Dicit igitur :

" Verumtamen. " Quamvis ego tanta signa dilectionis ad vos ostendam, " verumtamen, " hoc est, sed adversa vice dico vobis, " quod manus tradentis, " non curantis de amore ostenso, et econtra inimicitias agentis, " mecum est in mensa, " accipiens cibum in hac mensa majori, quam vobis duodecim praeparavi. Psal. LIV, 13 : Qui simul mecum dulces capiebas cibos. Et ex hoc videtur quod Christus Judae dederit suum corpus. Et hoc quidem concedit Hilarius. Sed alii contradicunt : sed dicunt quod porrexit ei buccellam intincti panis in vino. Et quia tunc Christus comedit cum discipulis de eadem caena, dicunt quod etiam Christus tunc sumpsit corpus suum. Et hoc concedit Chrysostomus : et hoc videtur mihi esse veritas. Et significavit per hoc quod ipse sibi suum mysticum corpus incorporaret. Unde, ad Hebr. ii, 14 : Quia pueri communicaverunt carni et sanguini, et ipse similiter participavit eisdem : ut per mortem destrueret eum qui habebat mortis imperium. Et significaverunt hoc antiqui tali versu :

Rex sedet in caena, turba cinctus duodena : Se tenet in manibus, se cibat ipse cibus.

Si etiam quaeritur, Utrum Christus tunc exhibuit corpus suum mortale et passibile, sicut tunc habuit, quare inter dentes masticatus nihil doloris passus fuit? Si autem exhibuit impassibile, tunc tale exhibuit quale non habuit : et ita in sacramento veritatis finxit. Quod est valde inconveniens.

Responsio. Ad hoc dicendum, quod tunc suum corpus quale tunc fuit, exhibuit passibile et mortale : sed exhibuit ut integrum et simplicem cibum. Et ideo masticatio (quae est quaedam fractio) non in corpore, sed in formis quae corpus circumstant, fuit. Et ideo Christus non dividebatur, sed integer totus sub qualibet particula sumebatur. Et sic etiam nunc masticatur, et masticari debet : quia masticatio sacramentale signum est frequentis reditus super cibum qui sumitur.

Sic ergo, " manus tradentis me mecum est in mensa. " Sic, heu ! hodie frequenter est, cum mali sacerdotes et alii mali huic sacramento communicant. Proverb. XIII, 25 : Justus comedit, et replet animam suam : venter autem impiorum insaturabilis. Justi enim sumunt et sacramentaliter et spiritualiter : et ideo sumunt ad peccatorum propitiationem, et incorporantur Christo. I Joan. II, 2 : Ipse est propitiatio pro peccatis

nostris : non pro nostris auletn tantum, sed etiam pro totius mundi. De indigne autem sum entibus dicitur, Iad Corinth. XI,

27 :

Qui manducaverit panem hunc, et biberit calicem Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis Domini.

" Et quidem Filius hominis vadit, "

Hoc est, ad patiendum pro redemp tione hominis procedit et proficit. Joan. XIV,

31 : Ut cognoscat mundus quia diligo Patrem, et sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio. Surgite, eamus hinc.

Non duhium quin eat ad Passionem " secundum quod est definitum est " a Patre Deo, ad cujus diffinitionem omnia fecit. Unde, ad Philip. II, 8 : Factus obediens, scilicet Patri, iisque ad mortem, mortem autem crucis. Et ideo Passio mea Deo gratissima est et accepta, quamvis actio traditoris et occidentium displiceat. Unde versus :

Actio displicuit, Passio grata fuit.

" Verumtamen vae homini illi, etc."

Et ideo " vae " aeternae damnationis, " homini illi per quem tradetur. " Matth.

XXVI, 24 : Bonum erat ei si natus non fuisset homo ille. Matth. XVIII, 7 : Necesse est ut veniant scandala, verumtamen vae homini illi per quem scandalum venit.

" Et ipsi, "

Scilicet discipuli, " caeperunt quaerere inter se, " non sibi de tanto crimine conscii, " quis esset ex eis " duodecim, " qui hoc esset facturus. " Dicit autem Chrysostomus, quod maxime Petrus hoc quaerebat. Habebat enim intenlionem illum occidendi, sed Christus impedire voluit : et ideo Petro non indicavit. Unde, Matth. XVI, 22 et 23, dixit Petrus : Absit a te, Domine non erit tibihoc. Et Christus respondit : Vade post me, Satana, quia non sapis ea quae Dei sunt.

