ARTICULUS II.

Secundum quam intentionem dicatur Trinitas de divinis ?

Secundo quaeritur, Secundum quam intentionem dicatur Trinitas de divinis ?

Videtur enim, quod de divinis dici non possit.

1. Trinitas enim numerum dicit quemdam. Dicit autem Boetius in libro de Trinitate, quod " illud vere unum est, quod nulli innititur, in quo nullus est numerus. " Et constat, quod loquitur de unitate divina. Ergo unitas divina nullum admittit numerum. Cum ergo trinitas dicat numerum, trinitas in divinis non admittitur.

2. Adhuc, In oratione de Trinitate dicitur, " Sancta et individua Trinitas. " Et videtur esse repugnantia et oppositio in verbis. Si enim individua, non est trinitas: et si est trinitas, non est individua. Dicunt autem Damascenus et Aristoteles, quod differentia dividente numerum cognoscimus. Et haec sunt verba Damasceni: " Differentia est causa numeri. " Aristoteles autem haec habet in IV Physicorum : " Numerum cognoscimus divisione continui. " Trinitas ergo esse non potest, ubi nulla est divisio. Et sic repugnantia verborum est cum dicitur, " individua Trinitas. " Et similiter repugnantia videtur esse cum dicitur, Deus Trinitas: deitas enim sive Deus est quid penitus indivisum in fine simplicitatis et unitatis consistens: trinitas autem alicujus divisi vult esse: et sic trinitas non competit divinis.

3. Si quis dicat, quod in Trinitate est quidam numerus, sed non numerus sim- pliciter. Et enim in Trinitate unitas essentiae, et unitas personae, et unitas notionis sive relationis: et unitas unius non est unitas alterius: unitas enim essentiae nullo modo distinguibilis est: sed unitas personae distinguibilis: personalitas enim a qua sumitur ratio unitatis personae, secundum quam dicitur, Pater est persona, Filius est persona, Spiritus sanctus est persona, et sunt unum in communi nomine et ratione personae,, non repugnat distinctioni secundum quam tres personae efficiuntur tribus proprietatibus distinctae in esse personali: et sic unitas personae non est ejusdem rationis cum unitate essentiae. Similiter unitas notionis divisioni non repugnat: distinguitur enim notio a notione per oppositionem, ut paternitas a filiatione, innascibilitas a generatione: spiratio activa a spiratione passiva: et talibus differentiis determinantibus et dividentibus, hoc commune quod est notio, cadit in numerum, quod nullo modo convenit unitati essentiae.

4. Si quis dicat etiam adhuc, quod hoc modo in divinis est prius et posterius sicut in numero: quia intellectus essentiae est ante intellectum personae, et intellectus personae ante intellectum proprietatis: et sic aliquo modo potest esse numerus in divinis, et ita trinitas. Hoc videtur stare non posse: tum ideo quia in symbolo Athanasii dicitur: " In hac Trinitate nihil, prius aut posterius: " tum propter hoc quia id quod est in fine simplicitatis et unitatis, non admittit pluralitatem, neque prius, neque posterius actu vel intellectu: omne autem quod divinum est, in fine simplicitatis est: ergo nec pluralitatem, nec, prius vel posterius habet actu vel in intellectu: et sic non competeret ei nomen trinitatis.

5. Adhuc, Trinitas secundum intentionem vocabuli est trium unitas: et cum tres non uniantur unitate proprietatis personalis, nec unitate personali aliqua, relinquitur quod non uniuntur nisi uni

tate essentiae. Unde eliam dicuntur unum et idem neutraliter, et non dicuntur unus et idem masculine, nec una proprietate indifferentes et uniti: et secundum hanc intentionem videtur trinitas non posse recipi: in divinis: quia si trium unitas est unitas essentiae, et Isidorus dicit, quod " trinitas est numerabilis et multiplicabilis, ". videtur sequi, quod unitas essentiae esset numerabilis et multiplicabilis: quod Arianae dementiae est.

Si aliquis dicat, quod cum dicitur, trium unitas, hoc nomen, unitas, dicit unitatem personae, non essentiae. Hoc stare non potest: quia nulla una singularis persona est, in qua uniatur Pater et Filius et Spiritus sanctus, ut sic trinitas dicantur.

Nec valet responsio quam quidam antiqui induxerunt dicentes, quod cum dicitur trium unitas, unitas dicit unitatem personae, non prout est in hac vel in illa persona, sed prout confuse accipitur in hoc communi quod est persona: sic enim numerabilis et multiplicabilis est in tribus personis, proprietate singulari determinante commune confusum in hanc et in illam, personam et tertiam: quia secundum hoc unitas trium non esset unitas nisi dationis, et per modum universalis, sicut dicit Porphyrius, quod " participatione speciei plures homines sunt unus homo. " Et sic tres non essent una res, ei una substantia sive essentia: et hoc iterum vergit in haeresim Arianam. Inde Ecclesia cantat: " Una ergo pater logos paracletusque substantia est. " Haec igitur solutio non est inconveniens.

Juxta hoc ulterius quaeritur, Quare secundum Augustinum sicut recitat Magister in primo Sententiarum, distinct. XX: " Deus dicitur trinitas, et non triplex sive triplicitas, " et quare secundum Isidorum aliquo modo dicitur multiplex, nullo modo triplex?

