QUAESTIO I.

Utrum haec sit concedenda: Christus est creatura.

Circa primum sic proceditur et quaeritur, utrum haec sit concedenda: Christus est creatura. Et quod sic, ostenditur multiplici auctoritate.

1. Augustinus ad Dardanum : " Quod ad Veri bum attinet, Creator est Christus: quod ad hominem attinet, creatus est Christus ". - Item, Leo

Papa : Nova et inaudita conventio: Deus, qui est et qui erat, fit creatura ".

Damascenus etiam expresse: " Non scandalizatur ad nomen creaturae qui se servum , aut vermem, aut granum natum de terra nominavit". Idem etiam ipse: " Quid mirabilius, quam Creatorem creari et plasmatorem plasmari "?

Richardus de sancto Victore in quadam Sequentia: " Potestate, non natura, fit Creator creatura)).

Ex his omnibus auctoritatibus tanquam una efficaci ratione concluditur, quod Christus sit creatura.

2. Item, auctoritate efficaciori, ad Galatas quarto : Misit Deus Filium suum factum ex muliere, et similiter ad Romanos; sed omne factum est creatura, Filius autem Dei est factus: ergo etc.

3. Item, ratione videtur. In Christo est veritas naturae creatae et naturae increatae, et Christus nominat hypostasim utriusque naturae; sed haec est vera ratione divinae naturae: Christus est Creator, et: ille homo est Creator: ergo pari ratione et haec: Christus est creatura.

4. Item, de quocumque praedicatur inferius, et superius, necessaria consequentia ; sed creatura est superius respectu hominis et animalis ; sed haec est vera simpliciter: Christus est homo, et haec: Christus est animal: ergo et haec necessario est vera: Christus est creatura.

5. Item, si Christus est homo, aut creatus, aut increatus; non increatus, hoc constat, quia " opposilio est in adiecto ": ergo est homo creatus. Sed homo creatus est creatura: ergo etc.

6. Item, sicut caro Christi fuit concepta, sic anima Christi fuit creata: ergo sicut ratione carnis haec fuit vera: Christus est proles Virginis et conceptus de Virgine; ita haec erit vera: Christus est creatura Dei, vel creatus a Deo. Si dicas, quod non est simile propter repugnantiam intellectuum, quae est in hac: Christos est creatura ; contra : maior est repugnantia, cum oppositum praedicatur de opposito, quam quando creatura de Christo; sed haec est vera: Christus est impassibilis, est immortalis, est mortuus : ergo etc.

Sed contra : Ad Romanos octavo : Vanitati subiecta est omnis creatura: sed Christus, cum sit Deus, non est vanitati subiectus: ergo etc

2. Item, intellectus huius nominis creatura est esse de nihilo ; sed hoc repugnat Christo, cum Christus fuerit ab aeterno: ergo non est concedendum, Christum esse creatum.

3. Item, omne creatnm incipit esse; sed Christus fuit ab aeterno, quoniam ipse eduxit filios srael de Aegypto : ergo etc.

4. Item, si Christus est creatura, aut hoc est ratione naturae, aut ratione personae; ratione naturae non, quia natura non praedicatur de Christo ; ratione personae Don, quia persona Christi non est creata, sed Patri coaeterna: ergo nullo modo verum est, quod Christus sit creatura.

CONCLUSIO.

Non recipitur propositio: Christus sive Filius Dei est creatura, nisi determinetur.

Respondeo: Dicendum, quod praed ictus sermo a doctoribus theologiae communiter non recipitur: Christus sive Filius Dei est creatura. Adhaerent enim verbis Magistri in littera .

Ratio autem, quare non recipitur, est, quia talis sermo est propinquus errori. Errori autem appropinquat, et quia male aliquando intellectus est ab haeretiris Arianis, et etiam quia de se male est intelligibilis. Arius namque dixit, Filium Dei esse creaturam : et quoniam Christus nominat personam Filii Dei, qui dicit, Christum esse creaturam, non determinans, secundum quam naturam intelligat, videtur ipse dicere quod

Arius impie sensit .