" Facta est autem et contentio inter eos, quis eorum videretur esse major. "

Hic incipit istius capituli secunda pars, quae est de confortatione discipulorum.

Dicuntur autem hic tria : in quorum primo communis confortatio ponitur contra elationem : in secunda autem parte, ponitur confortatio principis Apostolorum contra daemonis tentationem : in tertia autem, confortantur omnes communiter, quod consilio humano utantur contra Judaeorum persecutionem.

In harum partium prima duo sunt : in quorum primo contentionis ponitur occasio : in secundo autem, communis ponitur confortatio.

In primo horum duo tanguntur : contentio, et contentionis materia.

Dicit igitur quod

" Facta est contentio. " Ex hoc enim quod quemdam de proditione suspectum habebant, et ex hoc quod Christus secum tres in monte transfigurationis. assumpserit, suboriebatur contentio, quod quidam erunt ampliori honore digni, et quidam magis despiciendi.

Cum autem dicat Ambrosius, quod " contentio est impugnatio veritatis cum " confidentia clamoris : " sic non sumitur hic contentio : sed dicitur contentio, quia simul tendebant certatim ut honore invicem praevenirent: eo quod quilibet alium sibi secundum doctrinam Domini praeferebat, et alter illum honorem sibi exhibitum refutabat, et convertit eum in eum qui se honorabat. Et hoc modo exponit Ambrosius. Ad Roman. XII, 10 : Honore invicem praevenientes. Ad Roman. XIII, 7 : Reddite omnibus debita : cui honorem, honorem.

Sed ista expositio non videtur conveniens : quia cum hoc bonum sit, superflue Christus hoc in Apostolis correxisset. Et ideo consentiendum est Chrysostomo, qui dicit quod aliquid humanum in hac contentione passi sunt Apostoli, et de aliqua elatione dignitatis in conspectu Christi tentati. Videntes enim quosdam assumi, notari etiam aliquem de proditione, cupiebat quilibet eorum apud Christum major esse, ne de tali scelere notaretur. Sic mater filiorum Zebedaei, Matth. xx, 21, quae dixit: Die ut sedeant hi duo filii mei, unus ad dexteram tuam, et unus ad sinistram in regno tuo. Caeteri autem Apostoli indignati sunt de duobus : quia talia de se praesumerent, et ad petendum pro se matrem incitassent. Propter hoc etiam Dominus redarguit duos illos, quia mater eorum talia pro eis petivisset.

Talis igitur " contentio facta est inter eos. "

" Quis eorum videretur esse major. "

Quod autem hic minus dicitur, Matth. xviu, 1, suppletur. Ubi dicitur, quod accesserunt discipuli ad Jesum dicens tes : Quis, putas, major est in regno caelorum ? Haec est enim contentionis eorum materia. Putabant enim regnum caelorum illico esse inchoandum, sicut in praehabitis dictum est: et in regni illius claritate putabant aliquos aliis esse praeferendos. Et ideo de dignitate temporali non litigabant: quia nec in illa regem suum videbant excellere : sed de dignitate regni caelorum, quod statim putabant per virtutem apertae justitiae inchoandum. In hoc autem regno major est, qui in oculis suis minor est. Matth. XI, 1 i : Qui minor est in regno caelorum, major est illo, qui inter natos. mulje-. rum major fuit. Eccli. III, 20 : Quanto magnus es, humilia te in omnibus. Et hoc etiam per exemplum videbant in Magistro.

" Dixit autem eis : Reges gentium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos, benefici vocantur.

Vos autem non sic : sed qui major est in vobis, fiat sicut minor : et qui praecessor est, sicut ministrator. "

" Dixit autem eis, " Christus discipulis. Revocat autem eos ab errore isto per tria : per dissimilitudinem principatus terreni et eoclestis, per exemplum sui, et per aequalitatem suae vocationis ad Apostolatum.

