PARTICULA II.

Quae sit comparatio horum ad invicem ?

Secundo quaeritur juxta hoc, Quae comparatio horum sit ad invicem ?

Diversimode enim videntur significari relationes.

Augustinus enim in libro de Fide ad Petrum, sic significat eas: " Paternitas, filiatio, et processio . "

Hilarius autem in libro XII de Trinitate, sic: " Proprium est Patri quod semper Pater est, et Filio quod semper Filius est, et Spiritui sancto quod semper Spiritus sanctus est, " sicut ponit Magister in primo Sententiarum, distinctione XXVI.

Si enim hoc verum est: tunc cui convenit unum, convenit et reliquum: sed essentiae convenit esse Patrem: videtur igitur essentiae convenire semper genuisse Filium, quod falsum est. Et hoc videtur maxime sequi ex hoc, quod Hilarius dicit, quod Patri semper convenit genuisse Filium.

2. Adhuc, Patri convenit paternitate determinari ad esse personale, si etiam convenit ei semper genuisse Filium, et convenit ut proprietas: tunc videtur, quod ista aut ex aequo conveniunt, aut secundum prius et posterius. Non ex

aequo, Duae enim proprietates ex aequo determinantes personam ad esse personale, esse non possunt: quia cum esse personale unius personae sit unum et simplex, non potest esse a duobus ex aequo constituentibus ipsum. Si autem secundum prius et posterius ad hoc se habent: tunc oportet, quod prius in potentia sit ad posterius, et ut confusum ad determinantes se habeat, ut probat Aristoteles in VI Metaphysicae, ubi ostendit quare definitio est unum et non multa, cum ex multis constituatur: quia ex duobus quorum utrumque potentia est, non fit unum esse: nec ex duobus quorum utrumque actus est, fit unum secundum esse: sed ex duobus quorum unum est potentia, et alterum actus, unum fit esse quod dicit definitio. Cum ergo unum esse personale sit unius personae,. et duo constituant ipsum, ut praeconcessum est, oportet quod illa duo sic se habeant, quod unum sit potentia, et reliquum actus ad minus secundum rationem intelligendi.

Et tunc quaeritur, Quod sit per prius ad alterum ?

Et videtur, quod paternitas sit prius: non enim convenit genuisse Filium, nisi Patri jam determinato in esse personali. Generare enim Filium actus personalis est, qui nec convenit essentiae, nec proprietati: et hic actus secundum rationem intelligendi praesupponit personam distinctam. Non ergo generat nisi quia Pater est: Pater autem est paternitate: ergo videtur, quod paternitas vera proprietas sit Patris, et antecedenter se habeat ad generare. Non ergo verum est quod dicit Hilarius, quod proprium sit Patris genuisse Filium: et sic assignatio Hilarii inconveniens est.

3. Videtur etiam assignatio Augustini inconveniens. Simplicissimo enim quod est in fine simplicitatis, non potest intelligi simplicius. Persona autem divina simplicissima est et in fine simplicitatis.

Ergo non potest intelligi aliquid simplicius ea. Cum autem dicitur, Pater paternitate Pater, significatur paternitas simplicior esse Patre. Male ergo assignatur proprietas Patris quando dicitur paternitas.

4. Adhuc, Per hoc videtur induci compositio ex quo est et quod est: paternitas enim dicit quo est: Pater autem quod est: et ita in Patre videtur esse quod est et quo est, et ita compositio, quod nefas est dicere.

Ulterius quaeritur, Utrum idem sit dicere Patrem esse Patrem, et Patrem semper genuisse Filium ?

Et videtur, quod non.

Non enim necesse est eum qui est Pater, generare semper Filium: genito enim Filio sive generato, jam Pater est: non oportet, quod semper generet: non ergo proprium est, ut videtur, Patris, generare semper Filium.

Adhuc ulterius quaeritur, Si proprietates istae sint in personis, vel non ?

Videtur, quod sic.

1. Abstractum enim secundum esse non est nisi in concreto: eo quod quo est non habet esse separatum, sed semper est in eo quod est.

2. Adhuc, Distinguens non est nisi in distincto secundum esse: proprietas autem distinguens est persona distincta: ergo proprietas significatur ut ens in persona.

In contrarium hujus objiciunt Gilbertus Porretanus et Praepositivus, supponentes quasi pro principio, quod in his de quibus fides est, non licet aliquid significari nisi per modum illum quo est de illo fides. Fides autem personam dicit simplicissimam esse, et in fine simplicitatis. Et dicit Augustinus, quod " simplicissimum est esse quidquid habet. " Persona autem habet proprietatem. Est ergo persona proprietas, et proprietas

persona.

3. Adhuc, Distinguere et distingui licet correlativa non sint, tamen sunt cor- respectiva. Si ergo poneretur, quod proprietatis est distinguere, personae autem distingui: cum oppositi respectus in eodem esse non possint, oporteret dare, quod diversa essent distinguens et distinctum: et sic induceretur compositio, si proprietas aliquid esset in persona.