Est etiam male intelligibilis de se propter repugnantiam intellectuum. Creatura enim, quantum est de ratione sui nominis, dicit respectum ad Creatorem : dicit aliquid, quod habet esse post nonesse; dicit etiam, quod habet esse aliunde per voluntatem procedens: ergo in tali locutione intellectus praedicati repugnare videtur intellectui ipsius subiecti secundum triplicem dissonantiam. Et propterea praedictus sermo est male intelligibilis et fuit male intellectus, et per hoc est errori propinquus.

Et quoniam "sermo theologicus debet esse catholicus et usitatus, ab intellectu non dissonus, et rei, de qua loquimur, consonus "; propterea praedictus sermo non recipitur, nisi determinetur. - Unde rationes concedendae sunt. quae ostendunt, praedictam sermonem non esse admittendum.

1. Ad illud ergo quod primo obiicitur in contrarium de Sanctorum auctoritatibus, dicendum, quod Sancti aliquando multum expresse loquuntur, amplius quam admittat communis usus, ob aliquid exprimendum: et tales sermones non oportet extendi, sed magis sunt exponendi. Et sic est in praedicto sermone, cum .dicunt, Christum esse creaturam: hoc autem dicunt secundum humanam naturam, et vere loquuntur: non tamen oportet sermonem istum trahi ad communem usum.

2. Ad illud quod obiicitur de verbo Apostoli, quo dicitur: Pactum de muliere: dicendum, quod ipsa determinatio de muliere, et alia determinatio, quae dicit ad Romanos : Qui factus est ei ex semine David secundum carnem, trahunt hoc vocabulum factus ad standum sive ponendum rem suam circa naturam assumtam. Et ideo, non sequitur propter hoc, quod tales locutiones sint sine determinatione concedendae.

3. Ad illud quod obiicitur, quod haec conceditur sine determinatione: Christus est. Creator: dicendum, quod non est simile: quoniam Christus nominat personam Verbi, quae est increata et increalae naturae per essentiam et naturam propriam. Ideo non ita convenienter attribuitur ei vocahulnm creaturae, sicut Creatoris, quia non est talis intellectuum dissonantia. Praeterea, ille sermo non ita approximat veneno erroris, sicut sermo propositus ; et ita patet, quod non est respuendus.

4. Ad illud quod obiicitur, quod de quocumque praedicatur inferius, et superius: dicendum, quod verum est, quantum est de virtute illationis. Unde si haec est vera: Petrus est homo, absque dubio verum est: Petrus est animal; sic etiam concedi potest, quodsi vere est homo, quod vere est creatura. Non tamen oportet, quod si aliqua locutione utendum est cum inferiori, quod utendum sit ea cum superiori, propter diversos modos significandi, in quorum uno intellectus invenit consonantiam, in alio repugnantiam. Et quoniam praedictam locutionem magis respuunt doctores propter hoc, quod potest esse via in falsitatem vel errorem propter malum modum intelligendi, quam quod ipsa de se sit falsa vel erronea; ideo patet ratio.

5. Et per hoc patet responsio ad sequentem obiectionem. Quamvis enim ista admittatur et concedatur : Christus est homo creatus; non tamen simpliciter concedendum, quod sit creatus, ne intelligatur, ei tale praedicalum simpliciter attribui et totaliter, hoc est ratione utriusque naturae.

6. Ad illud quod obiicitur, quod est conceptus ratione carnis, et ita similiter creatus ratione aniinae; dicendum, quod non est simile, quia, etsi conceptio dicat exitum rei in esse, non tamen ita repugnat personae Christi intellectus illius vocabuli, sicut intellectus verbi creandi.

