Dicit igitur :

" Et egressus " de civitate, ubi caenam fecerat, " ibat secundum consuetudinem " suam, qua saepe in nocte ad hospitium suum in Bethaniam declinabat. Et hoc est quod dicitur : " Secundum consuetudinem " suam, ut, Joan.XVIII,1, dicit trans lorrentem Cedron, ubi erat hortus quidam consitus olivis, in quem inlrare causa orationis consuevit.

" In montem Olivarum. "

Hunc enim propter mysterium olei dilexit, quod quia lucet, significat lumen cognitionis : et quia fomentum est ignis, significat ardorem charitatis : et quia pascit, saporem dans cibis, significat fructum divinae comprehensionis : quae sunt tres animae dotes in beatitudine. Oleum etiam enatat, et sic significat agilitatem corporis : ungit, et sic significat impassibilitatem : penetrativum estj et sic significat subtililatem sive spiritualitatem : est etiam pervium valde et clarum, et sic significat claritatem : quae sunt quatuor dotes corporis. Et ideo Christus dilexit locum et montem Olivarum prae caeleris.

" Secuti sunt autem illum "

Illuc usque " et discipuli, " significantes quod etiam in passionibus ad praedictas in oleo glorias oportet sequi Dominum. I Petr. l, 11 : Praenuntians eas quae in Christo sunt passiones et posteriores glorias. Qui enim Christum sequitur ad montem Passionis, invenit in ipso oleum gloriosae delibutionis. Isa. lxi, 3 : Ut darem eis coronam pro cinere, oleum gaudii pro luctu, pallium laudis pro spiriiu maeroris. Sic enim, ut dicit Psalmus CIII, 15 : Exhilarans faciem in oleo. Sic Propheta magnus vasa vacua, hoc est, animas et corpora, oleo jubet impleri .''

" Et cum pervenisset ad locum,"

In quo proditorem exspectare diffinierat. Quem quidem locum Matthaeus,

XXVI, 36, Gethsemani vocat: quia juxta villam sic vocatam erat.

" Dixit illis, " scilicet discipulis : " Orate, " pium affectum et intellcctum totum in Deum dirigentes. Psal. cxl, 2 : Dirigatur oratio mea sicul incensum in conspectu luo.

" Ne intretis " per gradus peccati, " in tenlationem, " quia si mirabilis tunc cadelis. De hoc autem, Luc. XI, 4, dictum est multum, et Matth. VI, 13 .Job, XXXVIII, 17 : Numquid opertae sunt Ubi portae mortis, et ostia latebrosa vidisli ? Causam autem reddit, Marc, XIV,

38, quia spirilus quidem promptus est, earo vero infirma.

" Et ipse avulsus est ab eis, quantum jactus est lapidis : et positis genibus orabat,

Dicens : Pater, si vis, transfer calicem istum a me : verumtamen non mea voluntas, sed tua fiat. "

Hic quatuor docet suo exemplo, scilicet, quod.oratio sit secreta, cum reverentia, et in tempore necessitatis cum instantia, et ratione ordinata.

De primo dicit : " Et ipse avulsus est ab eis, " quia in oratione etiam ab intimis est recedendum. Genes, XXII, 5 : Exspectate hic cum asino : ego et puer illuc iisque properantes, cum adoraverimus, revertemur ad vos. Matth. XXVI, 36 : Sedete hic, donec vadam illuc et orem.

" Quantum " spatium " jactus est lapidis, " ut eum gementem et rugientem non audirent. Ad Hebr. v, 7 : Preces cum clamore valido et lacrymis offerens. Psal. lxviii, 4 : Laboravi clamans, raucae factae sunt fauces meae. Dicit tamen Glossa quaedam, quod lapis est legis duritia, quae jactata est per directionem in ipsum : quia testimonium ei ferebat. Sed hoc est allegorice.

" Et positis genibus, "

Ut cum reverentia orandum esse doceret. Ad Ephes. iii, 14 et 15 : Flecto genua mea ad Patrem Domini nostri Jesu Chrisli, ex quo omnis paternitas in caelo et in lerra nominatur. Flectit enim genua : de quo, ad Philipp. II, 10, dicitur, .quod in nomine Jesu omne genu flectatur, ccelestium, terrestrium, et in femorum.

" Orabat, dicens. "

Ostendens quoniam tempore necessi- tatis post humanum consilium ad orationem est recurrendum. Luc. XVIII, 1 : Oportet semper orare, et non deficere. Jacob. v, 16 : Multum valet deprecatio justi assidua.

