ARTICULUS III.

Utrum non intellecto ordine in divinis, adhuc possibile sit distinctionem personarum esse in divinis ?

Tertio quaeritur. An non intellecto ordine in divinis, adhuc possibile sit distinctionem esse in personis divinis?

Et videtur, quod sic,

1. Sicut enim est in imagine, sic videtur in prototypo, sicut dicit Damascenus, In Imagine autem est ordo naturae: est enim mens generans notitiam sui, notitia genita, amor ab utroque procedens. Est igitur ibi ordo naturae: et tamen non est ibi personalis distinctio. Videtur ergo, quod similiter sit in prototypo, quod licet ibi sit ordo naturae, non tamen distinctio personarum.

2. Videtur etiam e converso, quod scilicet distinctio personarum possit esse absque ordine naturae. Distinctio enim personarum de intellectu suo non dicit nisi singularis existentiae modum, ut dicit Richardus. Singularis autem existentiae modus in multis est in quibus non est ordo naturae. In omnibus enim est quae singulariter existunt in rationali natura, sive habeant ordinem ad unum, sive non. In divinis ergo similiter potest esse, vel ad minus intelligi.

3. Ulterius, Videtur confusus esse ordo, sicut patet in imagine. Dicit enim Augustinus in libro IX de Trinitate, quod " amorem rei cognitae praecedit voluntas rei cognoscendae . " Amor autem rei cognitae respondet Spiritui sancto: voluntas autem cognoscendi etiam est amor ad cognoscendum, quod attenditur quis ad inquirendum, ut dicit Augustinus.

Quaeratur ergo, Cui respondeat ille amor? Videtur, quod non Spiritui sancto: ille enim praecedit generationem cognitionis. Amor autem rei cognitae, qui appropriatur Spiritui sancto, est amor procedens ex cognitione jam genita sive nata, sicut et Spiritus sanctus procedit a Filio. Videtur ergo, quod ante generationem Filii secundum ordinem naturae processus sit cujusdam amoris, qui non procedit nisi a Patre generante sive a mente, cujus processus tamen non sit secundum rationem intelligendi in similitudine speciei et natura cum generante, nec sit secundum naturae communicationem, sed secundum voluntatis communicationem, non potest referri ad generationem. Filii, quia ante generationem Filii est: Hec potest referri ad Pa-

trem, quia Pater non procedit ab aliquo: amor autem procedit a mente sive generante: nec potest referri ad Spiritum sanctum, ut jam habitum est: oportet ergo, quod vel quaternitas sit in Trinitate, vel sit consensus ordo naturae, ut scilicet processio Spiritus sancti secundum ordinem naturae et praecedat generationem Filii, et sequatur.

Ulterius quaeritur, Utrum secundum ordinem naturae possit dici Pater prima in Trinitate persona, et Filius secunda, et Spiritus sanctus tertia ?

Et videtur, quod non.

1. Dicit enim Priscianus, quod ista nomina, primum, secundum, tertium, nomina ordinalia sunt. Ordo autem in divinis, ut dicit Augustinus, non est quo alter sit prior altero, sed quo alter sit tantum ex altero propter ordinem: ergo ordine naturae non potest dici una persona prima, vel secunda, vel tertia.

In contrarium hujus est, quod

1. Primum et simpliciter principium convertuntur in omnibus: et principiatum esse ab uno, praecedit et antecedit ad secundum esse: et secundum esse, infertur ex principiatum esse ab uno: et similiter ex principiatum esse ab uno et uno, sequitur de necessitate tertium esse, ut probant Avicena et Algazel in metaphysicis suis. Et Aristoteles etiam hoc dicit in epistola quadam de principio universi esse. Cum ergo Pater sit principium non de principio secundum ordinem naturae, Filius principium de uno principio, Spiritus sanctus de utroque principio, uno scilicet et alio, videtur de necessitate sequi, quod Pater in ordine naturae sit prima persona, Filius persona secunda, Spiritus sanctus persona tertia.

2. Adhuc, Hunc ordinem in glorificando personas tota tenet Ecclesia. Beatus enim Hieronymus qui fecit, " Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto, " et Damasus Papa qui confirmavit, et Psal- mis annotari fecit, hunc ordinem tenue-

runt.

3. Adhuc, In antehabitis de processione Spiritus sancti probatum est, quod Pater in ordine naturae se habet per modum principii, ut dicit Hilarius: Spiritus autem sanctus in ratione termini: eo quod ab ipso nullus est. Cum ergo Filius sit ab alio, et ab ipso alius, oportet quod habeat se in ratione medii: quia inter haec duo, qui a nullo a quo alius, et qui ab aliis a quo nullus, secundum rationem intelligendi medius est, qui ab alio a quo alius.

