SERMO DE TRINITATE .

Tres sunt, qui testimonium dant in caelo: Pater, Verbum et Spiritus sanctus, et hi tres unum sunt. Et tres sunt, qui testimonium dant in tetra: spiritus, aqua et sanguis, primae Ioannis quinto .

In his verbis declaratur nobis Trinitas beata quantum ad duo testimonia: et primo, quantum ad testimonia sursum agentia, per quae nobis manifestatur veraciter, cum dicitur: Tres sunt, qui

testimonium dant in caelo etc: secundo, quantam ad testimonia deorsum firmanda, per quae manifestator nobis utiliter, ibi: Et tres sunt, qui testimonium dant in terra etc. Et per prima testimonia innotescit nobis tanquam in speculatione veritatis: per secunda vero, tanquam in exercitatione virtutis. - Est autem haec Trinitas beata principium effectivum, exemplativum et terminativum omnium sive completivum, iuxta illud ad Romanos undecimo : Ex ipso et per ipsum et in ipso sunt omnia. Et est summe unum, et ideo infinitum potentia, quia " omnis virtus unita plus est infinita, secundum philosophum , quam virtus multiplicata "; et summe verum, et ideo clarissimum sapientia: summe bonum, et ideo completissimum finalitate, quia " bonum et finis idem snnt", ut dicit Philosophus . -Et secundum hoc habentur duodecim appropriata tanquam duodecim fundamenta , super quae fundatur tota caelestis Ierusalem, ut dicitur Apocalypsis vigesimo primo , quod civitas illa habet duodecim fundamenta secundum quadruplicem ternarium. Primus est unitas, aequalilas et connexio vel concordia: unde in libro de Regulis theologicis : "In Patre unitas, in Filio aequalitas, in Spiritu sancto unitatis aequalitatisque connexio " sive concordia. Patri attribuitur unitas, quia " omnis multiplicatio est ab unitate ", sicut dicit Augustinus : sic a Patre sunt omnia. Aequalitas attribuitur Filio, quia, cum ordine naturae prior sit origo Filii a Patre quam productiones aliae, et Filius producatur de Patre, oportuit, quod aequalem sibi gigneret filium ; " omnis autem inaequalitas per aequalitatem cognoscitur ", ut dicit Boethius libro secando Arithmeticae . In Spiritu vero sancto est connexio unitatis et aequalitatis, quia est amor Patris et Filii, nexus scilicet amborum.

Secundus est potentia, sapientia et bonitas: et potentia Patri, sapientia Filio, bonitas Spiritui sancto attribuantur.

Tertias est maiestas, sanctitas et largitas: maiestas Patri, largitas Filio, sanctitas Spiritui sancto. Quartus est aeternitas, formositas et iucunditas: aeternitas Patri, a quo omnia, sicut ab aeternitate descendunt aevum et tempus et aeviterna et temporalia.

I. Haec beata Trinitas se manifestat quadrupliciter in caelo secundum diversas caeli acceptiones, scilicet sicut in vestigio, sicut in imagine, sicut in signaculo, sicut in propria specie. Et secundam hoc caelum habet duodecim acceptiones. Dicitur enim caelum natura luminosa, tota mundialis machina, formalis speciositas: et in his tribus relucet beata Trinitas sicut in vestigio.

Dicitur etiam caelum vis cognoscitiva, mens praeventa gratia et militans Ecclesia: et in his cognoscitur sicut in imagine. -Dicitur etiam caelum sacra Scriptura, hierarchia angelica, humana natura assumta: et in his apparet sicut in signaculo.

Dicitur etiam caelum aeterna Sapientia, originans omnium causa et tota Trinitas ipsa: et in his apparet sicut in propria specie.