" Pater, si vis, "

Quia voluntati Patris supponenda est voluntas nostra.

" Transfer. " Infirmitatis naturae indicat veritatem. Hoc est, si aliter vis convenienter salvare genus humanum, tunc " transfer. "

Vel, " transfer, " ita quod non diu stet fundatus in me. sed cito transeat: ne et ego diu sim in paenis, in morte, et ne redemptio humani generis prolongetur. Psal. XXIX, 10 : Quae utilitas in sanguine meo, dum descendo in corruptionem ? hoc est,si descendens mansero incorruptione, tunc neminem sanguine meo salvabo. Transfer ergo calicem a me ut transeat, et non fundetur in morte, sed transeat ad gloriam Resurrectionis. Calix enim irae Domini non transfertur, sed fundatur super malos. Isa. xxx, 32 : Erit transilus virgae fundatus, quem requiescere faciet Dominus super eum.

Vel, " transfer a me, " non in me, sed in membris, ne ipsi calice irae tuae premantur. Dicit etiam quaedam Glossa : " A me, " hoc est, a Synagoga. Hoc est, Si possibile congruenter Gentes illuminari sine Judaeorum excaecatione, tunc " transfer calicem, " hoc est, reatum calicis, " a me, " hoc est, a corpore meo, quod est Synagoga. Et alias multas expositiones non est difficile facere. Sed sola prima et secunda sunt litterales.

Sic ergo: " Si vis, " et congrue fieri potest, salva tua praeordinatione " transfer calicem istum a me," hoc est, potum istius passionis quae calida est, quia in charitate oportet quod bibatur.

Sed contra hoc objicitur, quod Christus tunc petivit quod scivit se obtinere non posse.

Ad hoc dicendum, quod falsum est .

quia beue obtinuit quod calix in ipso non fuit fundatus, et nihilominus veritatem suae demonstravit infirmitatis, contra haereticos qui eum verum mortalem hominem esse negaverunt. Quod autem quidam dicunt, quod haec oratio fuit sensualitatis in Christo, et non rationis : nihil est penitus, et est falsum. Rationis enim est orare, et non sensualitatis. Et ideo haec oratio fuit rationis, prout infirmae naturae conjuncta fuit, quae mortem abhpri uit. Et maxime si mors non trans-

I isset, sed diu in morte permaneret. Omnis enim natura in se horret fieri aliquid terribile, quod numquam de cae-

i tero evitare poterit.

" Verumtamen non mea voluntas. "

Ecce ostendit orationem debere esse rationabilem. Rationabilis enim est, ut Dei voluntas de nobis impleatur. Matth. VI,

10: Fiat voluntas tua sicut in caelo et in terra. Matth. XXVI, 39 : Verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu. Ad Roman. XII, 2 : Probetis quae sit voluntas Dei bona, et beneplacens, et perfecta. Canlic. 1, 3 : Recti diligunt te. Glossa: " Recti sunt qui suam voluntalem divinae voluntati conformant. "

Et hoc est quod dicit :

" Sed tua fiat. "

Isa. LIII, 10 : Voluntas Domini in manu ejus dirigetur. Haec autem voluntas Dei est bencplacilum humanae redemptionis per mortem Redemptoris.

" Apparuit autem illi Angelus de caelo confortans eum. Et factus in agonia, prolixius orabat.

Et factus est sudor ejus sicut guttae sanguinis decurrentis in terram.

Et cum surrexisset ab oratione, et venisset ad discipulos suos, invenit eos dormientes prae tristitia.

Et ait illis: Quid dormitis? Surgite, orate, ne intretis in tentationem. "

Hic tangitur confortationis quidam modus.

Dicit autem tria : modum scilicet angelicae confortationis, agoniam angustiosae luctationis,et siguum agoniae quod est sudor sanguinis.

De primo dicit : " Apparuit autem illi, " visibilem se faciens plus aliis longe stantibus quam Domino, cui semper Angeli sunt praesto obsequentes. Matth. XXVI, 53 : An putas quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones Angelorum ?

" Angelus de coelo, " gaudens de reparatione ruinae angelicae. Luc. xv, 7 : Gaudium erit in coelo super uno peccatore paenitentiam agente. Et ideo infinitum gaudium fuit eis de tam multorum peccatorum reparatione.

" Gonfortans eum. "

Non quod confortatione indiguerit, qui fortior forti tunc supervenit, et fortem alligavit, et vasa ejus distribuit : sed quia Angelus administrationis suae ostendit obsequium : et ideo ibi, sicut in omnibus aliis sacramentis, modum sui ministerii ostendit, et ad modum confortantis se habuit.