Et ratio huius est, quia conceptio aliquid praesupponil; et naturam determinatam concernit: nec dicitur respectu Dei, sed respectu mulieris sive matris: dicit etiam exitum naturalem; sed non sic creatio vel creatura. Nam creatio dicit actum, qui potest in totam rei substantiam, unde quod creatur simpliciter incipit esse: nullam etiam determinatam naturam concernit: dicitur etiam respectu ipsius creantis, et exitum voluntarium importat: hinc est, quod multo magis repugnat personae Christi vocabulum creandi quam concipiendi. - Quodsi obiicias, quod non magis repugnat, quam si dicatur: immortalis est mortalis: dicendum, quod etsi non magis repugnet quantum ad exterius rationem ; tamen magis repugnat repugnantia ducente in errorem. Cum enim dicitur: immortalis est mortalis, quia mortalis praesupponit creaturam viventem et ratione illius praedicatur: ideo non ita repugnat. Et praeterea, iste sermo prolatus ostendit, se non debere intelligi nisi per unionem . Sed cum dicitur: Christus est creatura, nec praesupponit, nec sermo videtur intelligi per unionem: immo videtur praedicatum dicere totum esse

subiecti, et propter naturam talis actus , qui consuevit esse in totum. Et sic patet, quod non est simile, et quod valde rationabiliter Magister dicit, praedictum sermonem non esse trahendum ad usum, quamvis non possit convinci faciliter, ipsum esse simpliciter et absolute falsum. Difficiliores enim et efficaciores sunt rationes ad oppositum.

QUAESTIO 11. Utrum haec sit concedenda: iste homo incepit esse, Christo demonstrato.

Secundo quaeritur, utrum haec sit concedenda: iste homo incepit esse ,Christo demonstrato. Et quod sic, videtur.

1. Augustinus super Ioannem : " Antequam mundus fieret, nec nos eramus, nec mediator Dei et hominum, homo Christus Iesus ": si ergo non erat ante mundi constitutionem, ergo incepit esse.

2. Item, nasci et generari est mutari secundum substantiam et produci de nonesse in esse ; sed idem est omnino produci in esse et incipere esse: cum ergo haec sit vera: iste homo nascitur, et haec: iste homo in esse producitur: haec erit vera: iste homo incipit esse.

3. Item, ante mundi constitutionem haec est vera: nullus homo est, et haec est falsa: aliquis homo est: ergo et haec falsa: iste homo est, demonstrato Christo: et haec modo est vera : ergo praedicatum modo convenit subiecto; et prius non conveniebat: ergo incipit convenire: ergo haec est vera: iste homo incipit esse.

4. Item, bene sequitur: iste homo est, ergo iste est homo, pro eo quod ex propositione, in qua clauditur implicatio, licet ipsam implicationem inferre

sequitur enim: homo albus currit, ergo homo est albus

ergo sequitur: iste homo est vel fuit ab aeterno, ergo iste fuit ab aeterno homo. Sed haec est falsa: iste, demonstrato Christo, ab aeterno fuit homo: ergo et haec: iste homo est vel fuit ab aeterno : et modo est vera: restat igitur, quod incipiat esse vera: ergo haec est vera: iste homo incipit esse.

Sed contra: 1. Ioannis octavo : Antequam Abraham fieret, ego sum, pari ratione et, antequam caelum fleret: ergo si idem demonstratur per hoc pronomen ego et per hoc pronomen iste, videtur, quod haec sit vera: iste homo fuit ante mundi constitutionem: ergo haec est falsa: iste homo incepit esse.

2. Item, Magister concedit hanc: "Iste puer creavit stellas ": sed cui vere attribuitur creare caelum, vere attribuitur semper esse: ergo iste puer semper fuit: ergo haec est falsa: iste puer incepit esse. Consimiliter haec negatur a Magistro: "Iste homo sive Christus est creatura ": sed hoc non est ob aliud, nisi quia per nomen creaturae importatur exitus de nonesse in esse: ergo pari ratione, vel multo fortiori haec est falsa: iste homo incepit esse. 3. Item, proprium est pronominis pro proprio nomine poni et certam designare personam : ergo cum dicitur: iste homo, hoc pronomen iste demonstrat personam. Sed persona Christi semper fuit et nunquam incepit esse: ergo haec est falsa: iste homo incepit esse. Si tu dicas, quod persona ibi large accipitur: adhuc obiicitur, quia quidquid demonstrat, sive suppositum, sive personam proprie: videtur , quod adhuc falsa est locutio: quia expositio huius verbi incipit est haec: hoc incipit esse, ergo hoc modo est, sed prius non fuit . Si ergo haec est vera: iste homo incipit esse, haec est vera: iste homo modo est et prius non fuit. Sed quocumque modo accipiatur, falsa est haec locutio: iste homo prius non fuit. Si enim pro persona, eius opposita est vera: iste homo prius fuit. Similiter si pro supposito, vera est: iste homo prius fuit, propter communicationem idiomatum. Sed non licet negare de aliquo quod vere affirmatur sive per proprietatem naturae, sive per unionem. Haec enim simpliciter est falsa: homo non est Deus, quia eius opposita est vera per unionem . Cum ergo omni modo ista sit vera: iste homo semper fuit, haec omni modo est falsa: iste homo incepit esse.

