ARTICULUS II.

An possibile sit personam esse in divinis quae sit sine ordine tali ?

Secundo quaeritur, An possibile sit personam esse in divinis quae sit sine ordine tali ?

Et videtur, quod non.

1. Dicit enim Hilarius in libro de Synodis: " Si quis innascibilem et sine initio dicat Filium tamquam duo sine principio, et duo innascibilia, et duo innata dicens, duos faciat deos: anathema sit. " Hoc est synodus. Hanc exponit Hilarius sic: " Caput enim quod est principium omnium, Filius: caput autem quod est principium Christi Deus: sic enim ad unum initiabile omnium initium, per Filium universa referimus. Filium innascibilem confiteri, impiissimum est. Si enim duo innascibiles ponerentur, neuter eorum haberet naturam divinam ab altero, nec ab aliquo alio, et sic non haberet ordinem naturae, secundum quod importatur ordo naturae ab hoc quod dicitur, qui ab alio. Per innascibilitatem etiam non ordinatur ad post, ut scilicet a quo alius. Non enim necesse est, quod ab innascibili sit alius: quia per nomen non importatur plus, nisi quod innascibilis non sit ab alio. " Videtur ergo, quod ordo naturae non permittat duos innascibiles esse.

2. Adhuc, Hilarius, ibidem, " Cum unus Deus sit, duo innascibiles esse non possunt. " Et quaeritur. Quae sit ratio hujus, quod ad duos innascibiles sequitur duos deos esse secundum Hilarium? Videtur enim hoc non esse necesse: essentia enim divina est indivisibilis et indistinguibilis: et unitas essentiae, sicut praehabitum, est, non excludit pluralitatem personae sive hypostasis. Cum ergo innascibilem esse, dicat existendi modum singularem in divinis, sicut dicit existendi modum in uno, ita potest dicere existendi modum in pluribus: et sic possunt esse duo vel tres innascibiles.

3. Si quis dicat, quod una proprietas in duobus esse non potest: quia contra rationem proprietatis est, quod duobus sit communis. Hoc nihil est: quia una proprietas distinctiva etiam est in Patre et Filio respectu Spiritus sancti.

4. Adhuc, Dignitate et virtute personae sunt aequales. Innascibilem autem esse, est idem quod a se esse et non ab alio: et hoc libertatis est, dignitatis, et virtutis: personis ergo convenit aequaliter. Videtur ergo, quod omnes personae sint innascibiles.

5. Adhuc, Uni essentiae et uni Deo plus competit innascibilem esse in omnibus, quam innascibilem esse in uno, et nascibilem in alio: quia nascibilem esse, ponit distinctionem, et sic videtur dividere unitatem. Cum ergo tres personae sint unus Deus, videtur quod convenientius sit omnes eas dicere esse innascibiles, quam aliquam nascibilem.

Ulterius quaeritur, Utrum secundum ordinem naturae duo possint esse in divinis qui ab alio, ita quod neuter eorum sit ab altero ?

Et videtur, quod sic: quia

1. Hoc dicunt Graeci de Filio et de Spiritu sancto, quod scilicet uterque procedit a Patre, et neuter ab alio. Et dicit Magister in Sententiis, quod " Graeci integre sapiunt et fidem Catholicam tenent. " Ergo potest dici secundum ordinem naturae.

2. Adhuc, Ea quae sunt in creaturis, exemplata sunt ab his quae in divinis sunt. Et hoc probat dictum Anselmi, qui dicit, quod " processio personarum praecedit ut causa et exemplar processionis creaturarum. " In humanis autem sic est, quod ab uno procedunt plures, quorum nullus procedit ab alio, non violato ordine naturae. Ergo videtur, quod in divinis similiter possit esse.

Adhuc quaeritur, Quare dicat Hilarius, quod destructo ordine ad unum innascibilem, per unum innascibilem non potest reduci universitas creatorum ad unum omnium principium?

Hoc enim non videtur esse verum: quia 1. Sicut est reducere per unum, ita est reducere per duos, dummodo illi duo sint ab uno. Omnis enim numerus, ut in II Arithmeticae probatur, ad unitatem reducitur per binarium: et ita potest fieri reductio ad unum per duo.

2. Adhuc, In libro Fontis vitae dicitur, quod " post monadem est dias sive binarius. " Si ergo quae in creaturis sunt exemplata sunt ab his quae sunt in divinis, videtur quod secundum ordinem naturae post unum primum innascibilem debeant esse duo, quorum neuter est a reliquo.