Videamus igitur primo de repraesentatione beatae Trinitatis in caelo tanquam in vestigio . Hoc enim fit tripliciter: et primo dat testimonium in caelo, secundum quod est natura luminosa, iuxta illud Genesis decimo quinto : Suspice caelum et numera stellas, si potes. Vult Dominus, quod fidelis suus aspiciat caelum, ut videat in eo refulgentiam Creatoris, scilicet beatae Trinitatis, et hoc quantam ad tria, scilicet consistentiam, influentiam et efficaciam. Consistentia Patri attestatur, influentia Filio et efficacia Spiritui sancto, et tamen in unoquoque beata Trinitas designatur. Nam in consistentia est tria reperire, scilicet magnitudinem quantum ad Patrem, pulcritudinem quantum ad Filium et copiae diffusionem quantum ad Spiritum sanctum. Nam magnitudo caeli potentiae Patris attestatur: Sapientiae decimo tertio : A magnitudine speciei et creaturae cognoscibiliter poterit Creator horum videri. Pulcritudo eius attestatur sapientiae Filii: Ecclesiastici quadragesimo tertio: Altitudinis firmamentum pulcritudo eius est, species caeli in visione gloriae. Copia diffusionis, bonitati Spiritus sancti, qui diffundit abundantiam charismatum gratiarum.

In influentia est similiter tria considerare, scilicet lucem, a qua est splendor, et calor, qui est per diffusionem a splendore et luce: et sic in luce Pater, in splendore Filius a Patre genitus et in calore Spiritus sanctus ab utrisque procedens intelligitur.

In efficacia similiter in terrae nascentibus est tria considerare, scilicet ortum, venustatem et fructum: et quidem quod oritur attribuitur Patri: quod venustatur, Filio: quod fructificat, Spiritui sancto.

Secundo dat testimonium in caelo, secundum quod caelum dicitur tota mundialis machina, ut Ecclesiastici vigesimo quarto : Gyrum caeli circuivi sola. Hoc non dicitur, quia solum contineat caelestem illam naturam luminosam, quae sursum est, sed quia totam mundi machinam, quae intra caelum clauditur, continet, cum dicatur leremiae vigesimo tertio : Caeium et terram ego impleo. In hoc similiter caelo dat beata Trinitas testimonium de se ipsa, se ipsam aliquo modo manifestando tanquam in vestigio, et hoc quantum ad tria, scilicet quantum ad fieri, quantum ad esse, quantum ad operari: et quidem fieri attribuitur Patri, esse Filio, operari vero Spiritui sancto, et in unoquoque horum relucet beata Trinitas. Nam in fieri est attendere tria, scilicet creationem, distinctionem et adornationem ; et quidem creatio, cum sit ab infinita potentia, cum sit de nihilo, attribuitur Patri ; distinctio, quae est sapientiae, Filio: sed adornatio, quae est bonitatis, Spiritui sancto.

In esse vero est similiter tria considerare, scilicet materiam, formam, et compositum: et quidem materia propter omnium formarum capacitatem, et quia ipsa a Philosopho dicitur " ingenita ", suo modo designat Patrem ut omnium causam, et qui a nullo: forma vero, per quam est omnis operatio, Filium: sed compositum propter sui connexionem cum materia et forma, Spiritum sanctum, qui est connexio utriusque, scilicet Patris et Filii.

In operari est similiter tria reperire, scilicet substantiam, virtutem et operationem: et quidem a substantia est virtus, et ab utraque est operatio, sicut a Patre Filius, ab utroque Spiritus sanctus.

Tertio dat testimonium in caelo, secundum quod dicitur formalis speciositas. Quia enim caelum speciosum est prae aliis creatis corporibus, omne, quod speciosum est, caelum dicitur ; Isaiae quadragesimo : Quis mensus est pugillo aquas et caelos palmo ponderavit? Quis appendit tribus digitis molem terrae?