De primo dicit tria : primo, in terrenis principantes describit: secundo, dissimilitudinem suorum ad illos ponit : tertio, quales sui esse debeant instruit.

Adhuc autem, In primo horum duo tangit: dominationem regentium, et potestatem beneficorum.

De primo dicit:

" Reges gentium. "

Hoc est, qui secundum jura Gentium, quae tamen a Deo sunt, " reges " sunt, hoc est, qui alios, leges uliles et honestas condendo, regunt : quia si aliter facerent, non reges sed tyranni vocarenlur.

Illi ergo tales reges " dominantur eorum, " hoc est, dominium exercent superpositionis in eos. Dominus enim cum severitate coercet subditos. Psal. II, 9 : Reges eos in virga ferrea, et tamquam vas figuli confringes eos. Isa. XIX, 4 : Tradam aegyptum in manu dominorum crudelium, et rex fortis dominabitur eorum.

" Et qui potestatem habent super eos. "

. Jure ordinatam per gladium coercendi malos ad laudem honorum, " benefici vocantur, " quia ad litteram multis benefaciunt. Tamen quaedam Glossa dicit : " Qui potestatem habent largiendi, be- nefici vocantur. " Sed haec expositio non consequens est, neque ad praecedens, neque . ad sequens. Unde praecedens tenenda est. Ad Roman. XIII, 4 : Non sine eausa gladium portat. Dei enim minister est, vindex in iram ei qui malum agil. Sic enim regnum Gentium conforlatur in timore. Job, XIX, 29 : Fugite a facie gladii, quoniam ultor iniquitatum gladius est,

" Vos autem non sic. "

Hoc enim in principio Ecclesiae fieri non potuit, quam in humilitate et charitate fundari oportuit, et non in dominio et fastu regali. I Petr, v, 3 : Non ut dominantes in cleris, sed forma facti gregis ex animo. Postea autem confortata Ecclesia, cum mali in ea multiplicarentur, tunc oportuit redire ad regalem et dominalem timorem, ut mali comprimerentur.

Et hoc est quod dicit: " Vos autem, " Ecclesiae fundatores, " non sic. "

" Sed qui major est in vobis, "

Potestate spirituali, " fiat sicul minor, " qui ad nullam eligitur potestatem : quia, sicut dicit Philosophus : " Nemo elegit juvenes duces : quia non constat eos esse sapientes. " Matth. XVIII, 4 : Quicumque humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est major in regno caelorum : quia ille magis est ad fundandum Ecclesiam idoneus. In primitiva enim Ecclesia non curabatur multum de potestate, sed omnes ad humilitatem et charitatis exempla respiciebant. Et hoc etiam voluit Dominus quando dixit, Matth. XI, 29 et 30 : Tollite jugum meum super vos, et discite a me, quia mitis sum et humilis corde... Jugum enim meum suave est, et onus meumleve. Nihil enim levius est quam in humilitate et mansuetudine gubernare subjectos, quamdiu tempora hoc patiuntur. Statim autem quando multitudo malorum cogit cum severitate et austeritate procedere : tunc sicut et Moysi res intolerabilis esse videbatur , ita efficiluretiam praelatio Ecclesiae intolerabilis : nisi aliquis fastu delectatus velit tolerare, vel forte fovere malos : sicut faciunt praelati nostri temporis qui magis vicem habent Sardanapali , quam vicem Jesu Christi.

" Et qui praecessor est, "

Gradu praelationis : quia exemplum debet praebere et viam ostendere. Et respondit ei quod ante dixerat : Qui potestatem habent inter eos. Praecessores enim sunt in Ecclesia, qui potestatem habent Ecclesiasticam. Illi enim in omni persecutione primi praecedunt ad martyrium. Et illi sunt qui ad omnes honos praecedunt ad exemplum.

Et ideo dicit: Sit " sicut ministrator. " I ad Corinth. IV, I : Sic nos existimet homo ut ministros Christi, et dispensatores mysteriorum Dei. Numer. VIII, 26 : Erunt Levitae ministri fratrum suorum in tabernaculo faederis, ut custodiant quae sibi fuerint commendala.

" Nam quis major est, qui recumbit, an qui ministrat? nonne qui recumbit ? Ego autem in medio vestrum sum, sicut qui ministrat. "

Hic seipsum hujus doctrinae ponit exemplum.

