QUAESTIO II.

Utrum in divinis ponenda sic persona procedens per modum amoris sive caritatis.

Secundo quaeritur, utrum in divinis sit necesse ponere personam procedentem per modum umoris sive caritatis. Et quod sic, videtur.

1. Non est perfecta cognitio sine dilectione, ergo nec perfectum verbum sine amore; ergo nec perfecta emanatio verbi sine emanatione amoris; ergo necesse est ponere emanationem per modum amoris; ergo etc.

2. Item, amor est donum, in quo omni alia dona donantur; nihil enim proprie donatur nisi ex amore; si ergo persona procedit per modum liberalitatis, cum ipsa procedat non per aliud, sed per se; ergo per modum amoris sive caritatis.

3. Item, omnis et summa perfectio pluralitatis est in unitate, ergo et distinctionis in unione; sed inter omnes uniones, quae sunt inter distantes, summa et iucundissima est unio caritatis; si ergo est ibi distinctio, est unio: et si unio, est caritatis emanatio.

4. Item, Spiritus sanctus, in nobis existens et habitans, facit nos similes illi summae Trinitati, sicut dicit Dominus , Ioannis decimo septimo : " Ut sint unum, sicut et nos "; sed Spiritus sanctus, in nobis existens, producit primo amorem caritatis, ad Romanos quinto :" Caritas Dei diffusa est in cordibus nostris etc.". Ergo necesse est, in illa summa Trinitate reperiri per prius emanationem caritatis.

Sed contra; 1. Personae divinae sunt hypostases perfectae, ut Pater et Filius; nullus autem amor dicit hypostasim, sed eius proprietatem sive habitum; ergo nulla persona in divinis procedit per modum amoris.

2. Item, amor est eius in quo requiescit affectus; ergo semper accipitur ut in alium tendens; sed omnis persona est in se perfecte ens et distincta; ergo nulla persona procedit per modum amoris.

3. Item, non ob aliud ponitur in divinis emanatio per modum amoris, nisi quia Pater amat Filium; cum ergo Filius amet Spiritum sanctum,

pari ratione erit ponere ulteriorem personam emanantem per modum amoris, et sic in infinitum: et hoc est inconveniens; ergo etc.

4. Item, cum in natura intellectuali ex parte potentiae motivae sit accipere irascibilem, quae respicit honorem, sicut concupiscibilem, quae respicit amorem , quaestio est, quare in divinis non accipitur persona secundum actum irascibilis, sicut secundum actum concupiscibilis ?

5. Item, cum sint aliae affectiones in anima, ut gaudium, spes et hujusmodi, quare solum per modum amoris procedit persona in divinis ? Si tu dicas, quod amor non tenet rationem affectionis, tunc obiicio, quia sicut amor divinus non est affectio, ita nec gaudium.

6. Item, cum sint alii habitus in anima importantes complementum, cuiusmodi sunt scilicet dona Spiritus sancti, ut intelligentia et sapientia; quare magis procedit persona per modum amoris, quam per modum alterius habitus? quod si non alius, nec iste debet poni, ut videtur.

Conclusio.

Spiritus sanctus per modum amoris procedit, quia procedit per modum voluntatis et liberalitatis.

Respondeo; Dicendum, quod, sicut probatum est supra , necesse est aliquam personam in divinis procedere per modum liberalitatis, et illam dicimus Spiritum sanctum. Hanc autem necesse est procedere per modum amoris; quia, si ponatur in divinis emanatio per modum voluntatis, necesse est, quod inter omnes sit prima et nobilissima. Emanatio autem per modum amoris est huiusmodi, quod patet, si respiciamus, in anima. Affectio enim amoris est prima inter omnes affectiones et radix omnium aliarum, sicut ostendit Augustinus in pluribus locis, maxime in decimo quarto de Civitate Dei . Et ista affectio nobilissima est inter omnes, quoniam plus tenet de ratione liberalitatis. Unde hoc est donum, in quo omnia alia dona donantur, et in quo consistant omnes deliciae substantiae intellectualis. Unde nihil in creaturis est considerare ita deliciosum, sicut amorem mutuum; et sine amore nullae sunt deliciae . Propter hoc dicit Philosophus quod amicitia aut est beatitudo, aut non sine beatitudine. Si ergo emanatio est per modum liberalitatis in divinis, necesse fuit esse primam et summam; et sic necesse fuit esse per modum amoris.

1. Ad illud ergo quod obiicitur, quod amor nominat habitum, non substantiam; dicendum, quod est loqui de amore ratione eius quod nominat, et sic non dicit substantiam; vel ratione eius circa quod ponitur; et quia ponitur in Deo, in quo nullum accidens, sed lotum substantia est, ideo non dicit habitum vel proprietatem, sed magis substantiam; et cum dicat egressum, dicit hypostasim sive personam. Simile dicendum est de Verbo .

2. Ad illud quod obiicitur, quod amor caritatis semper in alium tendit, et ita procedit in alium et non stat in se; dicendum, quod procedere in alium est dupliciter: aut quia aliud respicit ut obiectum, aut quia in aliud tendit et recipitur. Primo modo bene convenit personae in divinis, quia bene convenit habere respectum ad aliam personam; unde Spiritus sanctus est amor, quo Pater amat Filium. Si autem dicatur tendere secundo modo, sic non habet locum in proposito , quia, quando ego amo alium, amor non exit a me, ita ut recipiatur in alio, sed tantum a voluntate procedit, et quia est accidens, ideo non recedit, sed in voluntate subsistit. In divinis vero, quia hypostasis est, ideo in se subsistit.

3. Ad illud quod obiicitur, quod similiter Filius amans Spiritum sanctum produceret aliam personam; dicendum, quod hoc non tantum facit, quod

Pater et Filius producant aliam personam, quia est amor, quo se amant, sed etiam, quia in eis voluntas est fecundissima. Ratio huius dicetur infra , et illa non est in Spiritu sancto. Nihilominus tamen potest dici, quod status est in primo amore. Nam primo amore producto, cum ille se ipso amet et ametur, non oportet, alium amorem produci sive aliam personam per modum amoris.

4. Ad illud quod quaeritur, quare non est emanatio quantam ad actum irascibilis ? quidam respondent, quod haec vis non habet locum in substantia pure spirituali; tamen supposito, quod sit in substantia intellectuali, adhuc actus eius non competit productioni personae, tum quia naturaliter sequitur actum concupiscibilis; "ira enim est vindex laesae concupiscentiae", ut dicit Damascenus ; tum etiam, quia actus eius consistit aut respectu superioris, et hoc non potest esse ubi nihil est superius; aut respectu inferioris, et hoc similiter non, quia nulla est inferioritas ibi; respectu paris similiter non potest esse in Deo, quia sic est cum quadam disconvenientia et victoriosa repulsione ; in personis autem divinis summam unionem et convenientiam esse necesse est. Et si tu obiicias, quod non omnis actus irascibilis est respecta disconvenientis, quod patet in spe, et quia in Beatis habebit irascibilis actum; dicendum, quod vel consistit respectu disconvenientis vincendi, vel respectu ardui aggrediendi, et ita vel gradum vel disconvenientiam dicit; sed neutrum potest esse in divinis personis.

5. 6. Ad illud quod obiicitur de aliis affectibus et habitibus, iam patet responsio. Quia amor est affectus intimus et primus et nobilissimus, quia origo omnium aliorum, ideo complectitur in se totam nobilitatem emanationis per modum liberalitatis: ideo nulla persona debuit emanare per modum alterius habitus, cum talis modus non sit principalis.