Et hoc est quod sequitur :

" Qui negant esse resurrectionem,"

Scilicet futuram corporum. Tamen animarum spiritualem contuebantur esse resurrectionem.

" Et interrogaverunt eum, "

Tentando. I ad Corinth. x, 9 : Neque tentemus Christum, sicut quidam tentaverunt.

" Dicentes. "

Putabant enim eum ab opinione Pharisaeorum removere propter odium quod habebant ad eos. Sed ipse falsitatem utrorumque detestatur. Psal. v, 7 :

Perdes omnes qui loquuntur mendacium.

" Magister. "

Ecce primo inducunt legem. Dicunt autem : " Magister, " quia Deum esse non credebant, sed sapientem. Joan. iii, 2 : Rabbi, scimus quia a Deo venisti magister : nemo enim potest haec signa facere, quae tu facis, nisi fuerit Deus cum eo.

"Moyses, "

Qui tantae auctoritatis fuit, quod legem Deus dedit per eum. Eccli.XXIV, 33 : Legem mandavit Moyses in praeceptis iustitiarum. Joan. I, 17 : Lex per Moysen data est.

" Scripsit nobis t. "

" Si frater alicujus " hominis " mortuus fuerit habens uxorem : " quia ille jam partem habuit haereditatis : et domum habuit et familiam, quae de populo Dei delenda non erant : nec uxor erat ab haereditate separanda, quia hoc esset injuria.

" Et hic sine liberis mortuus fuerit, " cum tamen jam familiam et domum haberet, " ut decipiat eam, " relictam illius, " frater ejus, " defuncti, " uxorem. " Frater autem dicitur hic, non uterinus tantum, sed propinquiorin genere. Quia, Ruth, IV, 13, ita accepit Booz Ruth Moabitidem.

" Et susciiet semen fratri suo : " quia secundum naturam semen viri licet aliquando non sit efficax ad generationem, tamen est efficax ad matricis alterationem. Cujus signura est quod mulier ex secundo viro saepe generat filium priori marito similem. Et mulier cum qua coivit leprosus, qui fortiter infectus est, inficit secundum qui cito post leprosum erit cum ea. Et ideo quamvis semeu defuncti totum secundum substantiam effluxerit, tamen qualitates remaneat in matrice spiritualiter diffusae in venis, et arteriis, et nervis : ex quibus sequentis viri semen trahitur ad similitudinem prioris. Et ideo dicitur prioris viri semen suscitari per sequentem. Hoc autem facilius fit per fratrem : quia ille ex eisdem parentibus, natura frequenter similiorem habet cum ipso complexionem. Et ideo etiam praecipitur, quod primum filium ex secundo genitum, nominet nomine fratris prioris. Hoc tamen maxime praeceptum est, ne sortes haereditatum et familiae distinctae in tribubus permiscerentur et confunderentur. Haec igitur fuit ratio et causa legis.

" Septem ergo fratres erant: et primus accepit uxorem, et mortuus est sine filiis.

Et sequens accepit illam, et ipse mortuus est sine filio.

Et terlius accepit illam. Similiter et omnes septem, et non reliquerunt semen, et mortui sunt.

Novissime omnium mortua est et mulier.

In resurrectione ergo, cujus eorum erit uxor? siquidem septem habuerunt eam uxorem.

Et ait illis Jesus : Filii hujus saeculi nubunt, et traduntur ad nuptias:

Illi vero qui digni habebuntur saeculo illo, et resurrectione ex mortuis, neque nubent, neque ducent uxores :

Neque enim ultra mori poterunt: aequales enim Angelis sunt, et filii sunt Dei, cum sint filii resurrectionis."

Ponitur hic casus de quo fit interrogatio.

Dicit igitur : " Septem ergo fratres, " sicut Job septem filios habuit, et sicut junior Tobias habuit septem, " erant " apud nos in gente Judaeorum, hanc legem observantes, " et primus occepit uxorem " legitimam, " et mortuus est, " soluta uxore a lege viri. Et potest esse quod ille fuit iniquus, quia scriptum est, Sapient. III,16 : Ab iniquo thoro semen exterminabitur.

" Et sequens, "

Propinquior sibi, " accepit eam " uxorem : sicut fecit Onam, qui accepit uxorem fratris Her. Et videns non sibi nasci filios, semen fundebat in terram : et Dominus interfeeit eum, eo quod rem detestabilem faceret : sicut dicitur, Genes.XXXVIII, 9 et 10.