Et duo facit circa hoc. Primo enim recumbentis et ministrantis circa hono- rem exteriorem ponit commune judicium : secundo, seipsum perfectae humilitatis ponit exemplum.

Dicit igitur : " Nam quis major est, " judicio hominum fastum exteriorem attendentium, a qui recumbit, " sicut dominus, " an qui ministrat, " sicut famulus ? Et constat quod in omnibus praefertur dominus ministro.

Et hoc est quod dicit : " Nonne qui recumbit, " supple, est major judicio saeculi?

" Ego autem in medio vestrum sum, "

Ut unusquisque ad me habeat respectum. Joan. I, 26 : Medius vestrum stetii quem vos nescitis.

" Sicut qui ministrat. " Ad Philip. II, 7 : Semetipsum exinanivit, formam servi accipiens. Eccli.III, 20 : Quanto magnus es, humilia te in omnibus. Sic enim, ut diximus, oportuit fundari Ecclesiam : quamvis jam fundata et multiplicata non ita possit gubernari. Matth. xx, 28 : Filius hominis non venit ministrari, sed ministrare, et dare animam suam redemptionem pro multis. Luc. XII, 37 : Praecinget se, et faciei iilos discumbere, et transiens ministrabit illis.

" Vos autem estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. "

Hic suadet idem ab aequalitate vocationis.

Et tangit quatuor : primum est vocatorum meritum : secundum autem, in gloria regni vocatorum praemium : tertio, tangit eum quem percipient in bonis regni fructum : quarto, subjungit illum quem habebunt in potestate judiciaria honoris cumulum.

De primo, sicut gratus Dominus dicit se acceptasse virtutis discipulorum obsequium : et circa hoc dicit quinque : quorum primum est, quod signanter obsequentes sibi discernit, cum dicit : " Vos estis. " Quasi dicat: Non alii tales sunt. Zachar. III, 8 : Audi, Jesus, sacerdos magne, tu et amici tui qui habitant coram te, quia viri portendentes sunt. Magna enim portendunt viri quos signanter Jesus sacerdos magnus ab aliis discernit, dicens : " Vos estis. " Joan. xv, 15 : Vos dixi amicos : quia omnia quaecumque audivi a Patre meo, nota feci vobis. Psal. cxlvii, 20 : Non fecit taliter omni nationi, et judicia sua non manifestavit eis.

Secundo autem, perseverantiam in fide de ipsis subjungit, cum dicit: " Qui permansistis. " II ad Timoth. II, 19 : Firmum fundamentum Dei slat, habens signaculum hoc. Non enim sunt de illis de quibus dicitur, Eccli. VI, 10 : Est amicus socius mensae, et non permanet in die necessitatis.

Tertio, dicit sui associationem, quando dicit: " Mecum. " Cum Christo enim est, qui sibi in omnibus consentit, et adjutor suus in bello contra diabolum existit. Psal. XCIII, 16 : Quis consurget mihi adversus malignantes ? aut quis stabit mecum adversus operantes iniquitatem ? I. Paralipom. XII, 18 : Tui sumus, o David, et tecum, fili Isai.

Quarto, notat obsequii difficultatem, cum dicit: " In tentationibus : " quia in magnis persecutionibus tentationum permanere est difficile. Jacob. I, 12 : Beatus vir qui suffert lentalionem, quoniam cum probatus fuerit, accipiet coronam vilae, quam repromisit Deus diligentibus se. Sapient. iii, 5 et 6 : Invenit illos dignos se. Tamquam aurum in fornace probavit illos.

Quinto, addit hoc quod est pleni amoris indicium, cum dicit : " Meis. " Tentationes enim Sanctorum reputat suas esse. Zachar. II, 8 : Qui tetigerit vos, tangit pupillam oculi mei. Act. IX, 4 et 5 : Quid me persequeris?... Ego sum Jesus, quem tu persequeris.

" Et ego dispono vobis sicut disposuit mihi Pater meus, regnum. "

Hic tangit in gloria regni vocatorum praemium.

