QUAESTIO I.

Utrum in divinis ponenda sit persona procedens per modum liberalitatis.

Circa primum, quod sit necesse ponere personam procedentem per modum liberalitatis, ostenditur hoc modo.

1. Perfectior est dilectio mutua quam reflexa , et perfectior adhuc mutua communicata quam non communicata, quia talis, scilicet non communicata,

videtur sapere amorem libidinosum: ergo si in Deo est summa dilectio et summa delectatio et beatitudo, non est ibi persona, quae mutuo non ametur, sed cui amor mutuus communicetur: sed communicatio amoris mutui est per liberalitatem: ego etc.

2. Item, in his inferioribus duplex invenitur modus procedendi nobilis, scilicet per modum naturae et per modum voluntatis: primo modo emanat Filius a Patre, secundo modo donum a datore: sed omne quod nobilitatis est in creatura, est attribuendum Deo: ergo etc.

3. Item, in Deo est ponere naturam et voluntatem, et sicut naturam perfidi fecunditas, ita voluntatem summa liberalitas: sed natura perfecta fecunditate, producit persona aliam personam: ergo pari ratione, voluntate perfecta liberalitate, producit persona aliam personam: et sic etc.

4. Item, omnes creaturae a Deo procedunt per cognitionem, et voluntatem: sed ante creaturarum productionem ponere fuit in divinis emanationem Verbi ab aeterno, in quo Pater omnia fienda disposuit: ergo pari ratione necesse fuit emanare personam, in qua omnia vellet et donaret: sed talis procedit per modum liberalitatis: ergo etc.

Contra: 1. Non est similis modus procedendi sive exeundi in creaturis respectu Dei et in personis: nam creaturae sunt extrinsecus, personae vero in essentia unum: sed exitus creaturarum a Deo est per modum liberalitatis: ergo non est ponere personam hoc modo procedere.

2. Item, exiens per modum voluntatis ab aliquo non assimilatur in substantia producenti, nec aequatur, nec necessario producitur: sed persona, si procedit in divinis, est in substantia similis et in potestate aequalis nec potens se aliter habere: ergo etc.

3. Item, in his inferioribus non tantum sunt ista principia nobilia, scilicet natura et voluntas, verum etiam ratio sive operans per artem : ergo si ponuntur duae personae his duobus modis procedentes, debet poni tertia, quae tertio modo procedat: sed illa non ponitur: ergo nec per modum voluntatis ponetur aliqua pari ratione.

4. Item, quanto pluribus communicatur dilectio, tanto perfectior, quia omne bonum in commune deductum pulcrius elucescit: ergo non solum est ponere tertiam personam, cui amor communicetur secundae , sed etiam quartam, cui amor communicetur tertiae: et sic in infinitum: sed hoc est impossibile in divinis, ut ostensum est supra : ergo est stare in prima persona producente: ergo non est persona procedens per modum liberalitatis.

CONCLUSIO.

In divinis per modum liberalitatis procedit tertia persona, quae dicitur Donum.

Respondeo: Dicendum, quod, sicut probatum est , in divinis est ponere tertiam personam procedentem per modum liberalitatis, quae dicitur Donum. Et ratio huius est perfectio dilectionis, perfectio emanationis et perfectio voluntatis, qua existente liberalissima, non potest non producere personam: sicut natura, existente fecundissima, non potest non producere personam: et haec est ratio propria huius emanationis.

1. Ad illud quod obiicitur in contrarium, quod creaturae emanant per modum liberalitatis: dicendum, quod per modum liberalitatis emanare est dupliciter: aut sicut volitum, aut sicut ratio volendi, sive aut sicut donatum , aut sicut ratio donandi. Primo modo emanant creaturae, quae sunt extra: secundo modo emanat tertia in Trinitate persona, quia ratio volendi et donandi est intrinseca perfectissimae voluntati.

2. Ad illud quod obiicitur, quod voluntas non est principium assimilans nec necessario emanans: dicendum, quod voluntas sive liberalitas dupliciter est principium: uno modo distinctum in natura, et sic non assimilat in substantia: alio modo concomitante natura, et sic in substantia assimilat Quoniam igitur persona sic procedit per modum liberalitatis, ut tamen concomitetur natura: ideo similis in substantia, quamvis ipse modus procedendi non sit per modum similis: et sic patet illud.

3. Ad illud quod obiicitur, quare non procedit aliqua persona per modum rationis; dicendum, quod omnis modus producendi nobilis ad istos duos reducitur ; quia omne agens aut agit naturaliter, aut per voluntatem;

agens enim per violentiam, aut per fortunam est agens imperfectum, et modus producendi minus nobilis - unde ratio non distinguitur contra naturam et voluntatem quantum ad modum agendi ; et ideo non est persona tali modo procedens.

Sed tamen hoc non videtur plene solvere, quia nos distinguimus in. his creaturis egressum per modum liberalitatis ab egressu per modum artis. Et propterea dicendum, quod processus per modum liberalitatis est dupliciter, aut sicut ratio liberalitatis sive ipsa liberalitas, aut sicut liberaliter factum; similiter et in arte, aut sicut ipsa ars sive ratio artificiandi, aut sicut artificiatum; et primo modo potest cadere in divina persona, secundo modo non. Et primo modo procedit Filius, qui est "Verbum et ars plena omnium rationum viventium ". Sed iste modus emanandi non distinguitur a modo emanandi per modum naturae,.quia emanat ut omnino similis et per modum similitudinis perfectae. Alius autem modus non potest esse . quia duas personas necesse est communicare in eadem natura, et quia necesse est, quod omnis modus emanandi, qui est in divinis, sit per modum naturae principaliter, vel illa concomitante . Unde cum processus per modum voluntatis possit esse intrinsecus, sicut procedit amor ab amante; per modum vero artis semper est extrinsecus, inquantum hujusmodi; ideo impossibile est, quod cadat in Deo respectu personae, sed cadit solum respectu creature.

4. Ad illud quod ultimo obiicitur; si est ponere tertiam personam ob communicationem, pari ratione et quartam; dicendum, quod omnis ratio et natura concordat, quod non fiat per plures quod potest sufficientissime fieri per unum; alioquin est ibi superfluum .Si ergo mutua dilectio non potest esse minus quam ad unum, et communicatio illius mutuae non minus quam ad unum, et in uno est mutua dilectio, et in altero mutuae dilectionis communicatio perfectissime, cum uterque accipiat totum infinite; patet quod non est ultra procedere, sed ibi est stare. Unde ipsa eadem ratio, quae ponit personarum pluralitatem, aufert infinitatem et ponit trinitatem.