" Et factus in agonia. " A AdminBookmark est idem quod pugna, in qua homo vires agit: et ideo ab agendo dicitur : quia ibi vires suas Christus contra mortis auctorem, et ipsam mortem, et dominum mortis infernum viriliter egit. Psal. XXVI, 14 : Viriliter age, et confor-

ietur cor tuum, et sustine Dominum. I ad Corinth. IX, 25 : Qui in agone contendit, ab omnibus se abslinet. II ad Timoth. II, 5: Qui certat in agone, non coronatur nisi legitime certaverit. Et quod dicunt quidam, quod agon est pugna spiritus contra carnem, falsum est omnino.

Factus ergo sic in agonia, " prolixius orabat, " docens nos in agoniis, ad orationis debere recurrere refugium. Proverb.XVIII, 10 : Turris fortissima nomen Domini, hoc est, invocatio nominis Domini : ad ipsum currit justus, et exaltabitur.

" Et factus est sudor est ejus, etc. "

Ut omnino obstruatur os haereticorum loquentium iniqua, qui dicunt Dominum non vere passum esse, " factus est sudor ejus, " ex angustia agoniae exspectatae mortis profusus, " sicut guttae sanguinis, " quem angustia de ipsis venis extorserat, " decurrentis in terram. " Et si quidem Christus in genibus stetit, multae fuerunt guttae quae per vcstes quas habuit ad terram distillaverunt : in terram enim cucurrit, ut etiam cineribus mortuorum infunderetur ad potentiam Resurrectionis. Job, XVI, 19 : Terra, ne operias sanguinem meum, neque inveniat in te locum latendi clamor meus. Et iste est jam secundus modus quo suum sanguinem Dominus fudit: quia in circumcisione fuit primus : iste autem est secundus : in flagellis et spinis tertius : in clavis quartus : et in lanceatione post mortem fuit quintus. Et primus quidem modus est ad peccati originalis (quod peccatum naturae est) abstersionem : secundus autem est ad miseriae expiationem : lertius est ad paenitendum sublevationem, quia pro nobis flagella sustinuit : quartus autem est ad pretii solutionem : et quintus ad sacramenti eommunionis consecrationem.

" Et cum surrexisset ab oratione, "

Qua genua flexerat, sicut supra dictum est. Ab oratione autem surgit, qui post orationem ea quae sursum sunt quaerit, sicut in oratione petierat. Ad Coloss. iii, 1: Quae sursum sunt quaerite, ubi Christus est in dextera Dei sedens.

" Et venisset, " gratia consolationis et exhortationis, " ad discipulos suos. " Genes. XXXVII, 14 : Vide si cuncta prospera sint erga fratres tuos et pecora.ii fnvenit eos dormientes, " in negligentiae torpore. Matth. xxv, 5 : Moram faciente sponso, dormitaverunt omnes, et dormierunt.

Et tangit causam dormitionis : " Prae tristitia, " quia tristitia colliquativa est humidi: humidum autem colliquatum secundum naturam inducit somnum, et sic dormiverunt. Proverb. VI, 9 : Usquequo, piger, dormies ? Et est dissimile dictum Petri ab opere. Dixit enim quod paratus erat et in carcerem et in mortem ire : nunc autem etiam una hora vigilare non poterat.

" Et ait illis. "

Sermoneni exhortationis, et reprehensionem negligentiae praemittit, dicens : " Quid dormitis ? " Instante enim adversario non est dormiendum. I Petr, v, 8 : Adversariits vester diabolus tamquam leo fugiens circuit, quaerens quem devoret: et vos dormitis !

" Surgile, "

A somno torporis et negligentiae. Ad Roman. XIII, 11 : Hora est jam nos de somno surgere. Proverb. VI, 10 et 11 : Paululum dormies, paululum dormitabis : paululum conseres manus ut dormias, et veniel Ubi quasi viator egestas, et pauperies quasi vir armatus.

" Et orate "

Ad Patrem caelestem. I ad Timoth. II, 8 : Volo viros orare in omni loco, levantes puras manus sine ira et disceptatione. Psal. XXXIV, 13: Ego autem cum mihi molesti essent induebar cilicio, humiliabam in jejunio animam meam, et oratio mea in sinu meo convertetur.