" Et ipse mortuus est sine filio. " Haec enim lex etiam a Patriarchis ante legem servabatur.

" Et tertius accepit illam, "

Sicut Sela debuit acciperc Thamar quando crevisset.

" Similiter et omnes septem, " successive habuerunt eam. Ita quod uno seniori defuncto, sequens accepit eam. Isa. XIV, 20 : Non vocabitur in aeternum semen pessimorum.

Et hoc est quod dicit: " Et non reliquerunt semen. " Per hunc modum, Tob. III.8 et 9, dicitur quod Sara, filia Raguelis, tradita luit septem viris : et daemonium nomine Asmodaeus interfeeit eos. Unde et ancilla dixit : Amplius ex te non videamus filium aut filiam, interfectrix virorum litorum. In illa enim directe fuit idem casus. Per oppositum autem modum dicitur, Isa. iv, 1 : Apprehendent septem mulieres virum unum in die illa, dicentes : Panem nostrum comedemus, et vestimenlis nostris operiemur : lanltimmodo invocelur nomen luunx super nos : aufer opprobrium nostrum. Plures enim uni aliquando con- cessae sunt : eo quod dicat Aristoteles ex opinione Platonis, quod unus multas implet fecundando. Sed numquam concessum fuit, quod mulier una haberet plures viros. Hoc est contrarium foecunditati. Sed quantum est de instilutione prima matrimonii, una est unius. Genes. II, 24 : Relinquet homo patrem suutn et matrem, et adhaerebit uxori suae : et erunt duo in carne una. De hoc tamen non est hic locus disputandi.

" Novissime vero omnium, "

Maritorum fratrum, " mortua est et mulier " septemvira. Dicunt Pharisaei quod unusquisque resurget in ordine suo, et in eodem actu in quo prius vixerat.

" In resurrectione ergo eorum "

Septem fratrum, " cujus erit uxor? " Ecce juxta inductam legem interrogatio.

Et continuant fortificando quaestionem, dicentes : " Siquidem, " hoc est, quia " septem, " singuli successive omnes, " habuerunt eam uxorem. " Hanc autem quaestionem inexplicabilem saepe proposuerant Pharisaeis : et putabant quod Dominus aut errori eorum consentiret, aut cum Pharisaeis reprehensibilis appareret. Cnde, Matth.XXII, 29, dicitur : Erratis, nescientes Scripturas, neque virlutem Dei. Sapient. II, 22 :. Nescierunt sacramenta Dei, neque mercedem speraverunt justitiae, nec judicaverunt honorem animarum sanctarum. Quod autem secundum litteram hic dicitur (nec aliquam habet difficultatem) in mystico sensu saepe invenimus impletum. Praelatos enim Ecclesiarum Domini sponsos adeo invenimus slcriles, quod non dico de septem, sed etiam de mille succedentibus, nullus semen fratri defuncto, hoc est, Christo relinquit. Et ideo de eis dicitur, Jerem.XXII, 30 :

Scribe virum istum sterilem, qui : in diebus suis non prosperabiiur.

Redeamus autem ad litteram, et videamus qualiter isti a Domino confutantur.

" Et ait illis Jesus, "

Optimam temperans responsionem, simul causas matrimonii, et dispositionem resurgentium ostendens.

Dicit ergo : " Filii hujus saeculi, " mortalis et animalis, " nubunt, " in filiabus suis, " et iraduniur ad nuptias, " in filiis, qui accipiunt uxores : quia cum mortales sint, et fugiant per mortem, natura non salvatur nisi pignore prolis. Proles autem non habetur nisi per coitum, in quo fit sexus commixlio : et ideo nuptiae sunt bonum mortalium.

" Illi vero,"

Sancti et justi, " qui digni habebuntur saeculo illo, " scilicetbeatorum. Psal. XXVI, 13 : Credo videre bona Domini in terra viventium. Tob. XIII,20 : Bealus ero si fuerint reliquiae seminis mei ad videndam claritatem Jerusalem. Quamvis enim omnes resurrecturi sint, tamen non loquitur Dominus nisi de resurrectione justorum, quia illi soli habebunt spiritualia corpora. I ad Corinth. xv, 31 : Omnes quidem resargemus, sed non omnes immutabimur. Immutatio enim est ad formam corporis gloriosi.

