DISTINCTIO XV.

(Textus Magistri Sententiarum)

De hominis defectibus, quos Christus assumpsit in humana natura. Illud quoque praetermittendum non est, quod Dei Filius naturam hominis accepit passibilem, animam passibilem, carnem passibilem et mortalem. Ut enim probaretur verum corpus habere, suscepit defectus corporis, famem, sitim et hujusmodi ; et ut veram animam probaretur habere, suscepit defectus animae, scilicet tristitiam, timorem, dolorem et hujusmodi. Omnis autem sensus animae est. Non enim caro sentit, sed anima utens corpore veluti instrumento. Unde Augustinus super Genes. in lib. 12. " Non corpus sentit, sed anima per corpus, quo velut nuntio utitur ad confirmandum in seipsa quod extrinsecus nuntiatur. " Sicut ergo anima quod foris est per corpus tanquam instrumentum videt vel audit ; ita etiam per corpus quaedam sentit mala, quae sine corpore non sentiret, ut famem et sitim et hujusmodi ; unde non immerito defectus corporis dicuntur. Quaedam autem non per corpus, imo etiam sine corpore sentit, ut est timor et hujusmodi. Sentit igitur anima dolores, sed quosdam per instrumentum corporis, quosdam vero non. Suscepit autem Christus sicut veram naturam hominis, ita et veros defectus hominis, sed non omnes. Assumpsit enim defectus paenae, sed non culpae, nec tamen omnes defectus paenae, sed eos omnes, quos homini eum assumere expediebat et suae dignitati non derogabat. Sicut enim propter hominem homo factus est, ita propter eum hominis defectus suscepit. Suscepit enim de nostro, ut de suo nobis tribueret, et ut nostrum tolleret. Suscepit enim nostram vetustatem, ut suam nobis infunderet novitatem. " Simplam accepit ille vetustatem, id est, poenae, ut nostram duplam consumeret, " id est, paenae et culpae.

Qualiter accipiendum sit illud quod ait Leo Papa.

Tradit auctoritas, quod Dominus noster in se suscepit omnia infirmitatis nostrae praeter peccatum ; quod nisi accipiatur de illis tantum, quae eum sumere pro nobis oportuit nec dedecuit, falsum esse probabitur. Non enim assumpsit ignorantiam aliquam, cum sit ignorantia quaedam, quae defectus est nec peccatum est, scilicet ignorantia invincibilis. Nam vincibilis peccatum est, si tamen de his est, quae nobis expedit scire. Sunt enim quaedam, quorum scientia non affert, vel ignorantia non impedit salutem ; et forte talium rerum ignorantia defectus non est. Constat autem, in nobis esse ignorantiam atque difficultatem volendi vel faciendi bonum, quae ad miseriam nostram pertinent. Unde Augustinus, lib. 3. de libero arbitrio : " Approbare, inquit, falsa pro veris, ut erret invitus, et resistente atque torquente dolore carnalis vinculi, non posse a libidinosis operibus temperare, non est natura instituti hominis, sed poena damnati. Ex qua miseria peccantibus justissime inflicta liberat Dei gratia, quia sponte homo libero arbitrio cadere potuit, non etiam resurgere. Ad quam miseriam pertinet ignorantia et difficultas, quam patitur omnis homo ab exordio nativitatis suae, nec ab isto malo quisquam nisi gratia Dei liberatur. " Ecce evidenter dicit hic Augustinus, ignorantiam, qua quis invitus falsa pro veris approbat, et difficultatem, qua non potest se temperare a malo, ad miseriam nostram pertinere et poenam esse hominis. Haec autem Christus non habuit. Non igitur accepit omnes defectus nostrae infirmitatis praeter peccatum.

Quod ignorantia talis et difficultas non sit peccatum.