Per aquas intelligitur fluxibilitas materiae in se ipsa, sicut Genesis primo dicitur: Spiritus Dei ferebatur super aquas. Has mensus est pugillo per superinductionem formarum eius fluxibilitatem terminantium, et dicitur eos metiri pugillo propter parvitatem ipsius respectu magnitudinis divinae, vel quia tota matrix terrae, in qua recollectae sunt aquae, non est comparatione immensitatis divinae nisi quidam pugillus. Caelos vero dicitur palmo ponderare, tum quia in locis suis stabiliti sunt, quod est ponderari, quia pondus est proprietas rei stabiliens eam in loco suo, tum quia extendit eos quantum ad nostrum aspectum ad modum tentorii, iuxta illud Psalmi : Extendens caelos sicut pellem. Et in hoc notatur differentia mensurae aquarum et caelorum, quia aquae pugillo, sed caeli palmo mensurantur. Nam aquae intra viscera terrae videntur coarctari ad modum pugilli, sed caeli extendi videntur ad modum palmi, quia pugillus est manus coarctatae, palmus vero est manus extensae. Tribus vero digitis dicitur appendere molem terrae ; h i tres digiti diversimode accipiuntur: aut secundum illa tria, quae ponuntur Sapientiae undecimo : Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti: et quidem mensura respicit Patrem, ut a quo creatura deficit propter Creatoris immensitatem. Impossibile enim est, aliquid esse immensum, quod habet esse post non esse: et ideo nulla creatura est immensa secundum durationem, sed mensurata. Numerus vero respicit Filium propter eius sapientiam omnia distinguentem et cognoscentem. Nam, ut dicitur in Psalmo, ipse numerat multitudinem stellarum, quia omnium distinctivam habet cognitionem: nam numero unaquaeque res ab alia distinguitur. Pondus vero respicit Spiritum sanctum propter sui bonitatem omnia terminantem , sicut pondere unumquodque suo loco constabilitur et terminatur.

Et istis tribus respondent alia tria, quae ponit Augustinus in libro de Natura boni , scilicet " modus, species et ordo ", ita quod modus mensurae, species numero, sed ordo ponderi attribuuntur: et ita modus Patrem, species Filium et ordo Spiritum sanctum repraesentant.

Vel isti tres digiti sunt unitas, veritas et bonitas , ita quod unitas Patri, veritas Filio, bonitas Spiritui sancto attribuuntur.

Et distinguuntur istae. tres appropriationes digitorum, quia illa libri Sapientiae est rerum secundum fieri, sed illa Augustini est rerum secundum esse, tertia vero est rerum, secundum quod veniunt in usum.

Vel moraliter loquendo, tres digiti Dei, quibus molem nostrae terrenitatis sursum appendit ad caelum, sunt tres actus hierarchici, quos operator in anima, scilicet purgare, illuminare et perficere, et quidem purgat fide? Acinum decimo quinto : Fide purificans corda eorum: illuminat contemplatione, sed perficit amoris unitione.

Caelum ergo, in quo dat testimonium beata Trinitas de se ipsa, se ipsam in eo repraesentando per modum vestigii, quidam differenter aspiciunt. Nam quidam delectantur in pulcritudine, qui tamen nihil intelligunt: quidam vero delectantur in intelligentia eorum quae legunt, sed ad mores vivendi non referunt: et quidam delectantur, quia quod legunt ad salutem animae referunt. Sic quidam delectantur in pulcritudine caeli et creaturarum, sed vim earum ignorant, ut pagani stolidi ; quidam vero delectantur in intelligentia virtutis caelorum et stellarum, sed Creatorem in tali intelligentia non venerantur, sed sistunt in sua cognitione, ut philosophi: quidam vero contemplantur caelum, ut ibi venerentur beatam Trinitatem, iuxta illud Psalmi : Quoniam videbo caelos tuos, opera digitorum tuorum, et sic intuentur caelum veri Christiani.