In contrarium hujus est, quod 1. Si quis ponat duos innascibiles, illi non differunt proprietate: nec possunt differre essentia, quia essentia divina indivisibilis est: ergo nec essentia, nec proprietate differunt. Sed dicit Aristoteles in septimo Topicorum, quod " idem est a quo non differt differentia. " Duo ergo innascibiles unus et idem sunt.

2. Si quis dicat, quod possunt esse duo innascibiles: unus qui non ab alio a quo nullus, alius qui non ab alio a quo aliquis. Hoc nihil est.: personae enim divinae in omnibus idem sunt, in quibus non distinguit eas oppositionis relatio, ut dicunt Anselmus et Boetius. Duo autem innascibiles non opponuntur ad invicem relative per hoc quod ab uno nullus, et ab alio aliquis. Ergo per hoc non distinguuntur ab invicem, et sic remanent unus et idem sicut prius.

3. Si quis dicat, quod Spiritus sanctus per hoc quod ab ipso nullus est, distinguitur a Patre et Filio, derisorium est: fundatur enim super positionem falsi: non enim per hoc distinguitur Spiritus sanctus a Patre et Filio, sed potius per oppositum relationis quo ipse est a Patre et Filio: sed per hoc quod ab ipso nullus, terminus est in ordine naturae: quia stat in ipso divinitatis emanatio.

Objicitur etiam contra alteram partem quaestionis, qua dicitur duos posse esse qui an alio, quorum neuter sit ab altero.

i. Illi enim cum essentiam ab uno accipiant, in essentia differre non possunt, eo quod eamdem accipiunt essentiam rei: nec proprietate opponuntur, sed potius conveniunt: ergo et proprietate et essentia unus et idem sunt, et non plures.

2. Adhuc, Richardus convenientias ponit ad hoc, quia scilicet inter eos quorum neuter ab altero est, non potest esse summa germanitas: summa enim germanitas ex prima et summa est connexione: haec autem est ex hoc, quod unus accipit ex altero, et alter dat divinam naturam: et hoc esse non potest inter eos quorum neuter est ab altero: et inter quos non est summa germanitas, non potest esse summa dilectio, et per consequens summa felicitas. Et tales convenientias plures ponit Richardus in libro de Trinitate, Sed rationes vere probantes propositum, sunt quae inductae sunt, et extrahuntur ex verbis Anselmi et Boetii,

Ulterius posset quaeri de ordine naturae qui est inter generationem Filii, et processionem. Spiritus sancti: sed quia satis patet per ea quae dicta sunt de generatione Filii, et processione Spiritus sancti, ideo dimittitur.

Solutio. Ad primam partem quaestionis dicendum est, quod supposito ordine naturae, impossibile est dicere duos vel plures esse innascibiles. Si enim dicatur, sequitur duos deos esse, vel plures. Cujus causa est, quod omnis unitas naturae in pluribus nulla potest esse causa, nec intelligi, nisi emanatio naturae ab uno principio emanationis illius. Et si natura in illo divisibilis est, fit una natura in pluribus ratione, et non re. Si autem indivisibilis est omnino, fit una natura in pluribus re et ratione. Si autem duo innascibiles sint, a neutro emanat natura in alterum, nec ab uno aliquo in ambos. Quaecumque autem sic duo sunt, quod neuter eorum refertur ad alterum secundum naturae communicationem, nec ambo ad aliquod tertium, penitus sunt diversa secundum naturam. Si ergo duo innascibiles ponantur, erunt duo dii diversi, sicut dicit Hilarius. Et quod iste sit intellectus Hilarii, accipitur ex verbis suis ibi positis sic: " Duo innascibiles esse non possunt: cum idcirco Deus unus sit, cum Pater Deus sit, et Filius Dei Deus sit, quia innascibilitas sola penes unum sit. Filius autem idcirco Deus, quia ex innascibili essentia natus existat, hoc est, ex innascibili Patre qui est essentia, in eadem essentia per nativitatem existat. "

Ad primum ergo dicendum, quod ratio illa procedit.

Ad aliud dicendum, quod ratio hujus jam patuit per expositionem verborum Hilarii positam.

Et quod dicitur, quod innascibilem esse, modus est existendi singularis. Dicendum, quod hoc verum est: sed in duobus vel pluribus esse non potest, propter rationem in principio solutionis dictam: quia scilicet una natura re et ratione indivisibilis, in pluribus esse non potest, nisi illi secundum originem referantur ad unum, propter causam quae dicta est.