4. Item, sicut supra habitum fuit. iste terminus hamo, dictus de Christo, quodam modo habet naturam termini accidentalis, quia in termino accidentali suppositum praeexistere potest formae; sic et in proposito est reperire. Sed regula datur, quod terminus accidentalis, supponens verbo de praeterito , potest supponere pro praesentibus, vel pro praeteritis, ita quod indifferenter potest reddere locutionem veram pro his, vel illis. Nec propter hoc distinguitur locutio multiplex, quia non comparatur ad illa tanquam ad significata, sed tanquam ad supposita: sed talis locutio dicitur habere plures causas veritatis . Cum ergo dicitur: iste homo fuit, sensus est: iste qui est homo, fuit, vel: iste qui fuit homo, fuit. Sed haec simpliciter est vera: iste qui est homo, ab aelerno fuit, ergo et haec: iste homo ab aeterno fuit, ergo haec est falsa simpliciter: iste homo incipit esse, et nullatenus distinguenda.

CONCLUSIO.

Locutio: iste homo, Christo demonstrato, incepit esse, potest cum distinctione admitti, scilicet quatenus iste demonstrat singulare hominis, non personam Verbi.

Respondeo: Ad intelligentiam huius locutionis consideranda est responsio Magistri . Magister enim respondet dicens, quod ad hanc locutionem " non est ferenda responsio sine distinctione "; ipse tamen non distinguit., sed determinat, quod incepit esse quantum ad naturam, licet non quantum ad personam: incepit esse secundum naturam humanam, sed non incepit esse in quantum Verbum.

Sed certe iste modus dicendi non sufficit opponenti importuno .

Quaereret enim rationem multiplicitatis, et quem sensum faciat dicta locutio, quantum est de vi verborum ; et hoc non potest haberi ex verbis Magistri ad liquidum.

Et propterea tentandum est distinguere, si quo modo possimus aptare praedictae locutioni convenientem distinguendi modum.

Videtur autem praedicta locutio posse distingui ex eo, quod verbum incipiendi potest notare inceptionem respectu veritatis totius dicti, vel potest importare inceptionem rei praedicatae respectu subiecti. Si primo modo, tunc est sensus: iste homo incepit esse, hoc est, locutio ista, scilicet iste homo est, incepit esse vera: et hoc absque dubio verum est. Si autem dicat, inceptionem esse respectu eius quod demonstratur per hoc pronomen iste, cum illud habeat esse aeternum vel per propriam naturam, vel idiomatum communicationem ;

videtur tunc locutio falsa.- Sed hic modus dicendi calumniabilis est, tum quia non videtur, quod verbum incipiendi habeat ferri snper lotum, cum nihil sit, quod reddat sibi suppositum; tum etiam, quia non est quaestio, utrum oratio illa incipiat esse vera; sed est quaestio, utrum res importata per hoc quod dicitur: iste homo incepit esse. Et sic iste modus dicendi non videtur in se valere nec etiam quaestionem terminare.

