QUAESTIO II.

Utrum Spiritus sanctus procedat a Patre et Filio tanquam ab uno principio.

Secundo quaeritur, utrum Spiritus sanctus procedat a Patre et Filio, in quantum sunt unum, aut in quantum differentes.

1. Et quod in quantum unum, videtur per Anselmum in libro de Processione Spiritus sancti : "Nullus intellectus capit, Spiritum sanctum esse Patris et Filii, secundum quod alter est Pater, alter Filius, sed secundum quod uterque est idem Deus ".

2. Item, ratione ostenditur sic; unitas effectus est ab unitate actus, et unitas actus ab unitate potentiae vel subiecti ; ergo cum una sit persona producta a Patre et Filio, ergo per unum actum producitur et per unam potentiam; ergo spirant, in quantum sunt unum.

3. Item, quod est a duobus, in quantum duo, aut est insufficienter a quolibet, aut ab altero superflue; sed Spiritus sanctus a nulla persona est insufficienter nec superflue, quia neutrum convenit naturae perfectae; ergo etc.

4. Item, quod est a duobus in quantum duo, est compositum, si consubstantialiter est ab illis; ergo si a duobus in quantum duo procedit unus, oportet quod illud unum habeat differentiam; sed Spiritus sanctus non est compositus; ergo etc.

b. Item, nihil unum procedit a duobus consimilibus in natura in quantum duo, nisi alter sit sicut principium activum, alter sicut principium passivum, sive alter ut pater, alter ut mater; sed hoc non est in divinis; ergo etc.

Contra; 1. Qui procedit a duobus, ita quod ab uno principalius quam ab alio, procedit in quantum sunt duo; sed Spiritus sanctus principaliter procedit a Patre, sicut dicit Augustinus et habetur in sequenti distinctione : ergo etc.

2. Item, qui procedit a duobus in quantum sunt distincti, procedit a duobus in quantum sunt duo; sed nexus non est nisi distinctorum; ergo qui procedit ut nexus, procedit ab eis ut a distinctis, et ita ut a differentibus.

3. Item, ab unitate subiecti est unitas actus, et a pluralitate subiectorum pluralitas actuum ; sed Pater et Filius sunt duo; ergo spirant duplici spiratione; ergo spiratur Spiritus sanctus ab eis, in quantum sunt duo: ergo etc.

4. Item, si spirant Spiritum sanctum in quantum sunt unum, aut in quantum sunt unum in substantia, aut in notione, aut in persona. Si in quantum sunt unum in substantia; ergo cum Spiritus sanctus sit idem in substantia, Spiritus sanctus procedit a se. Si in quantum sunt idem in notione; hoc nihil est, quia non ideo spirant, quia sunt spiratores, sed. " converso. Nec in quantum sunt unum in persona, quia in persona non uniuntur.

CONCLUSIO.

Spiritus sanctus procedit a Patre et a Filio, non quatenus sunt distinctae personae, sed quatenus in eis est una fecunditas voluntatis sive una spiratio activa.

Respondeo; Dicendum, quod Spiritus sanctus procedit a Patre et Filio, in quantum sunt unum in fecunditate voluntatis. Una autem est in Patre et Filio voluntas, quia Pater et Filius sunt una substantia; si ergo est in eis voluntatis fecunditas, una est fecunditas in eis. Voluntatis autem fecunditas est in Patre et in Filio, quia uterque Deus improcessibilis. Sicut enim superius dictum fuit de numero personarum et infra melius patebit , cum agetur de innascibilitate, quae idem est in Patre quod primitas; cum primum et principium sint idem ; ratio primitatis est ratio principiandi, sive fecunditatis. Quoniam igitur Pater prior est omni emanatione, scilicet processione et generatione, quia nec generatur nec procedit, hinc est, quod utroque modo est principium. Quia vero Filius prior est emanatione processionis, non generationis

quia generatur, tamen est inspirabilis

hinc est, quod est principium spirandi, non generandi. Quia vero Spiritus sanctus neutro modo se habet, neutro modo est principium. Inde est igitur, quod quamvis Spiritus sanctus a duobus procedat, quia tamen procedit non ut sunt differentes, sed ut est in eis una fecunditas voluntatis, quod Spiritus sanctus procedit ab eis, in quantum sunt unum.