" Ne intretis in tentationem, "

Per passum peccati de cogitatione in delectationem, et de delectatione in consensum, et de consensu in opus, et sic cadatis: quia jam hora est tentationis, qua Satanas expetivit vos ad cribrandum. Et ovis quae praesente pastore secura est, pastoris diligentia destituta lupis patebit : lupus enim rapax jam insidiatur. Joan. x, 12 : Lupus rapit, et . dispergit oves. Zachar. XIII, 7 : Percute pastorem, et dispergentur oves, scilicet gregis.

" Adhuc eo loquente, ecce turba : et qui vocabatur Judas, unus de duodecim, antecedebat eos: et appropinquavit Jesu ut oscularetur eum.

Jesus autem dixit illi: Juda, osculo Filium hominis tradis? "

Hic incipit pars quarta, in qua modum et ordinem determinat Dominicae captionis.

Et habet particulas quatuor : in quarum prima tangitur modus proditionis : in secunda, ex parte suorum tangitur modus defensionis: in tertia autem, modus patientissimas tolerationis : et in quarta, modus reprehensionis ex parte captivantium, et modus inslruclionis.

De primo duo dicit : proditionem, et benignam proditoris revocationem.

Dicit igitur : " Adhuc eo loquente, " quia quamvis Lucas breviter transeat,

Dominus ter oravit, et ad discipulos ter rediit: sicut, Matthaeus, XXVI, 44, ostendit. Et sic diu in eodem loco exspectavit. Et sicut dicitur, Joan.XVIII, 2 : Sciebat autem et Judas, qui tradebal eum locum, hortum scilicet illum, quia frequenter Jesus convenerat illic cum discipulis tuis : et ideo illuc convenit.

Et hoc est quod dicit: " Adhuc eo loquente, " de exhortatione discipulorum ad orandum. Yoluit enim Dominus, ut in ipsis exhortationibus inveniret eum proditor, ut magis erubesceret.

" Ecce turba, "

A turbine dicta. Nahum, I, 3 : In lempeslale et turbine viae ejus. Haec autem turba fuit de ministris sacerdotuni collecta.

" Et qui vocabatur Judas, "

Falso nomine. Significalio enim nominis ejus cecidit ab effectu. Judas enim confitens et glorificans interpretatur. Et hic pro contessione negationem veritatis, pro glorificatione autem contumeliam inhonorationis Domino exhibuit. Et ideo non Judas sed diabolus est appelatus. Joan. VI, 71 : Nonne ego vos duodecim elegi, et ex vobis unus diabolus est?

Hic ergo " antecedebat eos, " ut dux proditionis. Act. I, 16 : Oportet impleri Scripluram, quam praedixit Spirilus sanctus per os David de Juda, qui fuit dux eorum qui comprehenderunt Jesum.

Et altende quod qui cum turba modo venit, familiariter ad Dominum venire consueverat : nisi iorte de praedicatione aliquando veniens aliquos conversos a se, vel ab aliis discipulis, aliquando ad Dominum causa devotionis adduceret. Consueverat etiam osculo recipi veniens a Magistro. Hoc enim illo tempore consuetum fuit, omnes amicos venientes osculo recipi. II ad Corinth. XIII, 12 : Salutate invicem in osculo sancto. Et hoc iiebat ut pacificus ingressus venientis esse significaretur. Et hoc est quod dicit:

" Et appropinquavit Jesu, ut oscularetur eum. "

Haec appropinquatio fuit proditionis, sicut appropinquatio Joab ad Amasam : qui appropinquans dextera tenebat mentum ejus, et sinistra arrepto pugione effudit viscera ipsius in terram. Isa.

XXXIX, 13 : Appropinquat populus iste ore suo, et labiis suis glorificat me : cor autem ejus longe est a me. Jerem, XII, 2 : Prope es tu ori eorum, et longe a renibus eorum.

Quod autem dicit:" Ut oscularetur, " hoc fuit secundum consuetudinem receptionis, ut pacificus notaretur ingressus : cum ille in signo pacis machinaretur non tantum homicidium, sed etiam ut ita dicam deicidium. Proverb. XXVII, 6 : Meliora sunt vulnera diligentis quam fraudulenta oscula odientis. Tales sunt de quibus dicitur, Eccli.XXIX, 5 et 6 : Donec accipiant, osculantur manus dantis, et in promissionibus humiliant vocem suam : et in tempore redditionis postulabit tempus, etc. Sic iste Judas sub specie pietatis accepit et vendidit Dominum. Et ideo speciem habet discipuli, et tamen verus est hostis, et dux hostium.