Ulterius quaeritur, Unde veniat illa communitas, quod dicimus, quod proprietas est in Patre, proprietas est in Filio, proprietas est in Spiritu sancto ?

Nihil enim commune est tribus personis, nisi essentiam vel substantiam significans, sicut hoc nomen persona. Proprietas autem neutrum est: nec enim essentiam dicit, nec etiam substantiam significat. Quod essentiam non dicat, patet: essentia enim unit personas: proprietas autem distinguit. Et quod non significet substantiam, patet per hoc, quod ea quae sic significant substantiam, possunt dici hoc de hoc, ut persona de persona, substantia de substantia, lumen de lumine, Deus de Deo, sapientia de sapientia, sicut in antehabitis de generatione Filii determinatum est. Proprietas autem nec in communi nec in. speciali dici potest hoc de hoc, ut proprietas de proprietate, vel paternitas de paternitate. Videtur ergo, quod proprietatis nomen non debeat esse commune personis.

Solutio. Ad haec et, similia dicendum est, quod proprietas in personis secundum Catholicam fidem et est persona, et essentia divina. Aliter enim non diceret Gregorius, quod " in personis proprietas, " et in essentia unitas,, et in majestate " adoretur aequalitas. " Adoratione enim latriae, qui est cultus soli Deo debitus,

nihil adoratur nisi quod Deus est et essentia divina.

Et utraque assignatio bona est, et Augustini et Hilarii. Sed quia dupliciter dicitur proprium, appropriatum scilicet, et approprians: ideo duplex est assignatio. Hujus exemplum est: quia Socrates dicit proprium sicut appropriatum. Socracitas autem, quae est collectio omnium appropriandum Socratem, est proprium sicut approprians. Augustinus igitur in assignatione sua ponit propria quae sunt sicut approprianda, secundum modum significandi posita. Hilarius vero ponit propria quae sunt sicut appropriata, nec sunt diversa inter se, nisi secundum modum intelligendi, et non secundum rem. Et cum dicitur, Pater est qui genuit, vel qui semper Pater est, hoc idem est secundum rem, Pater semper paternitate Pater est, et paternitate genuit: nec differunt nisi sicut dictum est, quod unum dicit proprium appropriatum, et alterum approprians. Et haec re in divinis non differunt: quia semper propter indifferentiam simplicitatis quae est in divinis, approprians est appropriatum, et e converso.

Et per hoc soluta est quaestio hujus particulae.

Ad id autem quod primo objicitur, dicendum quod fallit secundum accidens. Non enim necesse est idem subjecto et accidenti esse, sicut dicit Aristoteles in II Elenchorum, Propter diversum enim modum attribuendi licet essentia semper sit Pater, tamen non necesse est, quod quidquid attribuitur Patri, attribuatur essentiae. Unde cum generare attribuitur Patri, non oportet quod attribuatur essentiae.

Ad aliud dicendum, quod illa ratio teneret si proprium univoce sumeretur in assignatione Hilarii, et in assignatione Augustini, et utrumque diceretur sicut constitueris in esse personali proprio et singulari: hoc autem falsum est, sicut jam habitum est: et ideo argumentatio non habet locum: proprium enim in uno accipitur sicut approprians, in alio autem sicut appropriatum. Et ideo prius determinatum est, quod cum dicitur: Quia genuit, pater est, pater ibi est adjectivum: et cum dicitur: Quia pater est, genuit, substantivum est. Propter hoc non valet divisio: quia nec ex aequo, nec sicut prius et posterius habent se ad esse personale, sed ut idem secundum modum intelligendi diversificatum, secundum quod unum est ut approprians, alterum autem ut appropriatum.

Ad id quod objicitur de assignatione Augustini, jam responsum est in praehabitis. Non enim significatur talis abstractio, ut ita significetur esse in re. Propter quod taliter abstrahentium non est mendacium. Sed fit ut ostendatur diversus modus esse in attribuendo ejus quod distinguitur, secundum quod unum accipitur in ratione distinguentis, et alterum in ratione distincti.

Ad aliud dicendum, quod si secundum rem poneretur distinctio inter distinguens et distinctum: tunc verum esset quod objicitur. Nunc autem non fit ad hoc, sed ad diversum modum intelligendi tantum vel significandi. Nec tamen est vanus: in re enim ipsa secundum rei veritatem diversa attribuuntur uni et alii, et diversum habent modum praedicandi: unum enim praedicatur ut quis, alterum autem ut quomodo se habet quis ad aliquem. Et ideo talis modus intelligendi non est vanus.