" Et ego, " cujus est ex haereditate, " dispono, " omni jure testationis, " vobis, " qui sic mecum permansistis, " regnum " mei principatus, et mei decoris. Sapient. v, 17 : Accipient regnum decoris, et diadema speciei de manu Domini. Ad Coloss. I, 13 : Eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suae. Et ideo non oportet hic multum contendere de principatu : quia de humilitate suscitantur regni mei principes. I Reg. II, 8 : Suscilal de pulvere egenum, et de stercore elevat pauperem : ut sedeat cum principibus, et solium gloriae teneat.

Eo aulem jure dispono vobis regnum, " sicut mihi Pater meus, " per naturam, " disposuit. " Joan. I, 14 : Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiae et veritatis. Ut sicut ego,haeres sum per naturam, ita vos sitis haeredes per adoptionis gratiam. Ad Roman. VIII, 16 et 17 : Ipse Spirilus teslimonium reddit spiritui nostro, quod sumus filii Dei. Si aulem, filii, et haeredes : haeredes quidem Dei, cohaeredes autem Christi.

" Ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. "

Hic tangit eum quem percipient in bonis regni fructum.

Tangit autem duo : refectionis videlicet fructum, et sessionis dignitatem.

Refectio autem est in duobus, secundum duos naturales appetitus.

De primo dicit : " Ut edatis. " Comestio autem est in dulcedine divinae fruitionis et bonitatis. Psal. lxvII, 11 : Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus. Psal. lxiv, 5 : Replebimur in bonis domus tuae. Jerem. XXXI, 14 : Inebriaboanimam sacerdotum pinguedine, et populus meus bonis meis adimplebitur. " Et bibatis, " in potu sapientiae. Et hoc est secundum desiderium naturale. Comedent enim de fructu bonitatis, et bibent de liquore limpissimae veritatis et aetemae jucunditatis. Isa. XXV, 6 : Faciet Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pinguium, convivium vindemiae, pinguium medullatorum, et vindemiae defaecatae. Psal. xxxv, 9 : Inebriabuntur ab libertate domus tuae : et torrente voluptatis tuae potabis eos.

" Super mensam meam in regno meo. "

Ecce discubitus honoris. Dicitur autem mensa plena et ornata, exhibitio deitatis ad fruendum. Psal. XXII, 2 : In loco pascuae ibi me collocavit. Psal. lxxvii, 20 : Numquid et panem poterit dare, aut parare mensam populo suo ?

" Et sedeatis super thronos, judicantes duodecim tribus Israel. "

Hic tangit illum quem in judiciaria 1 potestate habebunt honoris titulum.

" Et sedeatis, " ut judices. I ad Corinth. VI, 2 : An nescitis quoniam sancti de hoc mundo judicabunt ? Psal. cxlix, 9 : Ut faciant in eis judicium conscriptum, gloria haec est omnibus sanctis ejus.

" Super thronos " regales duodecim, hoc est, in mentibus omnium judicandorum, qui per duodenarium intelliguntur : quia duodenarius habet decalogum praeceptorum, et duo mandata dilectionis, per quae decalogus impletur. Apostoli igitur resultatione doctrinae suae in mentibus judicandorum sedebunt : et per ipsam doctrinam in mentibus judicandorum depictam discernent, qui et quare salventur, qui et quales damnentur. Psal, CXXI, 5 : Illic sederunt sedes in judicio.

" Judicantes, " per doctrinae illuminationem, " duodecim tribus Israel, " hoc est, universitalem salvandorum, et damnandorum. Omnes enim illi ad salulem vel ad damnationem judicabuntur per splendorem doctrinae Apostolicae in conscientiis uniuscujusque. Matth. XIX, 28 : Sedebilis et vos super sedes duodecim, judicantes duodecim tribus Israel.

" Ait autem Dominus : Simon, Simon, ecce Satanas expetivit vos ut cribraret sicut triticum :

Ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua : et tu aliquando conversus confirma fratres tuos. "

Hic tangit specialiter principis Apostolorum confortationem.

In hac autem parte duo iacit. In primo quidem Satanae tcntationem, qui jam potestatem tentandi accepit, revelat in communi. Secundo autem, hujus ordinem praedicit in speciali.

In primo horum dicit tria : obtentam scilicet Satanae tentandi potestatem, Petri contra Satanam per orationem Domini confortationem, et quod alios confirmans, tentatis exhibeat compassionem et consolationem.