Et hoc est quod dicit : " Et reswreclione ex mortuis. " Soli enim justi omnino et simpliciter resurgent ex mortuis. Alii autem inter mortuos in aeterna morte jacebunt in inferno. Psal. I, 5 : Non resurgent impii in judicio, neque peccatores in consilio justorum,

" Neque nubent, " sicut foeminae, et neque ducent uxores, " sicut viri.

Et subjungil rationem :

" Neque enim ultra mori poterunt, "

Cum contra mortem datae sint nuptiae. I ad Corinth. xv, 26 : Novissima aulem inimica destruetur mors. Et, ibidem, v.54 : Absorpta est mors in victoria. Apocal. XXI, 4 : Mors ultra non erit, neque luctus, neque clamor, neque dolor erit ultra, quoniam prima obierunt. Corpora etiam ipsa non erunt plus animaiia, sed spiritualia. I ad Corinth. xv, 44 : Seminatur corpus anitnale, surget corpus spiritale. Et talia corpora, ut dicit Auguslinus, membra quidem generationis habebunt, non quae concupiscentiatn moveant, sed quae sapientiam ordinantis mundum ostendant.

Ulterius addit, dicens :

" aeales enim erunt Angelis, "

In spiritualitatis lumine, in immortalitatis et impassibilitatis dote, in castitatis et munditiae puritate.

De primo dicitur, Matth. XIII, 43 : Tunc justi fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Sapient. iii, 7 : Fulgebunt justi, et tamquam scintillae in arundineto discurrent.

De secundo dicitur, Apocal. XXI, 4 : Absterget Deus omnem lacrymam ab oculis Sanctorum, hoc est, causam lacrymarum, quae est in omni passibilitate. Ideo dicitur quod habebunt vitam aeternam. Joan, x, 28 : Ego vitam aelernam do eis : quia nihil nisi vivens erit in eis. Isa. xxxv, 10 : Gaudium et laetitiam obtinebunt, et fugiet dolor et ge-. mitus.

De tertio dicitur, I ad Corinth. vn, 34 : Mulier innupta, et virgo cogital quae Domini sunt, ut sit sancta corpore et spiriiu. Hoc enim est caelibatus. Matth. XXII, 30 : Neque nubent, neque nubentur : sed erunt sicut Angeli Dei in caelo. Ideo etiam virginitas caelibatus vocatur. In castitate enim natura vincitur adeo virtutibus, ut Angelis assimiletur, ut dicit Cyprianus.

" Et filii sunt Dei. "

Absque omni corruptione, in quibus apparet quid paternitas divina effecit in ipsis. 1 Joan. iii, 2 : Filii Dei sumus, et nondum apparuit quid erimus. Scimus quoniam cum apparuerit, scilicet, cum erimus ex filiatione Dei, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est. Et in hoc sensu dicitur, Joan, I, 13 : Qui non ex sanguinibus, neque ex voluntale carnis, neque ex voluntale viri, sed ex Deo nati sunt: quia nihil ex corruptione carnis et sanguinis apparebit in ipsis. I ad Corinth. xv, 50 : Caro et sanguis regnum Dei non possidebunt : neque corruptio incorruptelam possidebit.

" Cum sint filii resurrectionis, "

Qui omnino et a morte surgunt, et a corruptione. I ad Corinth. xv, 32, 53 : Canet enim luba, et mortui resurgent incorrupti, et nos immutabimur. Oportet enim corruptibile hoc induere incorruptionem, et mortale hoc induere immortalitatem.

" Quia vero resurgant mortui, et Moyses ostendit secus rubum, sicut dicit Dominum Deum Abraham, et Deum Isaac, et Deum Jacob.

Deus autem non est mortuorum, sed vivorum : omnes enim vivunt ei. "

Hic contra Sadducaeos probat futuram esse resurrectionem.

Et habet duas partes : in quarum prima est veritatis probatio, quam etiam Scribae commendant, contra quos adhuc nihil dictum fuit. Ideo in secunda parte ostenditur contra Scribas Messias in lege exspectatus esse verus Deus : et ideo cavendum esse a falso Scribarum in lege intellectu.

In primo horum sunt duo : resurrectionis probatio, et probationis commendatio.