Videamus secundo de repraesentatione beatae Trinitatis in caelo tanquam in imagine , et hoc tripliciter: et primo, quod caelum dicitur vis cognoscitiva: Ecclesiastici vigesimo quarto : Ego feci in caelis, ut oriretur lumen indeficiens: et hoc quantum ad tria, scilicet potentias, habitus et actus. Et quidem quantum ad potentias attenditur (imago) Trinitatis in memoria, intelligentia et voluntate: unde super illud Ecclesiastici decimo septimo: Secundum imaginem suam fecit illum: dicit Glossa: " Sicut ex Patre Filius, et ex utroque Spiritus sanctus, sic ex memoria intelligentia et ex utraque voluntas ". -Quantum ad habitus repraesentatur in triplici habitu , scilicet naturali, intellectuali et morali: et naturalis, qui est originans et fundans alios, attestatur Patri, intellectualis Filio, sed moralis Spiritui sancto. - Quantum ad actus vero est similiter tripliciter considerare, scilicet quantum ad mentem, notitiam et amorem, sive secundum quod meminit, noscit sive intelligit et amat.

Secundo dat testimonium in caelo, secundum quod dicitur anima gratia praeventa ; de quo dicitur in Psalmo : Dominus in caelo sedes eius: nam, ut dicit Augustinus, " anima insti sedes Dei est", et hoc quantum ad triplicem gratiam, scilicet sacramentalem, virtualem et universalem. Sacramentalis autem triplex est, in qua dat triplex testimonium, scilicet baptismalis, poenitentialis et finalis. Et quidem baptismalis attribuitur Patri tanquam Creatori sive initiatori ; poenitentialis, Filio tanquam reparatori: finalis, Spiritui sancto ut consummatori.

Virtualis gratia similiter triplex est, scilicet stabiliens in fide, sursum agens in spe, coniungens vel se diffundens in caritate: et sic prima competit Patri, secunda Filio, tertia Spiritui sancto.

Universalis similiter triplex est, scilicet corroborans in virlutibus, quae potentias corroborant ad eiiciendos actus virtuosos et meritorios: et expediens in donis, quae expediunt potentias: et consummans in beatitudinibus, quae reddunt animam consummatam in gratia: et prima Patri, secunda Filio, tertia Spiritui sancto respondet. Tertio dat testimonium in caelo, quod est sponsa Christi, militans Ecclesia: de quo Apocalypsis duodecimo : Pactum est proelium magnum in caelo ; Michael et Angeli eius proeliabantur cum dracone, et draco pugnabat et angeli eius. Illud enim proelium factum, non in caelo Sanctorum, quia illuc nunquam ascendit, postquam inde deiectus est, sed in praesenti Ecclesia multa concitat proelia. In quo caelo dat testimonium quantum ad tria, scilicet ducatum , statum et vivendi modum. Ducatus triplex est: patriarchalis scilicet, prophetalis et apostolicus , Primus attribuitur Patri potestativo: secundus, Filio veridico: tertius, Spiritui sancto sanctificativo Et quidem prophetalis est ex patriarchali, et apostolicus ex utroque, sicut ex Patre Filius, et ex utroque Spiritus sanctus.

Status est triplex, scilicet laicalis, qui deservit generationi et attribuitur Patri Creatori: clericalis, qui deservit generationi spirituali, quae fit per Sacramenta ecclesiastica et attribuitur Filio: tertius monasticus, qui attribuitur Spiritui sancto sanctificatori.

Modus similiter vivendi triplex est, scilicet praesidentium in praelatis, qui attribuuntur Patri: laborantium in activis, qui attribuuntur Filio incarnato, qui multum laboravit pro salute nostra, sicut activi pro salute proximi: et contemplantium in contemplativis, qui attribuuntur Spiritui sancto.

Videamus tertio de repraesentatione beatae Trinitatis in caelo tanquam in signaculo, et hoc tripliciter: primo, in caelo, quod est sacra Scriptura: de quo Apocalypsis quarto : Vidi, et ecce, ostium apertum in caelo.