" Jesus autem, "

Ut quantum in se erat a malitia revocaret, " dixit illi, " dulcissimo sermone pacis. Psal. CXIX, 7: Cum his qui oderunt pacem eram pacificus : cum loquebar illis, impugnabant me graiis,

" Juda, etc. "

Tria dicit: nomine proprio nominat ut sui nominis et pristinae familiaritatis recordetur, et inconvenientis signi ad pro- dendum facit mentionem, et dignitatis suae quem voluit quod prodere horreret. Dicit igitur, " Juda. " Quasi dicat : 0 Juda, nominis tui et meae familiaritatis qua te ex nomine vocans, et recognosco, recordare, et revoca animum a tanlo scelere proditionis. Job, XIX, 16 : Servum meum vocavi, et non respondit : ore proprio deprecabar illum.

" Osculo. "

Hoc est osculum lupi ad agnum. Marc.

XIV, 44 : Quemcumque osculatus fuero, ipse est, tenete eum et ducite caute.

" Filium hominis tradis ? "

Qui tam dignus est, quod non hominem habet patrem, sed Deum : et ideo non unius hominis tantus filius,hunc tu tradis? Sed miser hoc non credidit, et miracula quae fecit magicis arlibus attribuit. Et ideo consors illorum fuit de quibus dicitur, Luc. XI, 19, et Matth. XII, 24 : In Beelzebub, principe daemoniorum, ejicit daemonia. Quia immundus spiritus cum septem nequioribus se ad ipsum redierat, et felle amaritudinis, et obligatione iniquitatis eum repleverat. Act. VIII, 24 : In felle amaritudinis et obligatione iniquitatis video te esse.

Hoc est igitur dictum de modo traditionis.

" Videntes autem hi, qui circa ipsum erant, quod futurum erat, dixerunt ei : Domine, si percutimus in gladio ?

Et percussit unus ex illis servum principis sacerdotum, et amputavit auriculam ejus dexteram.

Respondens autem Jesus, ait : Si- nite usque huc. Et cum tetigisset auriculam ejus, sanavit eum.

Dixit autem Jesus ad eos qui venerant ad se principes sacerdotum, et magistratus templi, et seniores : Quasi ad latronem existis cum gladiis et fustibus ?

Cum quotidie vobiscum fuerim in templo, non extendistis manus in me: sed haec est hora vestra, et potestas tenebrarum. "

Hic tangitur modus defensionis.

Dicuntur autem hic tria, quorum primum est zelus defendentium : secundum autem est repressio ultionis eorum : tertium autem, beneficiatio nocentium.

De primo horum dicit tria, scilicet, visum terribilem futurorum, postulationem licentiae ad defendendum, et ultionem sceleris adliibitam maleficorum.

Dicit igitur : " Videntes autem hi " discipuli, " qui circa ipsum erant, " hoc est, circa Dominum, qui actibus Judae non consenserunt, "quod futurum erat, " quantum ad apparatum turbae venientis ad capicndum. Tunc enim viderunt primo quod capere Dominum voluerunt, et ideo parabant se ad resistendum. Job, XXIX, 17 : Conterebam molas iniqui, et de dentibus illius auferebam praedam. Proverb. XXIV, 11 : Erue eos qui ducuntur ad mortem, et qui trahuntur ad interitum liberare ne cesses. Et ideo in zelo ultionis videbant ista.

" Dixerunt ei, " qui omnia ad imperium ejus referre consueverunt, et sine praecepto suo nihil facere :

" Domine, si percutimus in gladio ?" Ad Roman. XIII, 4: Non enim sine caiisa gladium portat :... vindex est in iram ei qui malum agit. Quamvis autem sic a Domino quaererent, tamen ante respon- sum, Judaeum percussit ille qui prae caeteris zelum habuit.

Et hoc est quod subdit:

" Et percussit unus ex illis,"

Petrus scilicet, qui prae caeteris sicut Phinees zelatus fuit, " servum principis sacerdotum, " cui nomen Malchus, ut dicit Joannes, XVIII, 10. Et hic servus significat Synagogam.

" Et ampulavit awiculam ejus dexteram. " Quod significabat quia Synagoga aurem, qua spiritualia et aeterna audire debuit, amisit.

Dicit autem quaedam Glossa, quod Petrus sic zelando, meruit sibi tamen anle hoc constitutum pactum sacerdotii sempiternum , sicut Phinees . Et hoc non videtur probabile, cum Dominus percussionem istam reprehenderit. Sed ad hoc dicendum, quod zelus Petri commendatur, sed tamen factum indiscretum fuit. Et fuit iste zelus non secundum scientiam, ''sicut dicitur, ad Roman. x, 2.