In probatione sunt tria : primo enim nolens sophistice apparere, suum manifestum facit propositum : in secundo, probationis ponit principium : in tertio, argumentationis facit decursum. Dicit ergo :

" Quia vere resurgant mortui, " corporaliter, " Moyses, " qui prae aliis apud vos habet auctoritatem. Omnis enim Scriptura Veteris Testamenti legi Moysi innititur. Numer. XII, 6 et seq. : Si quis fuerit inter vos propheta Domini, in visione apparebo ei, vel per somnium loquar ad illum. At non talis servus meus Moyses, qui in omni domo mea fidelissimus est : ore enim ad os loquor ei, et palam, et non per aenigmata et figuras Dominum videt. Et, Exod. XXXIII, 11 : Loquebatur Dominus ad Moysen facie ad faciem, sicut solet loqui homo ad amicum suum.

Hic ergo " ostendit " propositionem tantae auctoritatis, " secus rubum, " ubi non opinionem propriam secutus est, sed simplicem Dei revelationem : ubi ipse Dominus apparuit, et de omnibus eidem revelationem fecit. Et ideo etiam locus et tempus faciunt ad auctoritatis firmitatem.

" Sicut dicit " ibi Deus ipse," Dominum Deum " esse " Abraham, et Deum Isaac, et Deum Jacob. " Littera, Exodi, III, 6, sic jacet : Ego sum Deus patris tui, Deus Abraham, Deus Isaac, et Deus Jacob. Qui tamen omnes corporaliter erant mortui : et non erant tunc nisi animae in sinu Abrahae, spe felici redemptionem exspectantes: ergo animae eorum vivebant. Hoc autem negabant Sadducaei, qui dicebant quidem Angelos esse, sed animas perire cum . corpore. Si autem animae sunt et distinctae, et est anima Abrahae una, et anima Isaac alia, Jacob tertia : tunc oportet de necessitate quod sint animae proprietatibus distinctae. Hae autem proprietates individuantes non sunt nisi ex compara- tione proportionis et connaturalitatis ad hoc corpus et illud : ergo illas connaturales habent proprietates animae. Illae autem proportiones aut perficientur per resurrectionem incorruptibilium corporum, aut non. Si perficientur, tunc necessario erit resurrectio eorumdem corporum in forma incorruptionis. Et sic hubetur propositum. Si autem non erit, tunc imperfectae relinquuntur animae : et procedit opus Dei a perfecto ad imperfectum : quia perfectior fuit anima secundum illas connaturalitates ad corpus in corpore, quam extra corpus. Et hoc est absurdum. Deuter. XXXII, 3 et i : Date magnificentiam Deo nostro. Dei perfecta sunt opera.

Haec ratio tota fundatur super tres propositiones : quarum una est, quod post mortem remaneat anima. Secunda, quod distincta in individuo post mortem maneat anima. Tertia est, quod omnis motor naturalis proportionem naturalem habet ad id quod movet, et non ad aliud. Et ideo aliud quod est similis speciei vel generis movere non posset. Et ipse motor est imperfectus in natura, nisi haec proportio ad actum reducatur.

"Deus autem, etc.

Ponit argumentationis decursum dicens : " Deus autem non est mortuorum, v quia Deus est eorum qui fruuntur beatitudine ipsius, et illi non possunt esse in toto mortui, quia frui oportet secundum animam : et anima finaliter non potest imperfecta manere, quia omne quod finaliter imperfectum est, destruitur, et desinit esse.

" Sed viventium, " modo secundum fruentem animam, et finaliter etiam vieturorum secundum corpus. Psal. xxxv, 10 : Apud te est fons vitae, et in lumine tuo videbimus lumen. Isa. XXVI, 19 : Vivenl mortui lui, interfecti mei resurgent. Ezechiel. XXXVII, 9 : A quatuor venlis veni, spiritus, et insuffla superinterfectos istos, et reviviscant. Daniel. XII, 2 : Multi de his qui dormiunt in terrae pulvere, evigilabunt, alii in vitam aeternam, alii in opprobrium, ut videant semper. Job, XIX, 25-27 : Scio enim quod Redemptor meus vivit, et in novissimo die de terra surrecturus sum, et rursum circumdabor pelle mea, et in carne mea videbo Deum meum. Quem visurus sum ego ipse, et oculi mei conspecturi sunt, et non alius.

" Omnes enim vivunt ei.