Apertio ostii est testatio sacrae Scripturae, in qua dat triplex testimonium beata Trinitas secundum triplicem legein, scilicet naturae, figurae et gratiae ; et secundum intelligentiam, scilicet auctoritatis in Patriarchis, veritatis in Prophetis et sanctitatis in Apostolis: et secundum triplicem expositionem, scilicet litteralem, allegoricam et tropologicam.

Secundo dat testimonium beata Trinitas in hierarchia angelica, quae dicitur caelum secundum triplicem eius dispositionem ; secundae ad Corinthios duodecimo : Raptus est usque ad tertium caelum et audivit arcana verba, quae non licet homini loqui. Et in hoc caelo dat testimonium tripliciter, scilicet secundum triplicem hierarchiam et triplicem ordinem et triplicem dispositionem vel actum. Nam triplex est hierarchia , scilicet suprema, media et infima, et in unaquaque est triplex ordo et triplex dispositio, secundum quam est triplex influentia scilicet superioris in inediam, mediae in inferiorem et inferioris in Ecclesiam, secundum triplicem actum purgandi, illuminandi et perficiendi. Purgare attribuitur Patri, illuminare Filio, sed perficere Spiritui sancto. Et hoc patet in superiori hierarchia, in qua est potestas iudiciaria in Thronis, quae attestatur Patri ; plenitudo scientiae in Cherubim, quae attestatur Filio: ardor amoris in Seraphim, qui attestatur Spiritui sancto.

Tertio dat testimonium in caelo beata Trinitas, quod est humana natura a Verbo assumta ; de quo caelo Psalmus : Ianuas caeli aperuit et pluit illis manna ad manducandum. In hoc caelo dat triplex testimonium, quia in Christo est triplex natura, triplex auctoritas et triplex gratia. Natura triplex est: corporalis, intellectualis et divina, scilicet corpus et anima et Divinitas.

Triplex auctoritas est: regalis, pontificalis et prophetalis: et regalis attestatur Patri ; pontificalis, Filio: prophetalis, Spiritui sancto.

Triplex est etiam in eo gratia, scilicet capitis, singularis hominis et unionis , et gratia capitis attestatur Patri ; singularis hominis, Filio: unionis, Spiritui sancto.

Videamus quarto de testimonio, quod dat beata Trinitas in caelo tanquam in propria specie in se ipsa secundum triplicem considerationem, quia ibi est aeterna Sapientia, origo causans omnia et Trinitas ipsa. Et quidem aeterna Sapientia est clara, placida et iucunda et est caelum, iuxta illud Ecclesiastici quadragesimo tertio : Species caeli, gloria stellarum, mundum illuminans in excelsis Dominus. In cuius claritate est considerare tria, scilicet veritalis conceptionem, elocutionem et auditionem, ita quod veritatis conceptio attribuitur Patri ; elocutio, Filio: auditio, Spiritui sancto. Nam de Patre dicitur ad Hebraeos primo: Loculus est nobis in Filio ; Ecclesiastici vigesimo quarto de Filio: Ego ex ore Altissimi prodiui: et Proverbiorum octavo: Nondum erant abyssi, et ego iam concepta eram: de Spiritu sancto, Ioannis decimo sexto: Quaecumque audiet, loquetur.

Est etiam ibi triplex amor placidus, scilicet gratuitus et debitus et ex utroque permixtus . Et quidem gratuitus est in Patre respectu Filii et Spiritus sancti, qui sunt ab ipso, et ipse ab ipsis nihil accipit: debitus est in Spiritu sancto respectu Patris et Filii, quia procedit ab utroque: ex utroque permixtus est in Filio: nam amor Filii ad Patrem debitus est, sed ad Spiritum est gratuitus, quia Filius nihil accipit a Spiritu sancto.

