EPISTOLA. ENCYCLICA 285

eademque conservatrix virtutum salutarium eliditur, si disciplina morum a fide divina diiungitur: ac sane despoliant hominem dignitate maxima, vitaque deiectum supernaturali ad naturalem perniciosissime revolvunt, qui mores dirigi ad honestatem uno rationis magisterio volunt. Non quod praecepta naturae dispi- cere ac servare recta ratione homo plura non queat: sed omnia quamvis dispiceret et sine ulla offensione in omni vita servaret, quod nisi opitulante Redemptoris gratia non potest, tamen fru- stra quisquam, expers fidei, de salute sempiterna confiderei Si quis in me non manserit, mittetur foras sicut palmes; et arescet, et colligent eum, et in ignem mittent, et ardet (1). Qui non crediderit, condemnabitur (2). Ad extremum quanti sit in se ipsa, et quos pariat fructus ista divinae fidei contemptrix honestas, nimis multa habemus documenta ante oculos. Quid est quod in tanto studio stabiliendae augendaeque prosperitatis publicae, laborant tamen ac paene aegrotant civitates tam multis in rebus tamque gravibus quotidie magis? Utique civilem so- cietatem satis aiunt fretam esse per se ipsam : posse sine prae- sidio institutorum christianorum commode se habere, atque eo, quo spectat, uno labore suo pervenire. Hinc quae admini- strantur publice, ea more profano administrari malunt: ita ut in disciplina civili vitaque publica populorum vestigia religionis avitae pauciora quotidie videas. At non cernunt satis quid agant. Nam submoto numine recta et prava sancientis Dei, excidere auctoritate principe leges necesse est, iustitiamque collabi, quae duo firmissima sunt coniunctionis civilis maximeque necessaria vincula. Similique modo, sublata semel spe atque expectatione bonorum immortalium, pronum est mortalia sitienter appetere : de quibus trahere ad se, quanto plus poterit, conabitur quisque pro viribus. Hinc aemulari, invidere, odisse; tum consilia te- terrima: de gradu deiectam velle omnem potestatem, meditari passim dementes ruinas. Non pacatae res foris, non securi tas domi: deformata sceleribus vita communis.

In tanto cupiditatum certamine, tantoque discrimine, aut ex t rema metuenda pernicies, aut idoneum quaerendum mature remedium. Coercere maléficos, vocare ad mansuetudinem mo- res populares atque omni ratione deterrere a delictis providen- tia legum, rectum idemque necessarium : nequaquam tamen in

(1) Io. XV, 6. (2) Marc. XVI, 16,