Tangit resurrectionis veram causam, dicens : " Omnes enim " mortui " vivunt ei, " hoc est, suae potentiae. Joan. v, 21 : Sicut Pater suscitat mortuos et vivificat, sic et Filius quos vult vivificat. I ad Thessal. IV, 14 : Si enim credimus quod Jesus mortus est et resurrexit, ita et Deus eos qui dormierunt per Jesum adducet cum eo. II Machab. VII, 9 et 14 : Tu quidem, sceletissime, in praesenti vita nos perdis, sed rex mundi defunctos nos pro sitis legibus in aeternae vitae resurrectione suscitabit :... tibi enim resurrectio ad vitam non erit.

" Respondentes autem quidam Scribarum, dixerunt ei : Magister, bene dixisti.

Et amplius non audebant eum quidquam interrogare. "

Commendatio est responsionis.

Dicit autem Scribas respondisse, quia illi erant legisperiti, et credebant futuram esse resurrectionem, sed ad modum erroris Pharisaeorum dicebant eam futuram.

Et hoc est quod dicit : " Respondentes autem quidam Scribarum, " qui doctiores esse videbantur, " dixerunt ei, " approbando responsionem Domini.

" Magister, " qui perfectum legis intellectum altigisti. Luc. XXI, 15 : Ego dabo vobis os, et sapientiam, cui non poterunt resistere et contradicere omnes adversarii veslri.

" Bene dixisti. "

Nec hoc erat mirum : quia ad Verbum Dei non nisi bene dicere poterat. Joan, VII, 46 : Numquam sic homo locutus est, sicut hic homo.

" Et amplius, "

Ab illa die, " non audebant eum, " timentes confutari, " quidquam interrogare, " tentando. Et ideo ex tunc interflcere cogitabant, quia videbant eum verbis invincibilem. Act. VI, 10 : Non poterant resistere sapientiae et spiritui qui loquebatur. Sic Daniel os draconis oppilavit pice, et adipe, et pilis simul coctis . Pix enim significat faetorem et tenacitatem infidelitatis Pharisaeorum et Sadducaeorum. Adeps autem significat avaritiae eorum pinguedinem. Pili vero divini intellectus et veritatis subtilitatem. Haec tria zeli igne coxit simul Christus ostendens confutationem infidelitatis aliquando : aliquando autem pinguedinem avaritiae sub hypocrisi latentem. Et interseruit subtilissimos pilos veritatis de mente sua et deitate, quasi de capite evaporantes, et os draconis virus evomentis oppilavit, et sic draconem destruxit. Et sicut Babylonici ex tunc nihil quaesierunt nisi Danielem interficere, ita Judaei extunc nihil quaerebant nisi Domini interfectionem.

" Dixit autem ad illos : Quomodo dicunt Christum filium esse David,

Et ipse David dicit in libro Psalmo- rum : Dixit Dominus Domino meo : Sede a dextris meis,

Donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum ?

David ergo Dominum illum voca t : et quomodo filius ejus est? "

" Dixit autem ad illos, " scilicet Scribas, volens confutare errorem eorum, ne populus in errore eorum remaneret.

Est autem ista proposilio contra Scribas, qui dicunt Messiam quem exspectant in lege futurum esse purum hominem.

Dividitur autem ista pars in duas partes : in quarum prima ostendit errorem : et in secunda, cavenduin docet esse ab intellectu eorum, qui non recte Scripturam intelligunt, et in doctrina non veritatem sed fastum quaerunt.

In prima harum partium sunt tria, sicut in praecedenti : in quorum primo, ne lateat, conclusionem intcntnm in quaestione ponit : in secundo, principium unde firmatur propositum inducit : in tertio, facit rationis decursum.

Dicit ergo :

" Quomodo dicunt, "

Hoc est, quomodo dicere possunt Scribae doctores legis, " Chrislum, " quem exspectant venturum, " filium David esse " tantum. Et ideo non esse nisi hominem purum. Hoc enim omnes dicunt. Unde, Matth. XXII, 42 : Quid vobisvidetur de Chrislo, cujus filius est ? Dicunt ei: David. Quia in Psalmo CXXXI, 11, dicitur : De fructu ventris tui ponam super sedem tuam.a Et ipse David dicit, "

Tn Spiritu gancto loquens. Matth. XXII, 43 : Quomodo ergo David in spiritu vocat eum Dominum. Psal. lxxxiv, 9 : Audiam quid loquatur in me DominusDeus. II Reg. XXIII, 1 et seq. : Dixit David filius Isai: dixit vir cui constitutum est de Christo Dei Jacob, egregius psaltes Israel: Spiritus Domini locutus est per me, et sermo ejus per linguam meam. Dixit Deus Israel mihi, locutus est Fortis Israel. Haec est ergo certissima auctoritas.

