N.1

Posita tribulatione et auxilio divino, hic commendat Psalmista potestatem auxiliantis titulus non est novus in Hebraeo; sed in Latino additur in prima sabbati. Ubi sciendum est quod sicut dicitur Exod. 20: memento ut diem sabbati sanctifices etc.

Est tertium praeceptum. Sex enim diebus fecit deus caelum et terram et omnia quae in eis sunt, et in septima requievit; ita et nos debemus pro reverentia septima die requiescere. Unde omnes dies hebdomadae sabbatum appellantur, sicut dies dominicus dicitur prima sabbati. Matth. Ult.: vespere autem sabbati quae lucescit in prima sabbati.

Et deinceps tota hebdomada sabbatum dicitur. Luc. 18: jejuno bis in sabbato: unde Psalmus hic in prima sabbati commemorat ea quae pertinent ad primam sabbati, idest ad dominicam. In qua tria facta sunt: scilicet creatio mundi, productio lucis, et resurrectio christi, ut in evangelio habetur Matth. 28. De istis ergo agit Psalmista: scilicet de potentia creantis, et gloria resurgentis; et forte iste Psalmus cantabatur in prima sabbati, sed videtur esse disjunctus. Tamen sciendum est, quod tempore David deus colebatur solum in Judaea; et David considerans quod deus est deus totius terrae, et videns in spiritu prophetico futurum esse quod coleretur in toto mundo, fecit istum Psalmum: et de hoc agit hic. Dividitur ergo Psalmus iste in tres partes. In prima ponit universale ejus dominium; in secunda ponit sive ostendit modum quo homines accedunt ad deum, ibi, quis ascendet; in tertia praedicit futurum cultum dei per totum mundum, ibi, attollite. Circa primum duo facit. Primo ostendit quod universale est dei dominium; secundo ponit signum vel causam, ibi, quia ipse super maria. Vel sic: in Psalmo isto agit de tribus. Primo de creatione; secundo de illuminatione, ibi, quis ascendet, tertio de resurrectione, ibi, attollite, sive de resurgentis glorificatione. Circa primum duo facit. Primo ponit creantis potentiam; secundo subdit rationem, ibi, quia ipse super maria. Est autem sciendum quod terra potest dupliciter considerari: vel secundum quod est unum elementum, vel secundum quod est habitaculum hominum: et utroque modo est sub divino dominio. Primo modo fuerunt aliqui non extendentes divinam providentiam ad corruptibilia, sed tantum ad caelos. Job 22: nubes latibulum ejus: circa cardines caeli perambulat, nec nostra considerat. Ezech. 9: dereliquit terram, et dominus non videt eam.

Psalmus dicit, mentimini; quia, domini est terra, scilicet ipsum elementum super quod habet dominium: vel terra, idest ecclesia, quae est bona terra quae facit multum fructum. Isa. 40: quis appendit tribus digitis molem terrae, et libravit in pondere montes, et colles in statera? sed addit, et plenitudo ejus. Gen. 1: terra erat inanis et vacua etc. Quia non erat plena arboribus et aliis quae pertinent ad ornatum terrae, sicut plantae et herbae. Vel, plenitudo terrae, idest plenitudo gratiarum ecclesiae. Et hic est christus qui attulit omnem gratiarum plenitudinem in se. Eccle. 15: facies tua plena gratiarum. 1 joan. 1: de plenitudine ejus omnes accepimus. Secundo modo etiam dicitur dei orbis terrarum, idest nostra terra habitabilis. Et universi qui habitant in ea, idest omnes habitatores ejus. Ps. 9: judicabit orbem terrae in aequitate, et populos in justitia. Isa. 45: non in vanum creavi eam (scilicet terram) ut habitaretur formavi eam. Centrum est infimus locus in mundo, ad quod terra gravitate sua tendit et omnia alia cedunt sibi: et dicit psalm. 103: qui fundavit terram super stabilitatem suam, quia per gravitatem tendit illuc: et super nihilum, quia nihil sibi subsidet; et isa. 40, dicit: appendit tribus digitis molem terrae, frigiditate et partium suarum continuitate. Sed quia terra est elementum, et ex ea cum aliis elementis fit mixtum; terra autem est sicca et frigida, unde nec ex motu nec ex fluxu pars una continuatur, alteri indiget humore continente et continuante, et sic fundatur vel confirmatur super aquas; et quia in qualibet parte terrae quasi fit generatio aquarum, tota terra fere potest dici fundari super aquam: propter quod dicit, ipse super maria fundavit eam. Vel sicut fundamentum continet aedificium, sic aqua continet terram, ne discontinuetur. Discontinuatio etiam terrae facit quod aqua quae liquida est et gravis, fluat quasi per totam terram. Item per orbem designatur ecclesia et omnes habitantes in ea, scilicet fideles; et omnes sumus christi: et sive vivimus, sive morimur, domini sumus, ut apostolus dicit Rom. 14. Consequenter reddit causam supradictorum, quia scilicet, super maria fundavit eam; quasi dicat: illud est artificis, quod ipse artifex facit. Sed deus fecit terram et ea quae sunt in terra. Ergo ipsius est terra et plenitudo ejus.

Sed quidam dicunt, quod non est providentia dei in rebus terrenis. Sed contra hoc est signum magnae providentiae dispositio aquarum ad terram, quia elementa levia debent esse super graviora.

Similiter ergo sicut aer circumdat aquam, ita aqua debet circumdare terram. Et philosophi assignant super hoc multas causas. Sed causa est providentia divina, ut ibi esset habitatio hominum et animalium; unde Moyses in principio, quando posuit rerum creationem, posuit terram primum informem; unde terra erat inanis, idest informis, et vacua arboribus; et ideo posuit eam circumdatam sive opertam aqua, et tenebrae, idest aquae, erant super faciem abyssi, idest super terram, et spiritus domini, idest aer, ferebatur super aquas. Vel terra erat inanis, idest invisibilis propter aquas; unde sequitur, congregentur aquae etc. Et appareat arida; quasi dicat: quia terra est prima secundum ordinem elementorum, a providentia divina factum est quod sit super aquas, ut homines et animalia possint in ea vivere, et aquae nihilominus occupent terram quantum durant maria: unde dicit. Ipse super maria fundavit eam, idest juxta, sicut alibi. Ps. 136: super flumina Babylonis (idest juxta flumen Babylonis) illic sedimus etc.. Fundavit, idest firmam statuit, ut mare eam non occupet: job 38: posui mari Ostia et vectes, et dixit, hucusque venies, et non procedes amplius; et hic confringes tumentes fluctus tuos: Hier. 5: qui posuit arenam terminum mari, praeceptum sempiternum quod non praeteribit. Et super flumina praeparavit illam, idest juxta flumina; et dicit, praeparavit, non fundavit, quia ad praeparationem requiritur quod irrigetur flumine; Psal. 64: flumen dei repletum est aquis: parasti cibum illorum, quoniam ita est praeparatio ejus: rivos ejus inebrians multiplica etc.. Vel ecclesia, fundata est super maria, idest super tribulationes: Ps. 92: mirabiles elationes maris. Et super flumina, idest persecutiones quibus praeparata est ecclesia ad coronas martyrum. Vel super maria, idest amaritudines; et tamen consolationem ejus praeparavit flumina consolationum: Ps. 45: fluminis impetus laetificat etc..