Ad aliud dicendum, quod quamvis in inferioribus actus generationis qui naturalis est, finitus sit et desinat in generante: tamen in genito quamdiu genitum est, numquam desinit secundum Aristotelem. Id enim quod patris est in genito, continue format illud quod formabile est. Sicut enim formavit id quod a matre est in utero, sic format id quod a matre est ab uberibus post exitum de utero, et sic format id quod a nutrimento est post ablactationem. Et sic, ut dicit Aristoteles, non generatur caro nisi in carne, nec

nervus nisi in nervo, nec os nisi in osse. Sed hoc verum est, quod est generans a genito distinctam, subjecto et loco, sicut pater, et in illo cessat generatio. Et est generans genito unitum, sicut id quod est de patre in genito, sicut dicit Aristoteles in libro de Animalibus, quod sunt sexus distincti, sicut in gallo et gallina, et generaliter in patre et matre: et sunt sexus uniti, sicut in ovo, et generaliter in partu qui constituitur ex hoc quod est maris et ex hoc quod est foeminae: et in illo numquam cessat actus generantis manente genito. In divinis tamen non sic est: ibi enim formalis generatio est, vel ad modum formalis: sicut radius generatur a luce, et illi proprium est semper generare radium. Et in hac similitudine loquitur Hilarius dicens, quod " Patri semper proprium est generare Filium sive genuisse Filium: sic enim ab aeterno genuit, et numquam generando defecit. " Et hoc modo Dionysius dicit, quod " Filius et Spiritus sanctus sunt divina lumina, et divini flores, qui ab aeterno in eadem natura manentes cum Patre, pullulant ex ipso. "

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod sine praejudicio loquendo, absurdum videtur mihi dicere, quod proprietas non sit in persona. Et licet in divinis quod est et quo est, idem sint, et quod hoc non sit nisi in divinis, sicut probatur in libro de Causis, et in aliis locis a multis Philosophis: tamen etiam in divinis in modo significandi differunt, et secundum modum illum significandi significant quo est esse in eo quod est, vel in eo quod quis est. Et sic, sicut jam habitum est, intellectus ille non est vanus: quia aliquo modo refertur ad rem. Et sic etiam distinguens est in distincto, sicut probat sequens objectio.

Ad id autem quod objicitur in contrarium, dicendum est, quod sine dubio hoc movit Gilbertum ad hoc, quod dixit proprietates nec esse in essentia divina, nec esse in persona. Relatio enim ut relatio, non praedicat aliquid intrinsecum ut inhaerens essentiae vel inhaerens personae: eo quod relatio secundum suum esse est ad aliud se habere, et sic praedicat ut extrinsecus existens. Propter quod dixit, quod proprietas nec essentia est, nec persona, nec est proprie res, sed ratio ex comparatione rei ad rem sumpta. Sed quia ex hoc sequitur, cum. secundum Augustinum personae non differant nisi proprietatibus, et quae sunt relationes et proprietates non sunt nisi in ratione ut dicit, necessario (inquam) sequitur ut personae non differant nisi ratione tantum, ut dixit Sabellius: videtur mihi, quod temerarium sit ita dicere. Si enim personae differunt re: cum non differant nisi proprietate, oportet quod proprietas sit res. Dicit enim Damascenus, quod " personae in omnibus idem sunt, praeterquam in ingeneratione, generatione, et processione. " Et ideo etiam Gilbertus in concilio Remensi hoc suum dictum revocavit. Sed hoc verum est, quod re non differunt ab ipsis personis in quibus sunt: sed hoc non est nisi propter indifferentiam simplicitatis, et non propter hoc quod non sint res, sed rationes tantum. Et ideo Praepositivus dixit, quod personae seipsis differunt: quia differunt proprietatibus quae sunt hoc quod ipsae personae. Omnia enim prima simplicissima seipsis differunt, ut in antehabitis probatum est: quia aliter iretur in infinitum in differentiis.

Ad id autem quod objicitur de distinguere et distingui, dicendum quod oppositi respectus sunt, et quod in diversis sunt: sed ad diversitatem illam sufficit oppositus modus significandi et attribuendi, et diversus modus praedicandi. Persona autem praedicatur ut quis, relatio ut quomodo se habens.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod sicut in Logicis determinatum est, quod ex una communitate quae secundum rem est, multae causantur communitates tam secundum affirmationem

quam secundum negationem, quae sunt modi communitatis secundum quid, et non simpliciter, sicut cum dicitur, Socrates et Plato sunt homo: ex hoc enim quod participatione ho m i n is su nt homo , vere commune est eis homo: et ex hoc quod participant hominem, vere efficiuntur supposita hominis, et est eis commune hoc quod dico, suppositum: et quia suppositum non est suppositum nisi quia determinatum est et singulare sive individuum, efficitur eis commune hoc quod uterque determinatum individuum et singulare est: et quia uterque singulare est, efficitur eis commune hunc non esse illum, quod utrique convenit, et est commune secundum negationem. Et omnes isti modi sunt modi communis primi quod vere commune est. Et ita est in divinis, quod nihil ibi vere commune nisi natura divina. Modi autem habendi naturam divinam, sunt modi existentiae singularis proprietate determinati, et illi sunt modi secundum negationem quo unus non est alter.

Et si inferatur ex hoc, quod tale commune est simpliciter, patet quod incidit fallacia secundum quid, ad simpliciter. Natura enim commune est simpliciter in divinis, communitas autem quae causatur ex modis habendi naturam, est communitas secundum quid: et praecipue in eo quod est commune secundum negationem.