" In libro, " qui scriptus ad memomoriam aeternam tantae veritatis. Habacuc, II, 2 : Scribe visum. Daniel, XII, 9 : Clausi sunt libri, signatique sermones iisque ad praefinitum tempus.

" Psalmorum. " Quia tres suut libri distinctiones, et unaquaeque distinctos multos continet Psalmos.

Dicit autem : " Psalmorum, " hoc est, soliloquiorum, in quibus ipse solus cum Domino loquebatur, et Dominus cum eo. Haec enim verba majoris sunt auctoritatis quam alia. Psal. XLIV, 2 : Eructavit cor meum verbum bonum : dico ego opera mea regi. Lingua mea calamus scribae velociter scribentis, hoc est, Spiritus sancti.

" Dixit Dominus Domino meo. "

Aut enim David haec verba dicit, aut non. Si dixit (sicut verum est) tunc David vocat Messiam Dominum suum : quia tunc sensus est : " Dominus, " creator, " dixit Domino meo, " Messiae.

" Sede a dextris meis. "

Aut enim hoc dicit Messiae qui est, aut ei qui non est. Si ei qui est : ergo Messias tunc fuit quando David hoc dixit : sed tunc nondum natus fuit secundum carnem : ergo secundum humanitatem tunc non fuit. Oportet ergo quod tunc fuerit secundum deitatem : ergo Deus est, et non purus tantum homo. Si autem dixit ei qui non fuit : tunc omnino incongrue loquebatur cum dixit: " Sede a dextris meis. " Et praecipue in eodem Psalmo CIX, 3, cum dixit: Tecumprincipium in die virtutis tuae, in splendoribus sanctorum : ex utero anle luciferum genui te. Ante luciferum enim non genuit purum hominem.

Adhuc autem, Ex. ulero suae deitatis non potuit purum hominem producere.

Adhuc, Nulla creatura pura a dextris in aequalitate Dei sedere poterit. Et Lucifer, qui hoc praesumpsit, turpiter dejectus fuit .Si ergo Messias purus homo erit, ut dicitis, male dicit : " Sede a dextris meis. " At si David istum Psalmum non fecit, falso Esdras Ii Iulum posuit. Titulus enim istius Psalmi non est alius nisi Psalmus David.

Adhuc autem, Si Messias non est nisi purus homo descendens a David : tunc David ipsa paternitatis auctoritate major est Messia, et tunc non deberet eum vocare Dominum. Matth. XXII, 45 : Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo filius ejus est ?

Attende autem quod malitia Scribarum cum videret istam consecutionem ex dictis Psalmi necessario consequi contra eos, conGuxerunt quod istum Psalmum non fecerit David, sed Eliezer, servus Abrahae, ad honorem domini sui : quando reverso a caede regum occurrit ei Melchisedech ". Sed hoc omnino confictum est, et sequentibus Psalmis non concordat, et maxime ei quod dicitur : Ex utero ante luciferum genui te .

" Donec ponam inimicos tuos, etc. " Donec est inclusivum : quia eliam postquam suppedanei facti sunt inimici, sedebit a dextris Dei. I ad Corinth. xv, 25 : Oportet illum regnare, donec ponat omnes inimicos, scilicet malos homines, et daemones, et praecipue Judaeos, " sub pedibus ejus : " ita quod sint in concreationem sicut lutum platearum. Ma-

lach. IV, 3 : Calcabitis impios, cum fuerint cinis sub planta pedum vestrorum. Ad Hebr, x, 12 et 13 : Sedet in dextera Dei, de exiero exspectans donec ponantur inimici ejus scabellum pedum ejus. Pedes autem, veritas ejus et potestas : qui duo pedes et portant eum et sustentant eum in Apostolis, et apostolieis viris, qui verbo veritatis et potestatis subjiciunt ei mundum. Nahum, I, 15 : Ecce super montes pedes evangelizantis et annuntiantis pacem. Psal. VIII, 8 : Omnia subjecisti sub pedibus ejus. Isa. lxvi, 1 : Caelum sedes mea, terrd. autem scabellum pedum meorum.

