PARTICULA I.

Quomodo notio, relatio, proprietas personae, et proprietas personalis distinguuntur ab invicem ?

Primo ergo quaeritur, Quae sit differentia horum quatuor ab invicem, notio, relatio, proprietas personae, et proprietas personalis?

Et dicitur communiter auctoritate Boetii, quod notio est conceptus mentis per quem innotescit persona in esse personali proprio. Et si hoc est notio: tunc videtur, quod non sunt quinque notiones, sed tantum tres.

1. Esse enim proprium personae pluribus innotescere non potest, quam sunt distinguentia personas et esse personale conferentia. Haec autem non sunt nisi tria, scilicet paternitas, filiatio, et spiratio passiva. Tres ergo erunt notiones, et non plures.

2. Adhuc, Nullum est proprium quod innotescat per commune: communis spiratio activa non est propria unius

personae: ergo per ipsam ut per notionem non innotescit aliqua persona singulariter in esse personali: ergo non est notio, ut videtur.

3. Adhuc, Per innascibilitatem nulla persona innotescit: non enim convenit Spiritui sancto, ut habitum est: nec convenit Filio, ut dicit Augustinus: nec videtur convenire Patri in quantum Pater est: dicit enim Augustinus, quod " multi sunt patres qui non sunt innascibiles, " Et sic per innascibilitatem in notitiam non ponitur Pater in quantum Pater est: et sic videtur, quod innascibilitas non sit notio.

4. Adhuc, Notio non videtur differre a relatione. Quia ex quo notio est per quam noscitur persona in esse distincto, et, sicut dicit Aristoteles in principio Physicorum, intelligere et scire circa omnes scientias contingit ex eisdem principiis ex quibus constituitur res in esse: tunc etiam ex relationibus innotescit persona in esse personali: et sic sunt idem relatio et notio.

Ulterius quaeritur similiter de proprietate personae, Utrum illa sit notio et relatio?

Et videtur, quod notio sit.

Dicit enim Aristoteles in libro V Topicorum, quod " proprium causa innotescendi assignatur. " Et quod causa innotescendi assignatur, per hoc cognoscitur res: et per quod cognoscitur persona in esse personali, est notio, ut jam habitum est: ergo idem est notio quod proprietas personae.

Quod si concedatur, in contrarium videtur esse, quod in diverso sunt numero proprietates personae et notiones: notiones enim dicuntur esse quinque, proprietates autem Patris dicuntur esse tres, Filii duae, Spiritus sancti una, quae sunt sex. Et sic videtur, quod notio et proprietas personae non sunt idem.

Ulterius de hoc ipso sequitur. Videntur enim plures esse notiones, et plures proprietates personae.

1. Sicut enim Pater innotescit per non esse ab alio, ita innotescit Spiritus sanctus per non esse alium ab ipso in ordine naturae: et sic non esse alium ab ipso, notio et proprietas est Spiritus sancti.

2. Adhuc, Videtur esse communis spiratio non proprietas personae: sed oppositio videtur esse in adjecto, cum dicitur commune proprium esse: commune enim est, quod pluribus convenit proprium autem quod uni soli. Communis autem spiratio et Patri et Filio convenit, et ita pluribus. Non ergo est alicujus personae proprium.

3. Adhuc, Proprietas per modum formae dicit hoc quod significat: forma autem multiplicatur ad multiplicationem suppositi in quo est. Cum ergo duo supposita sint Pater et Filius, videtur quod una numero proprietas non possit esse in eis: et sic communis spiratio non est ipsa proprietas una, sed duae.

4. Adhuc, Non conceditur ista, quod Pater et Filius sunt unus spirator, vel unus spirans, vel idem principium Spiritus sancti . Ergo videtur, quod etiam non debeat concedi, quod una et eadem spiratione spirent Spiritum sanctum: et sic videtur, quod non bene assignantur proprietates personarum.