Sed forte aliquis dicet, illa esse peccatum. Cui obviat quod Augustinus tradere videtur, haec scilicet Deum inculpabiliter ante peccatum in exordio conditionis homini potuisse indere, ut essent ei naturalia, ita in lib. Retract. inquiens : " Ignorantia et difficultas etiamsi essent hominis primordia naturalia, nec sic culpandus Deus, sed laudandus esset. " Sed si haec homo in primordio naturaliter habuisset, numquid essent in eo defectus et paenae ? Si defectus vel paena ei indita fuisset ante peccatum, injuste cum eo agi videretur, si ante culpam sentiret paenam. Oh hoc sane dicimus, illa non fuisse defectus vel paenas, si naturaliter homini infuissent, sicut non fuit homini ante peccatum nondum gratiam adepto defectus sive paena non posse proficere. Sed postquam gratiam recepit, per quam proficere potuit et ad tempus etiam profecit, eamque culpa sua post amisit, , simulque proficiendi facultatem perdidit ; defectus fuit ei et paena non posse proficere, scilicet malum declinare et bonum facere. Omnes igitur, defectus nostros suscepit Christus praeter peccatum, quos ei conveniebat suscipere et nobis expediebat. Sunt enim plura aegritudinum genera et corporis vitia, a quibus omnino immunis exstitit. Quos enim defectus habuit, vel ad ostensionem verae humanitatis, ut timorem et tristitiam, vel ad impletionem operis, ad quod venerat, ut passibilitatem et mortalitatem, vel ab immortalitatis desperatione spem nostram erigendam, ut mortem, suscepit. Hos autem defectus non conditionis suae necessitate, sed miserationis voluntate suscepit. Veros quidem habuit defectus, sicut et nos, sed non ex eadem causa. Nos enim ex peccato originali hos defectus trahimus, sicut Apostolus insinuat dicens : Corpus quidem propter peccatum mortuum est, id est, necessitatem moriendi habet in se. Christus autem non ex peccato hujusmodi habuit defectus, quia sine peccato est conceptus et natus, et in terris conversatus. Sed ex sola miserationis voluntate de nostro in se transtulit veram infirmitatem, sicut accepit veram carnem, quam sine omni infirmitate assumere potuit, sicut absque culpa eamdem suscepit.

Auctoritatibus probat, Christum secundam hominem vere dolores sensisse et timuisse, contra quosdam hoc negantes.

Sed quia nonnulli de sensu in passione humanitatis Christi male sensisse inveniuntur, asserentes, similitudinem atque imaginem passionis suae et doloris Christum . hominem pertulisse, sed nullum omnino dolorem vel passionem sensisse, auctoritatum testimoniis eos convincentes, indubitabile faciamus quod supra diximus. Propheta Isaias dicit: Vere languores nostros ipse tulit et dolores nostros ipse portavit. Et Veritas ipsa in Evangelio ait : Tristis est anima mea usque ad mortem ; ubi etiam legitur : Coepit Jesus pavere, et taedere. Propheta etiam ex persona Christi ait: Repleta est malis anima mea, quod exponens Augustinus, ait: " Non vitiis et peccatis, sed humanis malis, id est, doloribus, repleta fuit anima Christi, quibus ipsa compatitur carni. Non enim dolor corporis potest esse sine anima ; dolore autem anima, etiam non dolente corpore, potest. Hos autem humanae infirmitatis affectus, sicut ipsam carnem ac mortem, non conditionis necessitate, sed miserationis voluntate suscepit. " Ambrosius etiam in lib. 2. de Fide, ait : " Scriptum est : Pater, si possibile est, transeat a me calix iste. Timet ergo Christus, et dum Petrus non timet, Christus timet. Petrus dixit : Animam meam ponam pro te ; Christus dicit : Anima mea turbatur. Utrumque verum est et rationis plenum, quod et ille qui est inferior, non timet ; et ille qui superior est, gerit timentis affectum. " Idem in eodem.: " Ut homo turbatur, ut homo flet, ut homo crucifigitur ; per naturam hominis et taediavit et resurrexit Christus Non turbatur ejus virtus, non turbatur ejus divinitas, sed turbatur ejus anima, secundum humanae fragilitatis assumptionem turbatur. Nam qui suscepit animam, suscepit etiam animae passionem. Non enim eo, quod Deus erat, aut turbari, aut mori posset. " Idem in eodem : " Suscepit tristitiam meam, confidenter tristitiam nomino, qui crucem praedico. Ut homo habuit tristitiam, quam meo suscepit affectu, mihi compatitur, mihi tristis est, mihi dolet. Ergo pro me et in me doluit, qui pro se nihil habuit, quod doleret. Doles igitur, Domine Jesu, vulnera mea, non tua, quia tu non pro te, sed pro me doles. " Hieronymus quoque in explanatione Fidei ait: " Nos ita dicimus hominem passibilem a Dei Filio susceptum, ut Deitas impassibilis permaneret. Passus est enim Dei Filius non putative, sed vere omnia quae Scriptura testatur, secundum illud quod pati poterat, scilicet secundum substantiam assumptam. Licet ergo persona Filii susceperit passibilem hominem, ita tamen ejus habitatione secundum suam substantiam nihil passa est, ut tota Trinitas, quam impassibilem necesse est confiteri. " His aliisque auctoritatibus perspicuum fit, Christum vere passibilem assumpsisse hominem atque in eo defectus et affectus nostrae infirmitatis suscepisse, sed voluntate, non necessitatis conditione.