" David ergo, "

Sicut patet in his quae dicta sunt, " illum, " Christum exspectatum, " Dominum vocat : " qui tamen summus regum fuit terrenorum, et dignissimus inter reges.

" Et quomodo filius ejus est ? " Unde oportuit quod talis superpositionem habuerit super dignissimum regem. Secundum humanitatem solam sibi superponi non potuit : ergo oportuit quod secundum deitatem sibi superponatur.

" Audiente autem omni populo, dixit discipulis suis :

Attendite a Scribis, qui volunt ambulare in stolis, et amant salutationes in foro, et primas cathedras in synagogis, et primos discubitus in conviviis :

Qui devorant domos viduarum, simulantes longam orationem. Hi accipient damnationem majorem. "

Hic cautos reddit discipulos ab errore

Scribarum, qui legem non spiritualiter intelligunt.

Dicit autem tria : primo enim publice docuit: et quia praecedens probatio publica fuit, secundo a quibus cavendum sit, distinguit: tertio, judicium condemnationis eorum praedicit.

Dicit igitur : " Audiente omni populo, " ut etiam populus ad fidem aedificaretur, et ut error propalatus non amplius deciperet simplices. Matth. XXVIII, 19 : Docete omnes gentes.

" Dixit discipulis suis, " quos specialiter doctrina sua imbui voluit, et per quos alios voluit doceri. Marc, IV, 34 : Seorsum autem discipulis suis disserebat omnia.

" Attendite a Scribis. "

Duo dicit : a quibus attendendum, et quare.

A quibus, quia " a Scribis, " qui corruptum in Scripluris habent intellectum, ne involvamini erroribus eorum. Ad Tit. III, 10 et 11: Haereticum hominem post unam et secundam correptionem devita : sciens quia subversus est qui ejusmodi est, et delinquit, cum sit proprio judicio condemnatus.

" Attendite ergo a Scribis, " qui non quaerunt verum spiritus intellectum : quin potius cum spiritus sit clavis scientiae, illum abstulerunt, dicentes legem esse carnaliter intelligendam. Matth. xxui, 13, et Luc. XI, 52 : Vae vobis legisperitis, quia lulistis clavem scientiae, ipsi non inlroislis, et eos qui introibant prohibuistis.

Igitur et attendite a Scribis, " qui neglecta veritate,

" Volunt ambulare in stolis, etc. "

Quinque dicit, quae intendunt consequi ex doctrina : quorum primum, quod " volunt, " ex doctrina sua, " ambulare, " inter homines, " in stolis, " ad litteram sutis, hoc est, camisias lineas longas portaverunt in signum munditiae : quia vestimentis communibus sacros libros tractare non deberent. Has autem appetebant, non propter munditiam magisterii, quae bona est, sed propter fastum, ut ab omnibus honorarentur. Matth. XXIII, 7 : Volunt vocari ab hominibus Rabbi. Jacob. III, 1 : Nolite plures magistri fieri, fratres mei, scientes quoniam majus judicium sumitis. Haec est ergo causa quod de stolis (quae dicuntur a graeco AdminBookmark quod latine sonat

longum) quia longas ferunt tales stolas. Fuerunt etiam ex hoc melius vestiti.

Et hoc etiam intendit cum dicit, quod " volunt ambulare in stolis. " Et ab ista consuetudine, et a praecepto Domini processit, quod Clerici portant vestes sacras : quia semper sacra habent tractare. Et ideo dicitur, Exod. xxv, 7, Judic. XVII, 14 et seq., et I Reg. ii, 18, quod inter vestes sacras erat Ephod lineum.

" Et amant salutationes in foro. "

Hae salutationes non vacuis manibus fieri consueverunt : quia meliora quaeque doctoribus dari consueverunt : quia, Matth. XXIII, 7 : Amant salutationes in foro, et vocari ab hominibus Rabbi. I bi enim consuetum fuit, quod majores salutabantur in signum reverentiae. Et hanc reverentiam multum affectabant. Joan. v, 44 : Quomodo vos potestis credere, qui gloriam ab invicem accipitis, et gloriam quae a solo Deo est, non quaeritis ?

" Et primas cathedras in synagogis. "

Cathedra dicitur catechizantium sedes. Et qui male sederit in tali cathedra, ut dicit Chrysostomus, injuriam facit cathedrae. Tamen quia cathedra fuit honor quidam docentium, propterea appetebant eam, hoc est, docendi auctoritatem.