Ulterius quaeritur de his quae dicuntur proprietates personales.

Illae enim dicuntur esse, quae constituunt personas in esse personali. Et hoc videtur esse inconveniens.

1. Constituens enim in esse personali, principium est esse. Proprium autem sive proprietas secundum rationem intelligendi est post esse ejus cujus est proprium. Non ergo potest esse, quod proprietas personalis personam constituat in esse personali: et sic videtur, quod nulla proprietas sit personalis.

2. Adhuc, Cum proprietas personae sit in persona sicut proprietas personalis, videtur quod eadem ratione constituat in esse personali, sicut et proprietas personalis.

3. Adhuc, Cum esse personale sit esse distincti, et proprietas personae distinguat sicut proprietas personalis: communis enim spiratio Patrem distinguit a Spiritu sancto, et etiam Filium: et tamen in Patre et Filio proprietas personae est et non personalis. Per locum ergo ab effectu videtur sequi, quod proprietas personae sit proprietas personalis. Idem enim per se et immediatus effectus vult habere unam et eamdem numero causam, maxime si est effectus causae formalis, sicut principii formalis est effectus per distinctionem ponere in esse personali.

Solutio. Dicendum, quod cum persona sit singulariter existens secundum singularis existentiae modum, et essentia divina communis sit re, et non susceptibilis distinctionis, vel divisionis, vel appropriationis per esse quod dat personis, sicut dicit Augustinus in libro V de Trinitate quod " idem est Patris esse, et Filii esse, et Spiritus sancti esse: quamvis non sit idem esse Patrem, et esse Filium, et esse Spiritum sanctum : " et sic personae distinctae sunt, cujus distinctionis essentia nullo modo potuit esse causa, cum ipsa potius sit causa communitatis et indistinctionis et indivisionis et identitatis in esse substantiali vel essentiali, compulsi sunt Sancti ponere proprietates in personis, quae principia sint hujusmodi distinctionis. Et hoc videtur velle Gregorius in praefatione de Trinitate, cum dicit: " Quod de tua gloria, revelante te, credimus, hoc de Filio tuo, hoc de Spiritu sancto, sine differentia discretionis sentimus. " Et hoc

quantum ad unitatem essentiae. Et subdit quod pertinet ad proprietates personarum: " Ut in confessione verae, sempiternaeque Deitatis, et in personis proprietas, et in essentia unitas, et in majestate adoretur aequalitas. " Non enim capit intellectus, quod secundum modum significandi idem sit distinguens et distinctum, vel quod aliquid sit distinctum sine distinguente, vel quod plures sive plura supposita unum sint sine uniente. Et ideo posuit fides personas esse unum in natura uniente eas, et personas distinctas esse proprietatibus quae sunt in ipsis: quamvis Gilbertus Porretanus dixerit, quod non est aliud proprietas quam persona distincta. Sed de hoc inferius erit disputatio, ubi inquiretur de comparatione proprietatis ad personam.