Solutio. Dicendum est, quod trinitas est in divinis, et non est nisi in divinis, et hoc est divinis proprium. Quaecumque enim distinguuntur in creaturis, eo quod simpliciter et essentialiter differunt, simpliciter faciunt numerum essentiarum ad minus et numerum secundum esse: et ideo essentiae et esse non possunt Habere unitatem. In divinis autem quia distinguentia non realiter nec essentialiter differunt, ideo nec realem, nec essentialem in esse faciunt differentiam: et ideo unitati non repugnant, quamvis secundum oppositionem relationis originis in esse personali notionali quemdam faciunt numerum, sicut satis in praeteritis expositum est.

Unde dicendum est, quod licet in divinis nullus sit numerus realis, qui differentiam faciat in essentia et esse personali, tamen est ibi numerus quidam proprietatum scilicet et propriorum personalium, qui identitati substantiali non repugnat, et quemdam numerum facit et virtutem unitatis in essentia et esse demonstrat: et ideo trinitatem, hoc est, trium unitatem realem in essentia perficit et esse: quod in nulla creatura fieri potest perfecte, quamvis in natura hujus trinitatis exigua resultent vestigium, et imago.

Ad aliud dicendum est, quod in divinis divisio sive differentia quaedam est, quae est proprietatis personalis in esse personali, et non in esse simpliciter: et ideo quemdam numerum et non simpliciter numerum facit: propter quod unitati reali non repugnat: et ideo divina remanent individua simpliciter, numerata ante quodam numero, hoc est, personali. Propter quod in eis solis est trinitas, et non in aliis: quod enim in eis est trinitas, in aliis triplicitas dici deberet.

Ad aliud dicendum, quod unitas essentiae et unitas notionis et unitas personae in divinis realiter non differunt, propter omnimodam simplicitatem et realem indifferentiam quae est in divinis:

sed differentiam, faciunt secundum rationem intelligendi, et modum supponendi, et significandi per terminum, qui secundum quod significatur per terminum, ad rem refertur, et ideo cassus et vanus non est: tamen in re nullam facit differentiam, et ideo unitati, rei non repugnat: quia et notio est essentia, et persona est essentia: et haec duo una et eadem essentia. Propter quod unitatem essentiae non adimunt, licet quemdam perficiant ternarium in esse personali.

Ad aliud dicendum, quod in divinis nullo modo est prius et posterius secundum Catholicam fidem, et secundum rem: quia si esset prius et posterius secundum rem, oporteret, quod una natura prior esset, et altera posterior: quod nullo modo summa admittit simplicitas. Et ideo quod dicitur natura prior esse persona, et persona proprietate, hoc non est secundum rem: quia secundum rem aeque simplicia sunt et aeque prima: sed est secundum, intellectum nostrum, qui divina intelligere non potest nisi assimilet ea terrenis. In creatis autem ita est, quod natura est ante personam, et persona ante proprietatem: et hunc modum intelligendi intellectus noster refert ad divina, eo modo quo dicit Damascenus, quod id quod est in imagine et vestigio, refertur ad prototypum.

Ad aliud dicendum, quod in veritate secundum Catholicam fidem trinitas dicitur trium unitas, et intelligitur de unitate essentiae, et non de unitate personae, vel notionis, sicut bene probat objectio, quamvis propter naturam termini numeralis, eo quod nulla numerantur nisi sub aliquo communi, quod secundum rationem linum, est in numeratis, sicut tres homines, tria animalia, tria entia, exigatur unum commune sub quo personae numerantur, et hoc est persona. Et quod dicit Isidorus, dicit ratione suppositi, et non ratione naturae: et hoc patet in expositione vocabuli. Cum enim dicitur, trium unitas, adjectivum numerale quod est trium, formam suam nu- meralem non ponit nisi circa suppositum, et non circa formam quae est unitas: aliter enim non diceretur unitas, sed trium unitates.

Et si objiciatur, quod terminus numeralis numerum ponit circa formam sui substantivi, ut cum dicitur, tres homines, tria animalia.

Dicendum, quod hoc est verum, quando in recto et in vi adjectivi numeralis terminus conjungitur suo substantivo. Hic autem non est sic. Cum enim dicitur, trium unitas, nec in recto est ibi terminus numeralis, nec in vi adjecti, sed potius in vi substantivi, eo modo quo adjectivum virtute. articuli subintellecti fit substantivum. Est enim sensus, trium unitas, hoc est, unitas quorumdam qui sunt tres. Et concedendum est, quod responsio inducta non valet.

Ad id quod juxta hoc quaeritur, dicendum quod triplex vel triplicitas plicationem dicit: plicatio autem dicit situm partium in diversa: et quod in corporalibus est situs, in spiritualibus est ordo, qui est ad minus superioris et inferioris, vel anterioris et posterioris, quae sine diversitate essentiae intelligi non possunt: et quia nulla diversitas essentiarum est in divinis, ideo Nicaena synodus anathematizavit dicentem triplicitatem esse in divinis, et Deum esse triplicem. Concessit autem Deum esse trinum, . et trinitatem: hoc enim nullam in essentia dicit veritatem.

Ad verbum Isidori dicendum, quod in veritate proprie trinitas non est multiplex. Sed quod Isidorus dicit, intelligendum est caute: eo quod multiplex dicitur genus numeri, sicut in V Euclidis et in II Arithmeticae dicitur, quod genus multiplicis numeri sub se habet species duplicis, triplicis, et sic de aliis, superparticularis, superpartientis, et non secundum quod dicitur plicatio unius ad alterum vel super alterum. Et hoc modo quia genus minus ponit quam species: eo quod species addit super genus, quia

trinitas numerabilis est in suppositis, concessit in genere trinitatem esse multiplicem, hoc est, multitudinem quamdam continentem: tamen triplicem esse negavit, eo quod id quod triplex est in specie, triplicationem dicit in situ et ordine naturali.