Et propterea alius potest esse modus distinguendi, et hoc semper supposito, quod incipit dicat inceptionem rei atlributae sive actus in praedicato respectu subiecti. Sed hoc potest esse dupliciter: vel quia potest notare inceptionem respectu rei imporlalae per pronomen secundum se, vel sub ratione implicationis. Implicatur enim forma humanitatis, cum dicitur: iste homo, id est,:istequi est homo. Et si dicat incepliquem respectu subiecti sivei personae importatae per pronomen ; falsus est sermo, quia persona illa non habet esse post nonesse. Si vero respectu implicationis, vera est locutio ; est enim sensus, quod iste inceperit esse, non quia iste., sed quia homo sive secundum naturam humanam. Et potest poni exemplum. Si scutum prius fuerit et postmodum dealbetur, haec est duplex: scutum album incipit esse, iuxta praedictum modum distinguendi.

Sed adhuc iste modus dicendi non minus est cahimniabilis quam praecedens, pro eo quod haec locutio: scutum album incipit esse, habet exponi per has duas: scutum album est, et haec non est duplex; et aliam, quae est: scutum album prius non fuit; et haec est falsa, quia eius opposita est vera: scutum album fuit. Album enim, cum sil terminus accidentalis, potest supponere pro praesentibus, vel praeteritis per indifferentiam, non per multiplicitatem. Praeterea, si dicatur: homo albos incipit currere, incipit non ponit, quantum est de vi vocabuli, inceptionem circa albedinem, sed circa cursum. Et ideo adhuc iste modus dicendi est calumniabilis non modicum.

Est etiam tertius modus dicendi, quod hoc pronomen iste potest demonstrare personam Verbi, vel singulare hominis. Et si demonstret singulare hominis, sic oportet concedere han: iste homo incipit esse: et hanc: iste homo est ab aeterno; sicut conceditur, quod iste homo est mortuus et immortalis: sed unum dicitur per communicationem idiomatum, alterum vero per proprietatem naturae. Si enim, cum Christus nascitur, aliquis homo mutatur de nonesse in esse: necesse est, quod aliquis homo incipiat esse; sed non est verum pro alio homine quam pro isto homine. Iste ergo incipit esse per proprietatem naturae: sed tamen ab aeterno dicitur esse, quia est Deus, qui est ab aeterno . Si ergo iste homo demonstret singulare hominis, absque dubio vera est praedicta locutio.

Si antem demonstret personam Verbi, falsa est, falsa, inquam, quantum ad proprietatem naturae, quia persona Verbi de sui natura est aeterna. Quantum etiam ad communicationem idiomatum non admittitur, quia tale idioma non communicatur, propter hoc quod claudit repugnantiam intellectuum . - Et hic modus dicendi rationabilis est et minus calumniabilis quam praedicti et plus facit ad propositum et magis consonat verbis Magistri, qui dat sensum praedictae distinctionis, quamvis verba non ponat, ne desereret modum theologicum. Moderniores vero oportet amplius explicare propter importunitatem quaerenlium. Determinat enim Magister,quod iste homo incepit esse, secundum quod homo, non autem secundum quod Verbum. Quid antem est aliud dicere, nisi quod per illud pronomen potest demonstrari singulare hominis , vel persona Filii Dei?-Secundum hanc igitur distinctionem non omnino concedenda est praedicta locutio nec omnino neganda: concedi enim potest secundum unum sensum et negari secundum alium.

Et ideo rationes, quae probant, praedictam locutionem in aliquo sensu esse veram, et aliae, quae probant, in aliquo sensu esse falsam, pertransiri possunt, quia per istam distinctionem solvuntur. Secundum enim diversa membra uiraeque verum concludunt, sicut sunt duae primae rationes ad primam partem et primae duae ad partem secundam. Ad illas vero quae ostendunt, locutionem esse veram simpliciter, vel falsam simpliciter, respondendum est.

3. Ad illud vero quod obiicitur, quod ante mundi constitutionem haec est vera: nullus homo est : dicendum, quod verum est: sed tamen non oportet, quod ista nunc sit vera: nullus homo fuit. Et ratio huius est propter variationem suppositionis termini : nam, sicut lactum est, iste terminus homo in Christo habet modum supponendi termini accidentalis. Sed illud argumentum non valet: haec fuit falsa: lalbum disputat, ergo haec est falsa: album disputavit ; variatur enim modus supponendi ipsius termini. In prima enim habebat unicam suppositionem, in secunda duplicem. Unde quamvis ista sit falsa: iste homo est ante mundi constitutionem, nunc tamen est vera: iste homo fuit; quia sensus potest esse talis: iste qui nunc est homo, ante mundi constitutionem fuit: ideo non valet ratio illa.