His ita praenotatis, sciendum quod in divinis ponuntur notiones, proprietates personae, proprietates personales, et relationes: et hae differunt non secundum esse, sed secundum rationem intelligendi, sive secundum rationem supponendi et attribuendi, ut antiqui dixerunt. Aliquid enim attribuitur uni quod non attribuitur alteri: et uno istorum supposito, non necessario supponitur alterum. Si enim uno supposito supponeretur alterum: cum sicut dicit Boetius, talia sint praedicata sive attributa, qualia subjecta admiserunt sive supposita, maxime in per se suppositis et praedicatis: oporteret, quod quidquid praedicaretur de uno, praedicaretur de altero, quod falsum est in divinis. Essentiae enim attribuitur unum facere esse in divinis, et nec distinguere, nec distingui: personae autem discretam esse, non unam cum alia, sed distingui ab alia: proprietati autem non unam esse, nec distinctam, sed distinguere, et seipsa discretam esse ab alia proprietate, sicut in omnibus generibus entium, primae differentiae quibus alia differunt, seipsis differunt, quia aliter iretur in infinitum in differentiis. Unde in hoc notio differt a proprietate: quia notio dicitur id quod innotescit persona in esse personali distincto: proprietas autem dicitur per hoc, quod uni soli convenit, vel distinctum esse facit personale: unde distinctum est proprium et uni soli convenit. Et si quidem distinctum esse facit in ordine naturae, dicitur proprietas personalis. Si autem distincto convenit, eo quod sic vel sic distinctum est, dicitur proprietas personae. Si autem dicit relationem distincti ad distinctum, sive modum quo unum distinctum refertur ad alterum: tunc dicitur relatio. Tunc enim dicit modum originis sive principii quo unum est ex altero, non quo alter prior fit altero, Propter quod ab antiquis inventi sunt tres modi praedicandi, quid scilicet, quis, et quomodo. Si enim in divinis quaeratur per quid, ut quid est Pater ? Respondetur, Deus vel aliud nomen essentiale. Si autem quaeratur per quis, ut cum quaeritur, quis Deus est principium non de principio ? Respondetur, persona Pater. Si autem quaeratur per quomodo, ut quomodo se habet Pater ad Filium? Respondetur, relatio, vel proprietas, vel notio, vel paternitate vel generatione. Et quoties mutatur unus modus praedicandi in alterum, incidit fallacia figurae dictionis.

Adhuc notandum, quod ipsae notiones significantur quatuor modis, scilicet confuse, et determinate, ut principium non de principio, et paternitas quae determinatum principium significat. Similiter principium de principio, ut filiatio. Et similiter principium de utroque principio, ut spiratio passiva. Unde si aliquis sic arguat: Pater per hoc quod est principium non de principio, est innascibilis: et Pater est paternitas per hoc, quod alius generando est de ipso: et est Pater: ergo paternitas est innascibilitas: ergo innascibilitas est paternitas. Incidit fallacia figurae dictionis a confusa ad determinatam, Si autem sic arguatur: Quidquid est Pater, est Filius: sed Pater

est Pater: ergo Filius est Pater. Incidit fallacia figurae dictionis ex hoc, quod mutatur quid in quis. Pater enim, est Pater per hoc, quod quis est, et non per hoc quod quid est. Si vero sic arguatur: Quomodocumque se habet Pater ad Filium, communicando sibi naturam et naturalia, sic se habet ad Spiritum sanctum, sibi communicando naturam et substantiam: sed ad Filium se habet generando: ergo ad Spiritum sanctum se habet generando,, Incidit eadem fallacia ex mutato modo in modum, vel ex eo quod mutatur quis in quomodo. Significantur etiam ut abstractae et quasi ut adjectae et denominantes id in quo sunt ut distinguens in distincto, et non ut accidens in subjecto. Cum enim dicitur, paternitas est Pater, eadem notio significatur, sed diversis modis, scilicet ut abstractum et concretum: nec per abstractum significatur ut abstractum esse habens extra Patrem, sed ut separatum modum significandi habens, quando accipitur ut principium distinctionis, a modo ejusdem, quando dicitur et accipitur ut indistincto distinctum denominans.

His ita notatis, facile est respondere ad objecta per ordinem: quaestio enim hujus particulae soluta est.

Ad primum ergo quod objicitur de notionibus, quod non sint nisi tres, dicendum est, quod hoc argumentum procedit si persona in esse personali non innotescat nisi per proprietatem personalem: et hoc falsum est. Innotescit enim etiam per proprium, in persona inventum et personae attributum: et illa sunt quinque: et ideo notiones quinque sunt, tres scilicet in Patre, una in Filio propria, una in Filio et Patre, quae secundum quod est in duobus, non facit numerum, et sic in Patre et Filio non sunt nisi quatuor, et una in Spiritu sancto.