Solutio. Ad primam partem quaestionis dicendum est, quod si personae in vera ratione personarum accipiantur et in una natura re et ratione, non possunt intelligi personae distinctae non intellecto ordine naturae. Non enim in una natura sunt, quae unam naturam ab uno non accipiunt, ut paulo ante probatum est. Nec sub communitate unius naturae ad esse singulare distincti sunt, qui secundum relationem originis sub illa natura non habent distinctionem secundum supposita. Similiter e converso, si in rationali natura accipiatur distinctio personarum, non potest intelligi ordo naturae sine distinctione personarum propter eamdem causam: statim enim in ipsa distinctione personarum intelligitur et qui non ab alio a quo alius, et qui ab alio a quo alius, et qui ab aliis a quo nullus: quod est principium medium et terminus in ordine naturae.

Ad id quod objicitur primo contra hoc, dicendum quod imago in anima, sicut etiam dicit Augustinus non perfecte implet id cujus est imago. Unde, I Sententiarum, distinct. III, dicit Magister, quod " in anima Trinitatis invenitur exemplum, licet exiguum. " Unde mens, intelligentia, et voluntas in anima non sunt personae, sed potentiae: et in hoc deficit ab exemplari: tamen ordo qui est in potentiis comparatis ad habitus et actus, aliquatenus licet longe in- feriori modo repraesentat ordinem naturae qui est in personis. Unde ratio illa procedit ac si imago Trinitatis in anima perfecta sit, et est in argumento fallacia secundum quid ad simpliciter: procedit enim ab eo quod est secundum quid ac si esset simpliciter.

Ad aliud dicendum, quod licet singularis existentiae modi sint qui non sint secundum ordinem naturae, illi modi non sunt nisi singularis individui, et non singularis personae sub una natura distinctae. Singulares enim existentiae modi personales non sunt nisi in natura rationali, ut dicit Boetius: nec distinguuntur, nisi. per actum principii concomitantis naturam illam: quem actum semper concomitatur relatio originis: et ideo talis ordo naturae sine distinctione personarum esse non potest, nec distinctio personarum intelligi potest sine tali ordine.

Ad id quod ulterius quaeritur de confuso ordine, dicendum quod nec quaternitas est in Trinitate, nec ordo confusus. Amor enim rei cognoscendae sive voluntas, imperfectus est, nec est voluntatis quae sit determinata potentia in anima, sed est cujusdam naturae, quae placentia quaedam est diffusa per omnes potentias, qua unicuique placet suum objectum et proprius actus: quam voluntatem Graece qelhsin, hoc est, antecedentem vocat Damascenus. Augustinus autem vocat eam primum motorem omnium potentiarum animae et universalem: quae voluntas quia communis est et imperfecta, ad nihil distinctum in Trinitate referri potest: et si referatur ad aliquid, refertur ad unitatem voluntatis essentialis quae est una tribus personis, quia illa nihil distinctum repraesentat: ideo ex ea non potest referri quarta persona. Et quia Spiritus sanctus est amor distinctus, ideo licet praecedat generationem notitiae secundum rationem intelligendi, non potest ex hoc inferri, quod Spiritus sancti processio praecedat in ordine naturae generationem Filii: et sic non sequitur, quod sit confusus ordo,

Ad id quod ulterius quaeritur, Utram Pater dicatur prima persona. Filius secunda, et Spiritus sanctus tertia ?

Dicendum, quod absolute et sine determinatione non debet dici, sed cum hac determinatione, prima secundum ordinem naturae, secunda secundum ordinem naturae, tertia secundum ordinem naturae: quia tunc hoc ipsum quod dico, naturae, tollit et privat prius et posterius, quod poneret ordo si non apponeretur naturae. Natura enim ponit aequalitatem: quae enim unam habent naturam, in natura illa, et in omnibus consequentibus illam naturam, aequalia sunt, et secundum aeque et coaequaeve habent et non unum primo, et alterum secundo: quia hoc dicit gradum potestatis: ista autem secundum eamdem potestatem habent eam. Dicit enim Priscianus in majori volumine, in tractatu de conjunctione, quod " ordo pars potestatis est. "

Unde quae gradum differentem habent in ordine, habent etiam differentem gradum in potestate: quod in Trinitate esse non potest.

Ad id quod dicitur de Algazele, Avicenna et Aristotele, dicendum quod loquuntur de his quae procedunt ab uno in diversitate essentiae: inter quae est ordo simpliciter, et non ordo naturae tantum.

Ad rationem autem quae inducitur, dicendum, quod ex illa ratione non probatur, quod aliqua persona sit prima in ordine simpliciter, vel secunda, vel tertia, sed quod aliqua sit prima in ordine naturae. Et hoc attendentes Sancti, hoc modo docuerunt nos glorificare Trinitatem.

Ad aliud dicendum, quod ex illa ratione non probatur amplius, quam quod dictum est, scilicet quod Pater primus sit ordine naturae, et Filius secundus, et Spiritus sanctus tertius, sive terminus.