ARTICULUS III.

Utrum verbum sit essentiale vel notionale in divinis ?

Tertio quaeritur, Utrum verbum sit essentiale, vel notionale in divinis ?

Et videtur, quod notionale tantum.

1. Primo enim Sententiarum, distinctione XXVII, ponitur inter nomina significantia hypostases cum proprietate. Talia autem omnia notionalia sunt. Ergo verbum notionale est, non essentiale.

2. Adhuc, Augustinus in libro VI de Trinitate: " Verbum quidem solus Filius accipitur, non simul Pater et Filius, tamquam ambo sint unum verbum : " Nomina autem quae uni soli conveniunt, notionalia sive personalia sunt. Verbum igitur notionale est.

3. Adhuc, Verbum numquam est ipse dicens verbum, etiamsi seipsum dicat: semper enim est alia proprietas verbi, et alia dicentis. Talia autem quae proprietatibus suis distinguunt inter personas, notionalia sunt, vel relativa. Verbum igitur relativum est.

4. Adhuc, Verbum ipso nomine aliquid dicit quod est a dicente et procedens ab ipso. Habitum autem est ab Anselmo, quod nec natura permittit, nec intellectus admittit, quod is qui ab alio est, sit ipse a quo est. Ergo nomen verbi ipsa proprietate processionis quam dicit, distinguit inter dicentem et verbum. Et talia omnia sunt notionalia, sive persona- lia. Verbum igitur notionale est. Ipso enim nomine verbi processionis proprietate quam dicit, nascitur persona procedens ab alia.

5. Si quis dicat, quod aliud est in processione verbi, et aliud in processione Filii. Filius enim dicit procedentem ab alio in diversitate hypostasis: verbum vero hoc non dicit, sed dicentis manifestationem tantum.. Hoc stare non potest: quia supra habitum est ex verbis Damasceni, quod verbum Dei non est anapostaton sicut verbum nostrum, sed upostaton, hoc est, in hypostasi subsistens, electivum, et operativum.

6. Adhuc, Cum verbum intellectuale essentialiter sit inter dicentem et intellectum, si non esset hypostasis, quae sola perfectissimum esse habet, nec esset usia sive essentia, oporteret quod aliquid esset imperfectum secundum esse, et sic aliquid imperfectum esset in esse divino, quod omnino absurdum est. Verbum igitur cum proprietate dicit hypostasim.

In contrarium hujus est, quod

1. Quaelibet personarum dicit se, et quamlibet aliam: quod esse non posset si diceret esse notionale: nihil enim, ut dicit Augustinus in VI de Trinitate , refertur ad seipsum: et quod ad seipsum dicitur, essentiale est. Si autem dicere essentiale est, tunc. oportet verbum dictum quod sit essentiale: et sic verbum essentiale videtur.

2. Adhuc, Idem est dicere summo spiritui quod per intellectum intueri, ut praehabitum est: intellectus autem unus est trium personarum: ergo intuitio per intellectum est una: ergo et dicere unum: ergo et dictum unum: et dictum idem est quod verbum: ergo et verbum unum. Sed dicit Augustinus in libro V de Trinitate, quod " quaecumque nomina de singulis personis singulariter dicuntur, essentialia sunt . " Verbum igitur est essentiale.

3. Adhuc, Omne quod connotat effectum in creatura, cum omnis effectus in creatura communis sit tribus personis, essentiale est. Verbum connotat effectum in creatura, sicut prius habitum est. Ergo verbum essentiale est.

Solutio. Dicendum, quod verbum proprie sumptum notionale est, sicut probant auctoritates et rationes primo inductae. Sed per hoc quod verbum est noscentis se, et exprimentis suam notitiam per verbum, sic verbum notitia alicujus est, et sic verbo appropriatur sapientia. Unde ab Augustino dicitur sapientia genita . Et quia initium sive principium operis est: eo quod est verbum notitiae practicae sive operativae: sic verbum initium operis est, ut dicit Ecclesiasticus: et operativum est, ut dicit Damascenus. Et sic appropriatur ei, quod sit ars Patris. Et hujus ratio est, quia dicens verbum dupliciter dicere potest. Uno modo, quod simpliciter dicat verbum, ita quod nihil aliud dicat nisi formatam notitiam suam quae verbum est: et sic verbum non refertur nisi ad dicentem. Alio modo, quod non dicat verbum simpliciter, sed dicat aliquid in verbo, sicut artifex in verbo suo dicit domum, vel aliquid aliud artificiatum, quando verbum mentis suae a mente procedit in imaginationem et sensum, et ab imaginatione in manum, quando movet manum ad opus artis, et a manu in dolabram ut recte secet, et a dolabra in ligna et lapides ut recte aptentur et componantur ad figuram domus. Sic enim primum et simplex verbum mentis procedens et assumens quaedam, efficitur principium operis: et sic in ipso primus intellectus universaliter agens dicit creaturas, quas tamen in ipso secundum quod simplex manifestatio est dicentis, non dicit.

Ad primum ergo quod in contrarium objicitur, dicendum quod dicere illud quo quilibet trium dicit se et quemlibet alium, procul dubio essentiale est, et dictum ab eo una et eadem essentia est: sed dictum illud non est verbum: et ideo non sequitur quod ulterius infertur. Ut enim dicit Augustinus, formata notitia in similitudinem dicentis verbum perfectum est. Unde in libro XV de Trinitate dicit, quod " sic mens de se gignit notitiam suam, et diligit eam tamquam placitam prolem . " Et taliter formata notitia hypostasis est. Et talem formationem non dicit dictum, sed dictum dicit qualemcumque intellectualem manifestationem. Unde dicere dictum tribus convenit, dicere verbum soli Patri.

Ad aliud dicendum, quod unus est intellectus trium: sed dupliciter contingit intueri per intellectum. Aut enim intuendo format id quod intelligit, in imaginem et similitudinem et speciem intuentis: et sic solus Pater intuetur se per intellectum. Aut intueri per intellectum, est id quod intelligitur lumine intellectus declarare et simpliciter perlustrat: et sic intueri se et quemlibet alium per intellectum, essentiale est, et convenit tribus.

Ad ultimum dicendum, quod sicut jam patet, verbum de sua proprietate qua verbum est, non dicit respectum nisi ad dicentem: sed ex appropriato sibi, ex modo suae processionis, quia scilicet verbum notitia alicujus est: et sic sapientia et ars est, et potest dicere respectum ad creaturas: et tunc effectus communis est: attribuitur tamen verbo specialiter, quia per proprium verbi magis approximat ad appropriatum quam alia persona.