Eccli. VII, 4 : Noli quaerere a domino ducatum, neque a rege cathedram honoris : quia qui indignus accipit cathedram, sedit in cathedra pestilentiae. Psal. I, 1 : In cathedra pestilentiae non sedit.

"a Et primos discubitus in conviviis, "

Scu in caenis, hoc est, honoratiores recubitus. Et vocat discubitus, quia cum multis in caenis discumbitur. Luc. XIV, 10 : Cum vocatus fueris ad nuptias, vade, recumbe in novissimo loco. Illi autem econtra semper voluerunt recumbere in loco primo cum Lucifero, qui : elegit sedem ponere super astra coli .

" Qui devorant domos, "

Hoc est, contenta in domo, hoc est, facultates " viduarum. " Has enim sibi advocabant, quia dare habebant. Et quia custodes non habebant, et ex sexu levitatem consentiendi, et ex rememoratione pristinae delectationis plenae erant concupiscentiis. II ad Timoth. III, 5 et 6 : Habentes speciem quidem pietatis, virlutem autem ejus abnegantes. Et hos devita : ex his enim sunt qui penetrant domos, et captivas ducunt mulierculas oneratas peccatis. Chrysostomus autem dicit hic, quod dum Judaicos sacerdoles contundit, Christianos admonet.

" Simulantes longam orationem."

Quia revera non diu orant, sed simulant se diu orare : ut occasione longae orationis accipiant. Chrysostomus : " Avaritiam vestram religionis decore "depingitis, et diabolo Christi arma "praestatis, ut armetur iniquitas, dum "hypocrisis pietas esse aestimatur. " Marc, XII, 40 : Devorant domos viduarum sub obtentu prolixae orationis. Osee, IV, 8 : Peccata populi mei come-dent, et ad iniquitatem eorum sub levabunt animas eorum. Nostri vero temporis sacerdotes aliud pejus faciunt : quia nullam penitus praetendunt pietatem, vel orationem : et tamen devorant domos omnium, jus suum esse dicentes hoc et illud, sed non esse jus ut aliud vel Deo rependant, vel hominibus, Mich. iii, 1 et 2 : Audile, principes Jacob, et duces domus Israel,:., qui violenter tollitis pelles eorum desuper eis, et carnem eorum desuper ossibus eorum.

" Hi accipient, etc. "

Hic tangit talium hypocritarum justam condemnationem.

Et hoc est quod dicit: " Hi " hypocritae " accipient " a Deo justo judice. Psal. lxxiv, 3 : Cum accepero lempus, ego justitias judicabo.

" Damnationem majorem, " scilicet aeternam in acerbioribus et pluribus paenis. Quia sicut dicitur, Luc. XI, 24 et seq., et Matth. XII, 43, 45, immundus spiritus qui exit a simplici peccatore ad hypocritam revertitur cum seplem aliis nequioribus se, et ingressi habitant ibi : et fiunt novissima hominis illius pejora prioribus. Et haec est una causa quare damnationem sumunt ampliorem.

Secunda causa est, quia arma Dei convertunt contra Deum. Oratione enim et doctrina, quibus diabolum impugnare debebant, Deum impugnant. Isa. III,8 : Lingua eorum, et adinventiones eorum contra Dominum, ut provocarent oculos majestatis ejus.

Tertia causa est, quia cum sint Doctores, deberent ostendere bonis exemplis hoc quod docent. Sicut, Act. l, I, dicitur : Caepit Jesus facere et docere. Joan, XIII, 15 : Exemplum dedi vobis, ut quemadmodum ego feci, ita et vos faciatis.

Quarta causa est, quia spiritualia gratis deberent exhibere : et haec ipsis velidunt. Matth. x, 8 : Gratis decepistis, gratis date.

Sic ergo, ut dicit Ambrosius hic in Glossa, " Dominus in fine testamenti sui " conclusit fidem in auctoritate David, cqua contra Scribas est usus, suam per " eam probans deitatem. Testamentum " autem Chrisli vocat doctrinam Evan-

" gelicam, in qua nobis : haereditatem " aeternam ordinavit, cui hic finem de-" dit: quia de doctrina quasi nihil addit. " Quod enim sequitur, historia Passio -" nis est, et praedictio futurae Jerusalem " desolationis et mundi. " Hoc igitur est quod intendit Ambrosius.