CAPUT II.

De scientia, quid est secundum quod est virtus animae ?

In ordine enim exsecutionis de his quinque, oportet nos scientiam praemittere : exsequendo enim tenebimus ordinem doctrinae. Quamvis ars exerceri possit absque magna scientia et ratione, tamen doceri non potest sine forma scientiae : ars enim per syllogismum determinat factibile : omnis autem determinatio per syllogismum modum habet scientiae : propter quod de scientia primo tractandum est.

Quid autem sit scientia per veram diffinitionem scientiae per quam certificatur quid verae scientiae est, quod non ideo scientia est, quia similitudines aliquas sequitur scientiae. Scientia autem per causam mediatam vel per effectum vel signum sumpta, non vere scientia est, sed modus quidam est scientiae, qui veram scientiam per similitudinem quamdam imitatur : et ideo quia non est ultimum et optimum scitivae partis animae, ideo per modos tales virtus animae non determinatur : sed tales modi scientiae conditiones quaedam sunt virtutis. In vera autem scientia omnes suspicamur sive arbitramur quod hoc quod vere sci- mus, non contingit aliter habere : contingentia autem aliter habere tam debile esse habent, quod cum fiant extra, speculari per sensum latent, utrum sint, vel non sint. Et hoc ex hoc probatur, quod contingentia potentiis valde permixta sunt : et si in potentia accipiuntur, tunc secundum veritatem non sunt et latent. Si autem in actu sumuntur, tunc sunt operationes quae sunt a nobis, et sunt in speculatione sensus. Similiter si baec ad speculationem rationis referuntur, tam debile esse habent in causis, quod nisi multum subtiliter speculetur aliquis qualiter haec potius sunt entis quam entia, et potius sunt in esse quam in essentiis suis constituta, non deprehendet naturam eorum : et sic semper latent, quando sunt extra, speculari sive per sensum sive per rationem. Scibile autem est necessitate simpliciter, et est ens necesse, ad quod sequitur quod sit aeternum. Quaecumque enim necessaria sunt necessitate quae simpliciter necessitas est, et non ex suppositione, omnia sunt aeterna.

Quaecumque autem aeterna sunt, omnia sunt ingenerabilis et incorruptibilia. Hoc autem sic probatur. Necessaria enim sunt quae non possibile est aliter habere. Quaecumque autem generabilia, ad omnem causam prius duerunt in potentia. Ad causam enim generantem fuerunt in potentia possibilia generari et non generari. In materia enim prius in potentia fuerunt . et ad formam : formam enim potentialiter adepta sunt, et similiter ad finoni. Omne igitur quod sui esse ante se habet causam omnem vel aliquam, ens potentiale est et non necesse. Dico autem ante se habere causam, quia quaedam, sunt composita quidem : sed tamen neutrum componentium ad alterum nunquam fuit in potentia, vel est, vel erit secundum naturam, sicut corpora caelestia : unde talia composita non proprie sunt causa, sed termini esse : et ideo tale ens non est ens possibile, sed necesse. Et

cum diximus quod ens necesse non habet ante se causam, non intelligimus de principio universi esse quod est Deus. Ille enim non est causa quae sit in causarum genere : nec enim mediata, nec immediata : nec remota, nec propinqua : nec communis, nec propria : nec essentialis, nec per accidens. Si enim esset mediata vel communis vel remota, per additionem posset fieri immediata et propria et proxima. Si autem esset causa essentialis, esset aliquid de esse rei, quod penitus absurdum est. Per accidens autem causa patet quod non est, quia illa non causat nisi per aliquid quod accidit ei : Deo autem nihil accidit. Ens igitur necesse secundum nullam causam in potentia est : et quod nullo modo in potentia est, immutabile est secundum omnem motum naturalem in quo sit mutatio formae in subjecto : quod autem sic immutabile est, nec principium sui esse potest habere per generationem, nec finem per corruptionem naturalem. Naturaliter ergo loquendo ens necesse est aeternum et ingenerabile et incorruptibile per naturam. Diffinitio igitur illius, quae est quid et propter quid dicens, medium constantissimum est et vere a scientia generativum. Acceptio igitur quae est per medium non adeo constans, similitudinem habet scientiae, sed non dat virtutem in sciendo : referuntur tamen ad veram scientiam tales modi sicut habitus secundarii ad habitum principalem referuntur in moralibus, sicut diximus in tertio, quod modi fortitudinis ad veram fortitudinem referuntur per quamdam assimilationem : et in tali relatione ille modus scientiae verior est, cujus medium medio verae scientiae magis assimilatur.