Ad aliud dicendum, quod communis spiratio licet communis Patri et Filio, et per hoc communis dicatur, quia convenit utrique: tamen ad singulare esse in esse notionali determinatur per singulare oppositum. Regulariter enim verum est quod dicit Aristoteles in primo Topicorum, quod " tantum unum uni oponitur uno genere oppositionis. " Unde cum spiratio passiva tantum unum sit in Spiritu sancto, relinquitur, quod spiratio activa tantum una sit in Patre et Filio. Hoc enim maxime est verum in oppositis relativis: in illis enim utrumque oppositorum finitur ad reliquum. Et cum impossibile sit unum ex eadem parte et secundum idem ad duo vel plura finiri, sequitur, quod impossibile sit quod unum et idem et secundum idem relativum referatur ad duo vel plura. Exemplum hujus est quod ponit Euclides in libro de Visu: Si enim secundum reflexionem speculi una forma a pluribus videatur a dextris vel a sinistris, vel supra vel infra, oportet quod omnes illi in una et eadem differentia situs se habeant ad speculum. Unde ex quo Spiritus sanctus est unus spiratus et idem a Patre et Filio, oportet quod Pater et Filius una spiratione activa spirent Spiritum sanctum, et sint unum principium Spiritus sancti: et sic spiratio communis efficitur propria per proprium oppositum, licet non sit propria per suppositum, et sic habet rationem proprietatis. Quidam tamen dixerunt, quod communis spiratio dicit proprietatem confusam: sed de dicto illo non videtur mihi esse curandum.

Si autem aliquis sic arguat: Quidquid est in Patre, est Pater: et quidquid est in Filio, est Filius: et sic communis spiratio est Pater, et communis spiratio est Filius: ergo Pater est Filius. Secundum praedicta constat, quod incidit fallacia figurae dictionis, ex hoc quod mutat quid in quomodo. Non enim spiratio est in Patre ut quid secundum modum significandi, sed ut quomodo se habens ad Spiritum sanctum: et eodem modo est in Filio.

Ad aliud dicendum est, quod innascibilitas est notio, et ponit Patrem in notitiam in esse personali in quantum

Pater ex patriarchia Pater est et prima paternitate. Et hujus ratio jam habita est in quaestione de innascibilitate.

Ad aliud dicendum, est quod relatio et notio secundum essentiam non differunt, sed secundum modum significandi, ut dictum est. Et hoc et nihil amplius probat objectio,

Ad id quod ulterius quaeritur de differentia notionis, proprietatis, et relationis, jam solutum est: differunt enim non re, sed modo significandi.

Ad id quod contra objicitur, dicendum est, quod non sunt sex, sed quinque: quia communis spiratio quae est in Filio, non ponit in numerum cum ea quae est in Patre, sicut paulo ante probatum est: et sic proprietates personae sunt quinque, sicut et notiones.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum alium non esse a Spiritu sancto, sit proprietas vel notio ? Responderi consuevit, quod non.

Persona enim nomen dignitatis est: et ideo nihil innotescit in esse personali nisi quod innotescit per aliquid ad dignitatem pertinens. Aliquem autem esse ab alio dignitatis est: sed alium non esse ab ipso non dignitatis est: et ideo innascibilitas notio et proprietas est: alium autem non esse ab ipso, nec notio, nec proprietas esse potest.

Ad aliud jam patet solutio. Commune enim esse pluribus suppositis, non excludit existentiae singularem modum in relativis ex relatione ad unum singulare oppositum.