Hic ponit difficultates quae praedictis adversari videntur.

Quaedam tamen reperiuntur in Sanctorum tractatibus, quae praemissis adversari videntur. Nam super illum locum Psalmi : Clamabo, et

non exaudies, Augustinus tradere videtur, Christum nec vere timuisse nec vere tristatum esse, dicens sic : " Quomodo hoc dicit qui peccatum non fecit, nec inventus est dolus in ore ejus ? Sed de nobis corpore suo, hoc dicit ; corporis enim sui, id est, Ecclesiae, gerebat personam, sicut et alibi cum dixit : Transeat a me calix iste, pro nobis loquitur, nisi forte putetur timuisse mori ; sed non vere timebat Dominus pati, tertia die resurrecturus, cum arderet Paulus dissolvi et esse cum

Christo. Non enim fortior est miles quam lmperator. Miles ergo coronandus gaudet mori, et Dominus coronaturus timet mortem ? Sed infirmitatem nostram repraesentans, pro suis infirmis, qui timent mori, haec dixit. Vox illorum erat, non capitis. " Hieronymus etiam ait: " Erubescant qui putant, Salvatorem timuisse mortem et passionis pavore dixisse : Transeat a me calix iste. "

De propassione et passione timoris, vel tristitiae.

Ne autem in sacris litteris aliqua adversa diversitas esse putetur, harum auctoritatum verba in hunc modum accipienda dicimus, ut non veritatem timoris et tristitiae vel propassionem, sed timoris et tristitiae necessitatem et passionem a Christo removisse intelligantur. Habuit enim Christus verum timorem et tristitiam in natura hominis, sed non sicut nos, qui sumus membra ejus. Nos enim causa peccati nostri his defectibus necessario subjacemus, et in nobis sunt isti defectus secundum propassionem et passionem, sed in Christo non nisi secundum propassionem. Sicut enim in peccatis gradus quidam notantur propassio et passio, ita et in his poenalibus effectibus. Afficitur enim quis interdum timore vel tristitia, ita ut mentis intellectus non inde moveatur a rectitudine vel Dei contemplatione, et tunc propassio est ; aliquando vero movetur et turbatur, et tunc passio est. Christus vero non ita fuit turbatus in anima timore vel tristitia, ut a rectitudine vel Dei contemplatione aliquatenus declinaret ; secundum quem modum intelligitur, cum dicitur non timuisse vel tristis fuisse. Unde Hieronymus super Matth. ubi legitur : Coepit contristari et moestus esse ; " ut veritatem, inquit, probaret assumpti hominis, vere contristatus est, sed non passio ejus dominatur animo, verum propassio est. Unde ait: Coepit contristari. Aliud est enim contristari, aliud incipere contristari, " quod est, aliter contristatur quis per propassionem, aliter per passionem. Ideoque secundum hanc distinctionem aliquando dicitur Christus non vere timuisse, aliquando vere timuisse, quia verum timorem habuit et