4. Ad illud quod obiicitur, quod implicatio sequitur ad propositionem, in qua implicatur: dicendum, quod verum est secundum eam differentiam temporis, secundum quam implicatur. Unde bene sequitur: si homo albus currit, homo est albus. Sed cum haec implicatio est respectu verbi de praeterito, tunc habet duplicem suppositionem, quia supponit pro praesentibus et pro praeteritis. Et ideo non sequitur: iste homo ab aelerno fuit, ergo ab aeterno fuit homo; sicut non sequitur: hoc album fuit, ergo hoc fuit album : quia regula est, quod terminus apponens verbo restringitur secundum consignificatum verbi, cuiuslibet temporis verbo apponat ; non autem sic est de termino ex parte subiecti. Et propterea ratio illa peccat ex mutatione suppositionis.

Ad duas autem rationes ad oppositum non oportet respondere, quia procedunt secundum alterum sensum, scilicet prout iste demonstrat personam. Praeterea, non concludunt, quod praedicta locutio sit falsa; quia possunt hae simul stare, quod semper fuerit et quod inceperit esse secundum diversas naturas.

3. Sed ad illud quod obiicit tertio, quod pronomen demonstrat personam : dicendum, quod persona accipitur large pro omni quod reddit determinatum suppositum verbo - potest enim dici: haec albedo - et sic potest bene demonstrare singulare suppositum hominis, id est atomum naturae humanae, quod assumtum est a Verbo, vel ipsam hypostasim, facta demonstratione non ad sensum, sed ad intellectum .

Et si obiiciat, quod in utroque sensu est falsa, quia haec in utroque sensu est vera: iste homo semper fuit: dicendum, quod in talibus plus tollit negatio, quam ponat affirmatio opposita. Haec enim simul stant, scilicet Christum esse mortalem et immortalem: sed istae duae locutiones non simul stant: Christus est mortalis, Christus non est mortalis; quia negatio magis negat et removet significationem eius quod est mortale , quam immortale sibi oppositum. Per hunc etiam modum intelligendum, quod amplius negatur in hac: iste homo non fuit. quam in hac: iste homo incipit esse, quae est affirmativa, licet claudat negationem. Hae enim simul possunt esse verae: iste homo est aeternus, et: iste homo incipit esse: sed istae duae nunquam: iste homo est aeternus, iste homo non est aeternus, ea ratione, qua dictum est. Et ideo non potest concludi, quod locutio praedicta sit falsa simpliciter.

4. Ad illud quod obiicitur, quod homo in Christo habet modum supponendi termini accidentalis: dicendum, quod hoc potest concedi in comparatione ad personam Christi, quae est suppositum humanitatis, in infinitum praecedens formam humanitatis: sed in comparatione ad singulare hominis veritatem non habet . Unde quando iste homo demonstrat singulare hominis, necessario ad idem tempus refertur suppositum importatum per pronomen et forma importata per nomen. Et ideo haec est falsa: iste homo fuit ab aeterno, nisi intelligatur per idiomatum communicationem. Nam per proprietatem naturae verum est dicere, quod iste homo exivit de nonesse in esse per generationem.

Et sic patet responsio ad totum.

Huius igitur responsionis tota summa in his tribus consistit, ut intelligatur, qualiter pronomen demonstrare potest dupliciter, scilicet personam Verbi, vel singulare hominis.

Intelligatur nihilominus, quomodo differentem supponendi modum habet terminus accidentalis et substantialis respectu verbi de praeterito, quamvis ex parte praedicati non sit differentia.

Intelligatur etiam, quod possibile est, duo opposita affirmari de eodem in Christo, ita quod unum dicitur per unionem, alterum per proprietatem naturae, sive de Deo, sive de homine; neutrum tamen istorum vere potest negari. Plus enim tollit negatio, quam ponat affirmatio, sicut dicitur alibi et faciliter posset ostendi.