Iucundus autem est iste amor, quia ibi est diligens Pater, dilectus Filius, condilectus Spiritus sanctus. Secundo dat testimonium beata Trinitas in caelo, quod est origo causans omnia: Ioannis tertio : Qui desursum venit super omnes est. Nam effectus potissimus, descendens ab origine causante omnia, fuit incarnatio Christi: et in hoc caelo dat testimonium beata Trinitas secundum triplicem considerationem, quia est fontalissima, sublimissima, diffusissima vel perfectissima.

II. Videamus secundo de testimoniis Trinitatis, quae.dat in terra, et sunt ista testimonia deorsum

firmantia in exercitatione virtutis et dat ista testimonia in terra, id est in humana natura: de qua Isaiae sexagesimo sexto : Caelum sedes mea, terra autem scabellum pedum meorum: ubi ostendit Dominus suam excellentiam in hoc, quod praesidet et subiicit suis legibus caelestem illam et angelicam naturam: ostendit etiam suam dignitatem per hoc, quod condescendit ad terram nostrae infirmitatis, in qua stat sicut in scabello pedum, (et) per hoc, quod etiam ipsam suis legibus subiicit et divinae naturae in Christo univit, iuxta illud Iacobi ultimo: Caelum dedit pluviam, et terra dedit fructum suum. In hac terra dat beata Trinitas testimonium per tria, scilicet fluminis, (laminis, sanguinis, per baptismum , qui intelligitur per aquam, spiritum et sanguinem, cum dicitur: Tres sunt, qui testimonium dant in terra: Spiritus, aqua et sanguis. Et quidem baptismus fluminis ostendit potentiam Patris: flaminis vero, sanctitatem Spiritus sancti: sed sanguinis, passionem Filii crucifixi. Et in his tribus est animae fideli exercitatio virtutis primo, per baptismum fluminis: secundo, per baptismum flaminis: tertio, per baptismum sanguinis. Et sicut in beata Trinitate persona Patris non separatur a Filio nec a Spiritu sancto, nec persona Filii a Patre et Spiritu sancto, nec persona Spiritus sancti a Patre et Filio: sic nec baptismus sanguinis et flaminis a baptismo fluminis, nec a baptismo flaminis separatur baptismus fluminis et sanguinis, nec a baptismo sanguinis baptismus fluminis et flaminis.

In baptismo ergo fluminis tria operantur, scilicet aqua et Spiritus sanctus et sanguis Christi: Ioannis tertio : Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu sancto, non potest introire in regnum Dei. Nam, ut dicit Isidorus , " Sacramentum est, in quo sub tegumento rerum visibilium divina virtus salutem secretius operatur". Sanguis etiam Christi ibi operatur: unde de eius latere exivit sanguis et aqua, Ioannis decimo nono ; ubi dicit Augustinus, quod " sicut de latere Adae dormientis formata est Eva, sic de latere Christi dormientis fluxerunt Sacramenta, unde formata est Ecclesia ".

In baptismo ergo sunt tria, scilicet sanclificativum, significativum et regenerativam. Nam regenerat ex se: ad Titum tertio : Per lavaerum regenerationis et renovationis Spiritus sancti: significat ex aqua, sanctificat ex Spiritus sancti gratia. Ratio autem plena significandi in tribus consistit, ideo in baptismo est aliquid significans tantum, scilicet aqua, quae attestatur Patri: et significatum tantum, scilicet Spiritus sanctus sive gratia Spiritus sancti, quae attestatur Spiritui sancto ; et significans et significatum, scilicet sanguis, qui attestatur Filio, qui est significans et significatus. - Ratio similiter sanctificandi plena in tribus consistit: est enim ibi aliquid, quod est sanctificans tantum, scilicet Spiritus sanctus: aliquid sanctificatum tantum, scilicet aqua: et aliquid, quod est sanctificans et sanctificatum, scilicet sanguis. - Ratio similiter regenerandi tria continet, quia ibi est aliquid dans tantum, scilicet Spiritus sanctus: et aliquid recipiens tantum, scilicet aqua: et aliquid dans et accipiens, scilicet sanguis. Sic in Trinitate dans tantum est Pater, accipiens tantum est Spiritus sanctus, sed dans et accipiens est Filius.