Ad aliud dicendum, quod est proprietas, quae absoluta est forma: et illa multiplicatur ad multiplicationem suppositi. Et est proprietas, quae est forma respectiva: et illa non multiplicatur multiplicatione suppositi, sed oppositi, ut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod spirator et spiratio secundum quod dicunt actum spirantis, nomina verbalia sunt: spirans autem participium retinens vim verbi. Et talia dicunt actionem vel passionem secundum quod ex supposito egreditur. Dicit enim Priscianus, quod " agere et pati substantiae est proprium, vocans substantiam suppositum. " Et quia supposita plura sunt Pater et Filius, propter hoc non potest concedi, quod sint unus spirator vel unus spirans, sed plures spiratores et plures spirantes. Principium, autem habitudinem dicit ad principiatum et in quiete. Et cum illa sit respectus qui, ut probatum est, ex supposito non multiplicatur, sed ex opposito determinatur ad esse singulare, oportet quod Pater et Filius sint unum principium, quamvis non sint idem principium: eo quod idem cum sit ejus quod est idem, idem etiam dicitur ad suppositum: suppositum autem Patris non est suppositum Filii.

Et licet haec perfecta solutio sit, tamen ad declarandum eam, oportet rememorari eorum quae dicta sunt superius de Patre, scilicet quod aliquando est adjectivum, et aliquando substantivum. Et quando est substantivum, tunc intelligitur cum articulo: et tunc quia Pater est, generat. Quando adjectivum est, tunc sine articulo accipitur: et tunc quia generat, Pater est.

Similiter intelligendum est de hoc nomine, principium, quod si substantive sumatur et cum articulo, non potest Pater et Filius esse unum principium Spiritus sancti: tunc enim sequeretur, quod duo qui sunt principium, ita quod uterque est principium, essent unum: et hoc falsum est. Si autem adjective sumatur: tunc quia spirant Pater et Filius, sunt unum principium: et non quia sunt unum principium, spirant: et ex hoc non sequitur, nisi quia sunt unum proprietate spirationis. Et si objicitur: Pater et Filius sunt unum principium Spiritus sancti: aut ergo unum quod est Pater, aut unum quod non est Pater. Si unum quod est Pater, sequitur quod Pater est Filius, et Filius est Pater,, quod

falsum est. Si unum quod non est Pater, sequitur quod Pater non est Pater, quod etiam falsum est: hoc enim non tenet nisi principium substantivum sit, et cum articulo acceptum. Si autem adjective sumatur, non sequitur nisi quod sint unum in forma et proprietate spirandi. Et quod dicunt quidam, quod nec unum quod est Pater, nec unum quod non est Pater, sed quod est uterque, scilicet Pater et Filius: licet verum sit, tamen non solvit argumentationem, sed ex distinctione substantivi et adjectivi perfecte solvitur.

Ad id autem quod ulterius quaeritur de personali proprietate, dicendum quod duo sunt in personali proprietate, unum scilicet quo est proprietas, alterum quo est relatio: quae duo licet non sint duo secundum rem, sunt tamen duo secundum modum significandi. Quod autem est proprietas, non dicitur a modo proprii in inferioribus: quia, ut dicit Boetius, hoc est de genere accidentium, et in Deo nihil est per accidens, sed est per modum ejus quod sicut ultimum quod soli convenit et est convertibile cum eo cujus est actus, sicut Aristoteles in septimo primae philosophiae dicit de differentia ultima. Unde etiam Aristoteles vult, quod definitio per ultimam talem differentiam convertibilis sit et propria. Et talis proprii actum habet proprietas personalis, et non illius quod est unum de quinque praedicabilibus. Et ideo non procedit objectio, sed fallit secundum aequivocationem.

Ad aliud dicendum est, quod proprietas personae differenter est in una persona, et proprietas personalis: proprietas enim personae in persona est, sive in eo quod habet esse distinctive: personalis autem proprietas est in persona sicut in eo cui confert esse distinctum. Et sic non procedit objectio, sed fallit secundum accideris.

Ad ultimum dicendum, quod proprietas personalis distinguit personam sicut principium distinctionis, distinctum esse conferens: proprietas autem personae ostendit distinctionem, non sicut principium distinctionis, sed sicut consequens distinctum esse secundum rationem intelligendi, et sicut notificans distinctum esse et distinguens ad hoc, et non simpliciter.

ARTICULI PRIMI