tristitiam, sed non secundum passionem, neque ex necessitate conditionis. Unde Augustinus, ex ius causis volens assumi dictorum intelligentiam, dicit, Christum non vere timuisse vel tristatum esse, et incontinenti, veram tristitiam habuisse, his verbis : " infirmos in se praesignans, Dominus ait : Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste. Non enim vere timebat Dominus pati, tertia die resurrecturus, cum arderet Paulus dissolvi et esse cum Christo. Iste gaudet coronandus, et tristis est Dominus coronaturus ? " Ecce hic videtur tristitiam et timorem a Christo removere. Continuo autem subjunxit : " Sed tristitiam sic assumpsit, quomodo carnem. Fuit enim tristis, sicut Evangelium dicit. Si enim non tristis fuit, cum Evangelium dicat: tristis est anima mea, etc. ergo et quando dicit : dormivit Jesus, non dormivit ; vel quando dicit manducasse, non manducavit, et ita nihil sanum relinquitur, ut dicatur etiam, quia corpus ejus non erat verum. Quidquid ergo de illo scriptum est, verum est et factum est. Ergo et tristis fuit, sed voluntate tristitiam suscepit veram, quomodo voluntate carnem veram. " Ecce aperte noscis, eumdem sibi in his verbis contradicere, nisi varias dictorum discerneret causas, ex quibus intelligentia verborum assumenda est. Si enim discernatur intelligentiae causa praedictorum verborum, nihil occurrit contradictionis.

De quibusdam Hilarii capitulis valde obscuris, quibus a carne Christi dolores submoveri videntur.

Verumtamen magis movent ac difficiliorem afferunt quaestionem verba Hilarii, quibus videtur tradere, ictus et vulnera et hujusmodi sic in Christum incidisse, ut passionis dolorem non incuterent, sicut telum, tractum per aquam vel ignem vel aera, ea facit, quae et, cum trahitur per corpora animata, quia perforat et compungit, non tamen dolorem ingerit, quia non sunt illae res capaces doloris. Ita et corpus Christi sine sensu poenae vim poenae excepisse dicit, quia, sicut corpus nostrum non habet talem naturam, ut valeat calcare undas, ita corpus Christi dicit non habuisse naturam nostri doloris, quia non habuit naturam ad dolendum. Ait enim in 10. tibro de Trinitate. " Unigenitus Deus hominem verum secundum similitudinem nostri hominis, non deficiens a se Deo, sumpsit. In quo, quamvis aut ictus incideret, aut vulnus descenderet, aut nodi concurrerent, aut suspensio elevaret, afferrent quidem haec impetum passionis, non tamen dolorem passionis inferrent, ut telum aliquod aquam perforans, vel ignem compungens, vel aera vulnerans, omnes quidem has passiones naturae suae infert, ut perforet, ut compungat, ut vulneret, sed naturam suam in hoc passio illata non retinet, dum in natura non est vel aquam forari, vel nungi ignem, vel aera vulnerari,