Baptizatus vero humilians se sub his tribus, scilicet aqua, Spiritu et sanguine, meretur a peccato purgari et fieri dignus intrare in regnum Dei. Et quia baptismus aquae est mysterium Trinitatis, ideo datur in nomine Trinitatis: Matthaei ultimo : Baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Et in baptismo Christi tota Trinitas apparuit, Matthaei tertio: Pater in voce, Filius in baptizato, Spiritus sanctus in columba.

Similiter in baptismo flaminis tria sunt, scilii cet Spiritus, aqua et sanguis, quia omnis exercitatio virtutis aut fit per modum vigoris, aut nitoris, aut amoris : vigoris stabilientis, nitoris splendentis et amoris concordantis. Et quidem sanguis pertinet ad vigorem, aqua ad nitorem, Spiritus ad amorem. Vigor attestatur Patri, nitor Filio, amor Spiritui sancto.

Est autem spiritus triplex. Primus est rectus, qui dat nosse: nam spiritus rectus est, qui recte facit diiudicare, qui non sinit exorbitare sive errare: Psalmus : Spiritum rectum innova in visceribus meis.

Secundus est spiritus sanctus, qui facit velle, et in voluntate est sanctificatio nostra: de quo Psalmus: Spiritum sanctum tuum ne auferas a me.

Tertius est spiritus principalis, qui facit perseverare sive impermutabiliter operari ; de quo Psalmus: Spiritu principali confirma me. Et ista tria sunt ad virtutem necessaria, ut dicit Philosophus , scilicet "scire, velle et impermutabiliter operari"; et ideo in uno Psalmo petit Propheta, istum triplicem Spiritum sibi dari. Et quidem spiritus principalis attestatur Patri: spiritus rectus, Filio: sed spiritus sanctus, Spiritui sancto. Iste ergo triplex Spiritus rectificat in iudicio, ne erremus: confirmat in facto, ne deficiamus: sanctificat in desiderio, ne inficiamur.

Est etiam triplex aqua. Prima est compunctionis de propriis peccatis: Ezechielis trigesimo sexto :

Effundam super vos aquam mundam, et mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris: Psalmus: Exitus aquarum deduxerunt oculi mei, quia non custodierunt legem tuam.

Secunda est compassionis de alienis malis, et maxime de passione Christi: Ierem iac nono: Quis dabit capiti meo aquam et oculis meis fontem lacrymarum? Et plorabo die ac nocte interfectos filiae populi mei: Iob trigesimo : Flebam quondam super eo qui afflictus erat, et compatiebatur anima mea pauperi.

Tertia est devotionis: Threnorum secundo: Consurge, lauda in nocte in principio vigiliarum, effunde sicut aquam cor tuum ante conspectum Domini: Isaiae duodecimo: Haurietis aquas in gaudio de fontibus Salvatoris. Et quidem aqua compunctionis attestatur Patri, compassionis Filio, devotionis Spiritui sancto.

Similiter est triplex sanguis. Primus est redemptoris: ad Colossenses primo : Pacificans per sanguinem crucis eius sive quae in terris, sive quae in caelis sunt.

Secundus est refectoris ; Ioannis sexto: Sanguis meus vere est potus.

Tertius animatoris sive procuratoris: primi Machabaeorum Sexto: Et elephantis ostenderunt sanguinem uvae et mori ad acuendos eos in proelium. Primus attestatur Filio, secundus Spiritui sancto, tertius Patri.

Similiter in baptismo sanguinis sunt tria, scilicet Spiritus, aqua et sanguis: sed Spiritus est triplex, scilicet veritatis, honestatis et ultimatae et consummatae passionis. Sed veritas est triplex, scilicet vitae, iustitiae et doctrinae. - Honestas triplex, scilicet in affectionibus, in sermonibus et in operationibus.