1. Ad illud quod obiicitur, quod principaliter procedit a Patre; dicendum, quod principaliter potest dici dupliciter; aut respectu secundarii; et sic importat ordinem prioris et posterioris, et sic ponit diversitatem, et hoc modo non accipitur hic; alio modo prout principalitas dicit quandam auctoritatem, sicut Pater dicitur operari per Filium. Unde unaquaeque creatura producitur a Patre per Filium, in quantum sunt unum; et sic intelligendum est in proposito.

2. Ad illud quod obiicitur, quod nexus procedit a pluribus etc; dicendum, quod ratio nexus incipit a distinctione et tendit sive perducit in unitatem; unde ultima et completiva ratio est unitas. Licet ergo nexus sit duorum et a duobus, si est perfectus nexus, est ab eis in quantum sunt unum, non in quantum sunt plures .

3. Ad illud quod obiicitur, quod ab unitate subiecti est unitas actus et a pluralitate pluralitas; dicendum, quod istud non habet instantiam secundum modum loquendi, quia si duo sunt termini copulati, actus numeratus debet eis reddi; sed secundum rem distinguendum est, quia subiectum dicitur dupliciter; aut per se et primo, aut non primo; et illud verum est de subiecto per se et primo, non de alio; et sic accipiendo, Pater et Filius non sunt unum principium, seu primum subiectum spirationis, quia non spirant secundum quod Pater et Filius, sed secundum quod in eis est una fecunditas voluntatis, et ita in quantum unum.

Vel aliter dicendum, quod est loqui de actu, ut est actus vel origo, et de actu, ut est accidens. Si loquamur de actu, ut est accidens, de necessitate numeratur ad numerum subiecti, quia non est unum accidens in duobus subiectis. Si autem loquamur de actu, ut est actus , sic comparatur ad subiectum ut ad principium, et sic non numeratur ad numerum subiecti secundum quod subiectum, sed secundum quod principium. Quoniam igitur in divinis spiratio non est accidens, sed productio vel relatio;

ideo sequitur unitatem subiecti, ut est principium, quia Pater et Filius, quamvis duae sint personae, tamen sunt principium unum, quia per eandem virtutem spirant; ideo actus non numeratur in illis, ideo spirant una spiratione, quamvis sint duo,

4. Ad illud quod quaeritur ultimo, aut in quantum unum in substantia etc.; dicendum, quod in quantum unum in fecunditate voluntatis, prout illa voluntas tracta est ad notionem per fecunditatem, quae fecunditas est ratione primitatis, quae primitas significatur per hoc quod est improcessibilis. Et hoc est quod dicit Anselmus, quod Pater et Filius spirant, secundum quod uterque est idem Deus, non secundum quod Deus simpliciter, sed secundum quod Deus in utroque; hoc est considerare voluntatem in personis.

Si ergo quaeras, utrum in quantum unum in substantia, aut notione, aut persona; dicendum, quod responderi potest dupliciter, secundum duas opiniones prius positas de potentia generandi, distinctione septima ; quod quidam dicunt, quod potentia generandi non differt a generatione sive paternitate nisi modo loquendi, et ita dicit notionem, scilicet personalem proprietatem, ut generatio, licet alio modo. Similiter isti dicunt, quod fecunditas voluntatis sive vis spirativa dicit eandem notionem quam spiratio, licet alio modo, quia vis spirativa dicit ut in ratione aptitudinis, sed spiratio in ratione actus; et ita secundum hos in quantum sunt unum notione. Alii dicunt, quod sicut potentia generandi dicit naturam in persona, ita essentiam personaliter, sic vis spirativa voluntatem dicit, ut voluntas est in personis, in quibus est fecunda ; et ita Pater et Filius spirant in quantum unum in essentia sive natura sive voluntate, ut dicatur proprius voluntate considerata in personis. Quaelibet harum positionum mihi videtur satis probabilis.