quamvis natura teli sit et vulnerare, et compungere, et forare. Passus quidem Christus est, dum caeditur, dum suspenditur, dum moritur ; sed in corpus irruens passio nec non fuit passio, non tamen naturam passionis exercuit, dum et poenali ministerio paena desaevit, et virtus corporis sine sensu poenae vim paenae in se desaevientis excepit. Habuit sane illud dominicum corpus doloris nostri naturam, si corpus nostrum id naturae habet, ut calcet undas et fluctus desuper eat, nec clausae domus obstaculis arceatur. At vero si dominici corporis solum ista natura sit, ut feratur in humidis, et sistat in liquidis et structa transcurrat ; quid per naturam humani corporis carnem ex Spiritu sancto conceptam judicamus? Caro illa de caelis est, et homo ille de Deo est, habens ad patiendum corpus, et passus est, sed naturam non habens ad dolendum. " Idem in eodem : " Videamus, an ille passionis ordo infirmitatem in Domino doloris permittat intelligi. Dilatis enim causis, ex quibus metum Domino haeresis ascribit, res ipsas, ut gestae sunt, conferamus. Neque enim fieri potest, ut timor ejus significetur in verbis, cujus fiducia contineatur in factis. Timuisse igitur, haeretice, passionem videtur. Sed ob ignorantiae hujus errorem Petrus et Satanas et scandalum est. Anne timuit, qui armatis obvius prodiit ? Et in corpore ejus infirmitas fuit, ad cujus occursum consternata persequentium agmina supinatis corporibus conciderunt ? Quam igitur infirmitatem dominatam hujus corporis credis, cujus tantam habuit natura virtutem ? Sed forte dolorem vulnerum timuit. Quem, rogo, o tu dominicae infirmitatis assertor, penetrantis carnem clavi habuit terrorem, qui excisam aurem solo restituit attactu ? Producens haec autem manus clavum dolet, et sentit vulnus qui alteri dolorem vulneris non reliquit ? Pungendae carnis metu tristis est, cujus in attactu caro post caedem sanatur " ? Item : " Collatis igitur dictorum gestorumque virtutibus, demonstrari non est ambiguum, in natura corporis ejus infirmitatem corporeae naturae non fuisse, et passionem illam, licet corpori illata sit, non tamen naturam dolendi corpori intulisse, quia, licet forma corporis nostri esset in Domino, non tamen vitiosae infirmitatis nostrae forma erat in corpore, quod ex conceptu Spiritus sancti Virgo progenuit. " Audisti, lector, verba Hilarii, quibus dolorem excludere videtur. Sed si, excussa sensus et impietatis hebetudine, praemissis diligenter intendas atque ipsius Scripturae circumstantiam inspicias ; dictorum rationem atque virtutem percipere utcumque poteris et intelligentiam arguere non attentabis. Intelligitur enim ea ratione dixisse, dolorem passionis in Christum non incidisse, et virtutem corporis Christi excepisse vim poenae sine sensu poenae, quia causam et meritum doloris in se non habuit. Quod videtur notasse, ubi ait : " Non habens naturam ad dolendum. " Et ideo non judicanda est caro illius secundum naturam nostri corporis, nec in eo etiam dominium habuit passio ; ita etiam non habuit naturam ad timendum vel tristandum, quia non habuit talem naturam, in qua esset causa timoris, vel tristitiae. Itaque necessitas timendi non fuit in eo, sicut est in nobis ; nec natura doloris fuit in eo, sicut est in nobis.

De tristitia Christi et ejus causa secundum eumdem Hilarium.

Tristitiam tamen in eo fuisse, consequenter asserit, sed causam ejus extitisse non suam mortem, sed defectum Petri et aliorum Apostolorum. Dicit enim, Christum non propter mortem, sed usque ad mortem tristem fuisse, his verbis : " Interrogo, quid sit tristem esse usque ad mortem ? Non enim ejusdem significationis est, tristem esse propter mortem, et usque ad mortem, quia ubi propter mortem tristitia est, illic mors causa tristitiae est ; ubi vero tristitia usque ad mortem est, mors non tristitiae est causa, sed finis. Adeo autem non propter mortem suscepta est tristitia, ut sit destituta per mortem. Non ergo sibi tristis est, sed illis qui in scandalo per infirmitatem carnis erant futuri, quos monet orare, ne inducantur in tentationem, qui ante polliciti erant se non scandalizari. "

(Finis textus Magistri.)