De primo dicit: " Ait autem Dominus : Simon. " Qui ipse principalis fuit : et ideo sibi dicitur, ut per ipsum haec confortatio ad alios ordinate derivetur. Psal. CXXXII, 2 : Sicut unguenlum in capite quod descendit in barbam, barbam Aaron, quod descendit in oram vestirnenli ejus.

" Simon. " Per nomen vocat, ut sciat se esse gratiae specialis. Exod.XXXIII, 17 : Invenisii enim gratiam coram me, et leipsum novi ex nomine.

" Ecce. " Quasi in evidenti est, quia jam per apertam malitiam traditoris exercet malitiam, " Satanas, " qui saluti adversatur. Zachar. III, 1 : Satan stabat a dextris Jesu, ut adversaretur ei.

" Expetivit vos, " hoc est, tentandi potestatem jam in vos a Deo obtinuit. Unde, Job, I, 11, dixit Satan ad Dominum : Extende paululum manum tuam, hoc est, da mihi potestatem tentandi non restrictam.

" Ut cribraret, " hoc est, purgaret. Et hoc quidem non est de intentione Satanae, qui semper praecipitare intendit, non purgare. Et ideo, ut, consecutivum est : quia ad tentationem suam sequitur purgatio, quamvis non intendat.

" Sicut triticum, " a quo per cribrum sordes et paleae separantur. Et ita separatus fuit proditor ab aliis. Eccli. XXVII, 5 : Sicut in percussura cribri remanebit pulvis, sic aporia hominis, hoc est, angustia, in cogitatu illius. Amos, IX, 9 : Concutiam in omnibus gentibus domum Israel, sicut concutitur triticum in cribro. Et tunc quidem pulvis a palea ejicitur, et triticum reservatur. Matth. XIII, 30 : Colligite primum zizania, et alligate ea in fasciculos ad comburendum : triticum autem congregate in horreum meum. a Ego autem, "

Quem Pater in omnibus exaudit. Ad Hebr. V, 7 : Exauditus est pro sua reverentia. Joan. XI, 42 : Ego sciebam quia semper me audis.

" Rogavi pro te. " Joan. XVII, 11 : Pater, serva eos quos dedisti mihi de mundo.

" Ut non " finaliter " deficiat fides tua. " Hoc argumentum efficax est pro sede Petri et successore ipsius, quod fides ejus non finaliter deficiat. Nahum, I, 15 : Non adjiciet ultra ut pertranseat in te Belial : universus interiit.

" Et tu, " ergo jam tentatus et expertus infirmitates subditorum, " aliquando, " post tentationem, " conversus, " iterum ad me post negationem, " confirma fratres tuos " in tentatione laborantes. Ad hoc enim utilis erit tibi casus. Eccli. XXXIV, 9 : Qui non est tentatus, quid scit ? Ad Hebr. ii, 18 : In eo enimin quo passus est ipse et ientalus, potens est et eis qui tentantur, auxiliari. Expertus ergo teipsum, confirma alios. Apocal. III, 2 : Esto vigilans, et confirma extera quae moritura erant.

Et attende quod conversus, continuat. Non conversus enim, sed adhuc negans Christuni opere, vix potest confirmare, quia non creditur sihi. Eccli. XXXIV, 4 : Ab immundo quid mundabitur ? et a mendace quid verum dicetur?

" Qui dixit ei: Domine, tecum paratus sum et in carcerem et in mortem ire.

Et ille dixit : Dico tibi, Petre, non cantabit hodie gallus, donec ter abneges nosse me. "

" Qui dixit ei, " Petrus scilicet Domino.

Et tanguntur hic duo : inexperta Petri praesumptio, et Domini ad cautelam negationis futurae praedictio.

Dicit igitur Petrus : " Domine, " quem solum elegi sequendum. Eccli.XXIII,

38 : Gloria magna est sequi Dominum. ,

" Tecum paratus sum, " non quidem virtute, sed desiderio. Psal. cxviii, 60 : Paratus sum, et non sum turbatus. Psal. lvi, 8 : Paratum cor meum, Deus, paratum cor meum.

