APPENDIX II. 267

XL - Cum demum elapso anno 1871 ex quodam Italiae loco quae- situm fuerit: « 1. Se sia lecito, oggi, eziandio agli ecclesiastici, di col- locare il danaro col frutto moderato, come permetteva la legge preceden- temente sotto il legitimo governo, del cinque per c e n t o ? - 2 . Se oggi sieno da inquietarsi quei luoghi pii, manache e monasteri, che ricevo- no il frutto del loro capitale del sei per cento, stantechè oggi si dà e si riceve nell'andamento comune.

S. Congr. S. O. sub die 28 Febr. 1872 respondit ad utrumque: « Iuxta responsiones alias datas, dummodo sint parati stare mandatis S. Sedis, non esse inquietandos.

Conclusio : - Haec autem quae sequendo ordinem temporis, hic retulimus, sunt responsa praecipua inter alia plura, quae ad haec ipsa revocantur. Ex quibus colligi potest:

1. Generatim loquendo de lucro ex mutuo, nihil omnino percipi inde posse vi mutui, seu immediate et praecise ratione ipsius.

2. Aliquid ultra sortem percipere licitum esse, si forte titulus aliquis extrinsecus, non mutui naturae universim coniunctus et innatus, mutuo accedat.

3. Deficientibus licet aliis quibuslibet titulis, cuiusmodi sunt « lu- crum cessans, damnum emergens, atque periculum amittendae sortis, vel assumendi insólitos labores pro sortis recuperatione », unum quo- que legis civilis titulum ceu sufficientem in praxi haberi posse, tum a fidelibus, tum ab eorum confessariis, quibus proinde suos poeniten- tes hac super re inquietare non licet, donec quaestio haec sub iudice pendeat, nec S. Sedes ipsam explicite definierit.

4. Praxis huius tolerantiam minime extendi posse sive ad coho- nestandam usuram, quamvis modicam erga pauperes, sive usuram im- modicam ac naturalis aequitatis limites excedentem.

5. Denique, quaenam usurae quantitas dicenda sit immodica et ex- cessiva, quaenam iusta ac moderata, universim determinari non posse, cum hoc dimetiri oporteat in singulis casibus, respectu habito ad omnes et singulas circumstantias locorum, personarum ac temporum.