Beda exemplum

de arca quae in merite artificis vivi. Et Gregorius Nazianzenus dicit, quod " primum excogitavit Deus caelestes essentias: et excogitatio ejus fuit opus ejus. " Et hoc recitat Joannes Damascenus in libro suo secundo de Fide orthodoxa.

Ex quibus omnibus accipitur, quod aliud est in verbo proprie, et aliud appropriate. Proprie est in ipso, quod ipsum est similitudo dicentis perfectissima. Et cum similitudo deficiat in creatura, eo quod non adaequat et implet eum cujus similitudo est, non ostendit potentiam perfectissimam producentis ex se sibi simile. Et ideo dicit Augustinus, quod " non se perfecte dixisset, si aliquid minus esset in verbo quam in seipso. " Et hoc modo proprie Pater dicit verbum. Et hoc modo verbum non refertur nisi ad dicentem. Et tunc verbum non habet respectum ad creaturas. Et de illo verum est quod eadem ratione, hoc est, eadem proprietate dicitur verbum qua filius, et non habet relationem nisi ad dicentem: et sicut generantis in quantum generans, propria et perfecta similitudo est filius: ita dicentis se hoc modo per intellectum propria et perfecta similitudo est verbum. Et ideo eadem proprietate est verbum qua est filius.

Sed quia Pater dicens dicit in verbo omnia quae sunt in ipso: in ipso autem non est tantum potentia productionis sibi simile in essentia per generationem, sed etiam potentia productionis creaturarum: consequens est, ut in verbo dicat productionem creaturarum, secundum potentiam productionis, quae est efficiens et formalis et finalis. Sic enim verbum per appropriatum, non proprium, est ars Patris, et quasi medium inter operantem et opus, non medium quod secundum aliquid factum sit, et secundum aliquid faciens, sicut dixit Arius: sed medium sicut regulans in opere medium est, sicut ars medium artificis, quae tamen non nisi faciens est in artifice, et nihil ipsius est factum. Et hoc modo verbum in appropriato sibi intellectu respectum ponit ad creaturas: quod non facit filius. Sic enim alia ratio est nominis filii, et alia ratio nominis verbi: non tamen alia proprietas: quia aliquem respectum habet verbum quem non habet filius: quia verbum respectum ponit ad creaturas, filius autem non.

Cavendum tamen est cum dicitur, quod Deus cogitando se, dicit se, et dicit verbum: quod est verbum Anselmi et Gregorii Nazianzeni. Quia cogitatio duobus modis dicitur, proprie scilicet, et communiter. Proprie cogitatio est cogitatio eorum quae in mente sunt, et revolutio conceptuum mentis. Et hoc modo cogitatio non est in Deo: quia in Deo non sunt cogitationes volubiles: tales enim cogitationes sive motus imperfecti sunt, quae Deo non conveniunt. Cogitatio etiam communiter dicitur intuitio sive visio per intellectum, quando mens vel intellectus conversa ad se intuetur se, et formans ex se suam similitudinem, dicit se, et dicit suum proprium verbum, quod est verbum rei, quae est in ipsa, et in verbo dicit quidquid est in ipsa: sed primo dicit verbum, et oblique et ex consequenti omnia quae in ipsa sunt, dicit in verbo. Et primo modo dicere verbum concomitatur generatio filii: et ideo verbum eadem proprietate dicitur qua filius. Secundo autem modo connotatur respectus ad creaturam per appropriatum, non per proprium.

Et attende, quod in verbo hoc modo intelligitur sapientia contemplativa, secundum quod verbum est manifestativum veritatis: et sic verbum est notitiae contemplativae, et fit per ipsum revelatio, et est speculum in quo viderunt Prophetae: et spiritus ejus vevelans est mysteria. I ad Corinth. ii, 10: Spiritus omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Joan. xvi, 13: Cum venerit ille Spiritus veritatis, docebit vos omnem veritatem :... et quae ventura sunt annuntiabit vobis.

Secundum autem quod est Patris per appropriationem, non per proprietatem, sic est verbum notitiae practicae: sic enim omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil . Eccli, i, 5: Fons sapientiae verbum Dei in excelsis, id est, initium omnis operis verbum. Psal, xxxii, 9: Ipse dixit, et facta sunt. Augustinus: " Hoc est, verbum genuit, in quo erant ut fierent. " Et Glossa super Genesim, dicit, quod omnia erant primo in verbo, deinde in materia, et postea tertio in propria natura distincta per creationem, dispositionem, et ornatum. Et hoc modo verbum est formata notitia mentis, et eorum quae in mente sunt contemplative, vel practice.

Ex quo accipitur, quod notitia, sive contemplativa, sive practica, secundum rationem intelligendi antecedenter se habet ad verbum. Et hoc est quod dicit Augustinus in libro XV de Trinitate, quod " formata de mente notitia verbum est. " Eccli, i, 4: Prior omnium creata est sapientia, et intellectus prudentiae ab aevo. Eccli, xxiv, 5, dicit Sapientia: Ego ex ore Altissimi prodivi, primogenita ante omnem creaturam. In acceptione autem sapientiae a nobis e converso est. Nobis enim fit revelatio sapientiae per verbum. Eccli, i, 5: Fons sapientiae verbum Dei in excelsis. Sic enim verbum lux veritatis est, quae illuminat omnem hominem venientem in hunc mundum . Augustinus in Glossa super illud Psalmi xi, 2: Diminutae sunt veritates a filiis hominum, " Una veritas quae illustrat omnes alias, quae tamen multae sunt in hominibus illustratis: sicut una facies est, quae pluries apparet in reflexione ad multa specula. "

Et ex his soluta sunt omnia quae quaesita sunt de hoc.