" Et in carcerem, " qui est acerbior captivitatum, " et in mortem ire, " quae est acerbior paenarum. Matth. XXVI, 35 : Etiamsi oportuerit me mori tecum, non te negabo.

Sed hic oritur quaestio triplex de littera. Una est, quia si Petrus Domino credidit, casurum se praescivit : et sic contrarium asserere non debuit. Secunda, quia si Petrus a Domino quae dicta sunt audivit, tunc Deus casum Petri sibi revelavit: et sic in tristitiam dejecit: et hoc non videtur pietati Domini convenire. Tertia quaestio est, quia si Petrus Dominum negavit, in pristinum gradum honoris Petrus restitui non debuit. Unde, I Esdrae, II, 62, ubi sacerdotes non invenerunt suae genealogiae scripturam, ibi dicit Glossa : " Si mi-" nistri altaris in nefanda flagitia ceci-" derint, non sunt digni quod ad sacrum ," gradum restituantur. " Ergo et Petrus post negationem restitui non debuit.

Dicendum autem ad primum, quod Petrus Christo in omnibus credidit: sed quia Christus multa comminando, multa etiam figurative dicebat, ideo hoc quod Dominus dixit absolute, de futuro dictum non contulit: et ideo non ex hoc se negaturum praesumpsit.

Ad secundum dicendum, quod in veritate, hoc quod futurum fuit, Christus revelavit. Et quia non finalis fuit Petri casus, ideo ad cautelam revelari potuit et debuit.

Ad lertium dicendum, quod Petri negatio non ex malitia, sed ex infirmitate processit, neque diu permansit : et ideo restitui potuit. Non enim dicitur divertisse qui cito redivit.

" At ille dixit: Dico tibi, Petre. "

Asserlionem praemittit, et nomen : ut sciat, et Deum esse qui futura cognoscit, et non finaliter abjiciendum qui nomine proprio designatur.

" Non cantabit hodie gallus, " id est, gallicinium non perficiet. Hodie autem dicit pro die naturali. Unde, Marc. XIV, 30 : Priusquam gallus vocem bis dederit, ter me es negaturus. Job, XXXVIII, 36 : Quis dedit gallo inlelligentiam ? Et ad litteram ita fuit, quod ante primum galli cantum Petrus negavit, et post primum galli cantum bis negavit : et postea gallus secundum cantum dedit, ut suae infirmitatis conscius non praesumeret, et in seipso inveniret in quo aliis compateretur. In hoc ergo continuatio Petri perficitur.

" Et dixit eis :

Quando misi vos sine sacculo, et pera, et calceamentis, numquid aliquid defuit vobis?

At illi dixerunt: Nihil. Dixit ergo eis : Sed nunc qui habet sacculum, tollat, similiter et peram : et qui non habet, vendat tunicam suam, et emat gladium.

Dico enim vobis, quoniam adhuc hoc quod scriptum est, oportet impleri in me : Et cum iniquis deputatus est. Etenim ea quae sunt de me finem habent.

At illi dixerunt : Domine, ecce duo gladii hic. At ille dixit eis : Satis est. "

Hic confortatio discipulorum ponitur contra mala mundi.

Et dicuntur hic tria. Primum est, quod primae missionis sive defensionis factae facit mentionem. Secundum autem est, quod pro diversitate temporum circa illam missionem facit mutationem. Tertium autem, quod hujus mutationis assignat necessitatem.

Dicit igitur : " Quando misi vos sine sacculo , " temporalis subsidii, qui ad aeris et pecuniae pertinet portationem, " et pera, " in qua edulii afferretur adminiculum, " et calceamentis, " in quibus magnus est decor ostentationis pedum. Haec enim omnia jam in praehabitis exposita sunt .

" Numquid aliquid defuit vobis ? " . quia tunc dicebatur : In viam Gentium ne abieritis, et in civitates Samaritanorum ne iuraveritis . Chrysostomus tamen dicit, quod inopem et nudum neque centum spoliare possunt.

" At illi dixerunt: Nihil. "

Cujus causa supra assignata est : quia tunc ad eos mittebantur qui apud se habebant decimas, ex quibus pauperes recipiebantur : et adhuc discipuli non erant odiosi : neque odiosum erat adhuc nomen Christi quod praedicabant. I ad Corinth. IX, 14 : Dominus ordinavit iis qui Evangelium annunliant, de Evangelio vivere.