In consummata passione sunt tria, scilicet confidentia, patientia et perseverantia.

Et haec omnia beatae Trinitati attestantur, sicut patet recte intelligenti. Ista sunt testimonia, de quibus Psalmus : Testimonia tua credibilia facta sunt nimis.

Et nota, quod non tantum sunt credibilia fideli, sed etiam infideli propter evidentem probationem septemplicem aliorum testimoniorum, quae christianam fidem et beatam Trinitatem testificantur. Quorum primum: est infallibilitas oraculorum, quae facta sunt Prophetis et sanctis viris, quibus Deus multa infallibiliter revelavit, et sicut praedixerunt, ita evenerunt: secundae Petri primo : Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines.

Secundum est virtuositas miraculorum, quae claruit etiam apud infideles, ut quod mare rubrum divisum est, quod Aegyptus plagis variis flagellata, quod sol stetit, quod sol retrocessit, et miracula Iesu Christi, unde etiam Mahometus dicit , quod miracula facere datum est Iesu, Filio Mariae. Talia non sunt inter infideles ad probationem errorum ipsorum: Marci ultimo : Illi autem profecti praedicaverunt ubique, Domino cooperante et sermonem confirmante sequentibus signis . - Tertium est triumphalitas martyriorum. In hoc enim est triumphus Martyris fidei, quia, cum unus occidebatur, multi fideles consurgebant ad fidem. Unde ubi fides Ecclesiae habuit impugnatores, ibi maxime crevit, ut Romae. Sed non sic est in haereticis, quia, ubi destruuntur, non animantur alii ad errorem. Ideo dicit Dominus Ioannis duodecimo : Nisi granum frumenti, cadens in terram, mortuum fuerit, ipsum solum manet: si autem mortuum fuerit, multum fructum affert. Haeretici enim morientes non sunt granum, sed pellicula vacua, habens similitudinem grani solum, et ideo mortui non fructificant. - Quartum est auctoritas conciliorum: nam trecenti duodeviginti patres fuerunt in concilio Nicaeno, quod tribus annis durans, multis miraculis coruscavit ; qui erant viri doctissimi et sanctissimi ; unde Actuum decimo quinto : Surrexerunt quidam de haeresi Pharisaeorum, qui crediderunt, dicentes, quia oportet, circumcidi eos, praecipere quoque servare legem Moysi: conveneruntque Apostoli et seniores videre de verbo hoc. Cum autem magna conquisitio fieret, surgens Petrus dixit etc. Unde cum multa deliberatione et auctoritate facta est divulgatio fidei christianae - Quintum est praeclaritas documentorum ; Sapientiae octavo: Praeclaritas in communicatione sermonum ipsius, quia illustratio veritatis est in ipsa sacra Scriptura, quae, etsi non probet necessario, ut fides meritum habeat, tamen probabiliter multa traduntur a doctoribus sacrarum Scripturarum, et qui narraverunt ea quae viderunt: secundae Petri primo : Non enim doctas fabulas seculi, notam fecimus vobis Domini nostri Iesu Christi virtutem et praesentiam, sed speculatores facti illius magnitudinis: Ioannis tertio: Quod scimus loquimur, et quod vidimus testamur. - Sextum est stabilitas assertionum, quia " a principio mundi usque ad finem durat fides Ecclesiae, nec mutatur, quamvis tempora sint variata ", secundum Augustinum , " quia quod patres crediderunt futurum, nos credimus esse factum "; Proverbiorum duodecimo : Labium veritatis firmum erit in perpetuum ; secundae ad Timotheum secundo: Firmum fundamentum Dei stat.

Septimum est uniformitas confessionum, quia omnes Ecclesiae in omnibus partibus mundi concordant in una confessione veritatis fidei, iuxta illud primae ad Corinthios primo: Ut id ipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata. Sitis autem perfecti in eodem sensu et in eadem sententia. Rogemus etc.