Ad aliud dicendum, quod una proprietas in duobus in quantum unum sunt, esse potest, sicut Pater et Filius unum sunt in spirando. Sed innascibilitas non potest esse in duobus secundum aliquam communionem quam duo vel plures possint habere ad invicem: et ideo etiam haec proprietas consistit in negatione: et etiam quando convenit Patri, non convenit ei ut proprietas personalis, quae sola facit modum existendi singularem sub una natura communi, sed convenit ei ut proprietas personae, quae secundum rationem intelligendi consequens est ad hoc esse personale quod est primi patris in quantum primus est: et ideo innascibilitas esse personale non confert, quia non confert modum existendi singularem in esse personali.

Ad aliud dicendum, quod innascibilem esse in una persona dignitatis est, in pluribus confusionis et indignitatis: confusionis, quia aufert naturae ordinem: indignitatis, quia dividit et particulat naturam ut non in quolibet sit secundum totum esse et posse.

Ad aliud dicendum, quod haec objectio supponit falsum: quia plures innascibiles esse, scindit unitatem: aliquem autem esse nascibilem ab alio, ponit unitatem, dum eamdem et totam naturam secundum esse et posse natus accipit a generante.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si scilicet duo possint esse qui ab alio, quorum neuter ab altero ?

Dicendum, quod subtiliter intuendo non possunt esse. Et de hoc de processione Spiritus sancti in quaestione contra Graecos satis dictum est.

Ad id quod objicitur, quod in creaturis sic est, dicendum quod ea quae sunt in creaturis, perfecte imitari non possunt ea quae sunt in divinis. Creaturae enim dividuntur secundum esse, licet procedant ab uno, et dividuntur secundum proprietates et differentias absolutas tam essentiales, quae sunt magis propriae, quam proprias, quam etiam communes. In divinis autem nulla divisio potest esse se-

cundum esse substantiale, nec secundum differentias magis proprias, proprias, et communes: sed est ibi distinctio tantum secundum oppositionem relationis originis. Et ideo inter quascumque personas non distinguit oppositio talis relationis, illae propter indifferentiam simplicitatis summae remanent una et eadem, unus et idem.

Ad aliud dicendum est, quod causa dicti Hilarii est, quod omne quod reducitur ad unum principium multorum et diversorum, per idem reducitur in ipsum quod exit ab ipso. Omnia autem quae sunt a Deo existentia per creationem, ab ipso exeunt per Verbum genitum ab eo. Joan. i, 3: Omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil quod factum est. Per illud ergo verbum unum et idem reducuntur. Superius autem probatum est in quaestione de verbo, quod in divinis notionaliter dictum non potest esse nisi unum verbum. Qui ergo duo nota verba ponit, destruit reductionem ad unum. Et quod hic sit sensus verborum Hilarii, patet. Sicut enim dicit ibidem, caput omnium, hoc est, principium per quod facta sunt omnia, Filius est: sed caput Filii Deus est, Pater scilicet: et ad unum, scilicet Patrem, omnia hoc gradu et hac confessione referuntur: cum ab eo, scilicet Filio, sumant universa principium, cujus scilicet Filii, ipse scilicet Pater principium sit.

Ad id quod objicitur de arithmetica, dicendum quod omnis multitudo reducitur ad unum per divisionem multitudinis, sicut Gilbertus ibidem ostendit in commento: et ideo non reducitur ad binarium ut ibi stet, sed ut ulterius per divisionem reducatur ad unum, quod est binarii principium. In divinis autem non potest esse talis multitudinis principium, quod aggregatione suiipsius faciat multitudinem: quia primum principium creaturarum principium est sicut intellectus practicus: et intellectus practicus non est principium, nisi per verbum practi- cum Intra se conceptum et ex se formatum: et illud est impossibile dividi secundum comparationem quam habet ad intellectum, licet plurificetur in ratione Ideali secundum comparationem quam habet ad ea quae fiunt per Ipsum. Quando autem fit reductio in primum principium per verbum, non fit reductio, nisi secundum hoc quod comparatur ad primum: et ideo non fit reductio per ipsum, nisi secundum quod unum est, et non secundum quod plura.

Ad aliud dicendum, quod post monadem est dias in discretis. In principiis autem primis falsum est. In illis enim est, quod ab uno primo non est nisi unum, ut dicunt Philosophi omnes recte philosophantes, et ab uno et secundo in ordine principiorum tertium est. Et hujus exemplar est, quod a Patre Filius, et a Patre et Filio Spiritus sanctus.

Tria quae adducuntur in contrarium, procedunt.

Ad id quod objicitur contra alteram partem quaestionis, omnino verum est et concedendum.