Quod autem dicit: " Sine calceamentis, " Hieronymus dicit quod Plato dixit duas corporis summitates non esse velandas : nec assuetam debere fieri capitis mollitiem, et pedum cum haec duo a natura habuerint firmitatem, et caeteris sint robustiora : maxime in terra in qua frigus non est infensum, nec lutum pedes inquinans. Hac igitur de causa tunc illa inhibuit, ne ad superfluitatem de his curare viderentur.

Sed quia pro varietate locorum et temporum ista varianda sunt, ideo subjungit :

" Dixit ergo eis: Sed nunc qui habet sacculum, "

In quo expensas pecuniae deferat, " tollat similiter et peram " in qua victualia comportet : quia ire oportet ad homines in quibus odiosi eritis : et saepe latere oportet in desertis et antris, in quibus non habetis comedere, nisi in peris vobiscum cibum comportetis. Ad Hebr. XI.. 37 et 38 : Egentes, angustiati, afflicti: quibus dignus non erat mundus : in soliludinibus errantes, in montibus, et speluncis, et in cavernis terrae.

Et similiter dicit de arrais defensionis :

" Et qui non habet, "

Scilicet gladium. In quo notatur quod qui habet, potest tollere gladium : " et qui non habet " unde se defendat undique impugnantibus hostibus, et quaerentibus animas vestras, " vendat lunicani suam, et emat gladium. "

Est autem mirabile quia jubet emere gladium : et gladium habitum et exutum jubet in vaginam converti. Matth.

XXVI, 52 : Converte gladium tuum in locum suum. Sed ad hoc respondet Ambrosius, quod jubet emi gladium, ut sit parata in Ecclesia defensio, cum opus fuerit : sed tamen fundatores Ecclesiarum, quamdiu praevalet iniquitas, magis patientia quam armis praecipit pugnare. Et ideo et gladium in Ecclesia vult esse, et non pugnare : quia defensionis potestas apud Ecclesiam est, et tamen gladius non evaginatur, nisi postquam Ecclesia jam fundata et dilatata, severitatem cogitur.exercere contra malos. Quidam tamen exponunt de gladio spiritus, qui est verbum Dei. Sed hoc nihil est : quia iste non est intellectus litteralis.

Horum autem quae dicta sunt subjungit necessitatem, dicens :

" Dico enim vobis, etc. "

Et tangit hic duo : causam necessitatis eorum quae dicta sunt, et approbationem praelationis duorum gladiorum.

De primo dicit : " Quoniam adlvue hoc quod scriptum est, " hoc est, quod adhuc scriptum est : quia multa jam sunt impleta : et ea quae restant adhuc necessario erunt implenda. Matth. v, 18 : Iota unum, aut unus apex non praeteribit a lege.

" Oportet impleri in me. " Luc. XXIV, 44 : Necesse est impleri omnia quae scripta sunt in lege Moysi, et Prophetis, et Psalmis de me.

" Et cum iniquis deputatus est. "

Hoc enim scriptum est. Isa. LIII, 12, quia inter latrones crucifixus est : et sicut iniquus extra civitatem eductus Joan. XIX, 17 : Bajulans sibi crucem, exivit in eum, qui dicitur Calvariae, locum.

Hoc enim est potissimum de scriptis.

" Etenim ea " scripta " quae sunt de me, " scripta " finem habent, " hoc est, jam in fine sunt et consummatione. Unde, Joan. XIX, 30 : Dixit: Consummatum est : et inclinato capile, Iradidit spiritum.

" At illi dixerunt, "

Discipuli videlicet ad Chrislum :

" Domine, ecce duo gladii hic, "

Hoc est, spiritualis et corporalis : quorum unum exerit Ecclesiae minisler, et pugnat cum eo : et hic est de quo dicitur, ad Ephes. VI, 17 : Gladium spiritus, quod est verbum Dei. Altor autem est defensionis gladius materialis, in quo non pugnat, sed manus laica in ipso pugnat, quando praecipit Ecclesiae minister : et uterque est in Ecclesia.