ARTICULUS II.

De quibusdam locutionibus quae inveniuntur in Scriptura, sicut trinitas in unitate, et unitas in trinitate, et quod quidam, dicunt, trinitatem esse trinam et unam.

Secundo, Quaeritur de quibusdam locutionibus quae inveniuntur in Scriptura, sicut trinitas in unitate, et unitas in trinitate, et quod quidam dicunt, trinitatem esse trinam et unam.

Quaeratur ergo primo, Utrum trinitas sit in unitate, et e converso unitas in trinitate ?

1. Hanc enim concedere videtur Gregorius in complenda de Trinitate . Si enim vera est: tunc cum dicitur trinitas in unitate, aliquam habitudinem notat haec praepositio in, de octo habitudinibus quas ponit Aristoteles in IV Physicorum, quibus aliquid dicitur esse in alio. Aut ergo est sicut effectus in causa, vel e converso: aut sicut locatum in loco: aut sicut forma in materia, vel e converso:

aut sicut cognitum in cognoscente. Et constat, quod nullam illarum habitudinum potest notare praepositio in, cum dicitur trinitas in unitate, et unitas in trinitate: et sic videntur illae locutiones esse falsae.

2. Si quis dicat, quod praepositio in, notat identitatem et indifferentiam, propter omnimodam simplicitatem quae est in divinis, videtur stare non posse. Dicit enim Priscianus, quod " praepositiones transitivae sunt et diversitatem notare volunt: " quae diversitas licet secundum rem in divinis salvari non possit, tamen secundum modum salvatur. Aliter enim in divinis praepositio formari non posset, et oporteret quod praepositiones caderent ab intentione significandi vel consignificandi: et sic redit, quod istae locutiones recipi non debeant, trinitas in unitate, et unitas in trinitate.

3. Adhuc, Quidam dixerunt, quod cum dicitur, trinitas in unitate, emphatica est locutio, et est sensus, trinitas est in Deo qui est unitas. Dicit enim Proclus, quod Deus est unum, et non unicum, et est unum primum penitus indivisum, ad cujus expressionem dicitur unitas. Et hoc videtur stare non posse: sensus enim locutionis talis non est, sed potius quod circumincedant se trinitas et unitas, et unitas est in trinitate sicut natura communis re in suppositis simplicibus: trinitas autem in unitate sicut supposita in natura communi: et sic patet, quod non stat solutio illa.

Ulterius quaeritur de hac, Trinitas est trina et una, quam dicit Praepositivus esse concedendam.

Et pro prima parte copulative adducit tres rationes. Quarum prima est haec: quia cum dicitur, trinitas est trina, trinitas supponit tres personas distinctas: et hoc adjectivum, numerale, trina, copulat ternarium theologicum circa illas: et sic haec est vera, trinitas est trina, sicut haec, trinitas est tres personae.

Secunda est, quia idem est in subjecto et praedicato: et de tali propositione dicit Boetius, quod nulla est verior ea, sicut cum dicitur, album est album, homo est homo. Et ita videtur esse hic cum dicitur, trinitas est trina. Est enim sensus, ut videtur, trinitas est ternarius theologicus personarum divinarum.

Tertia est, quia, ut dicit, hoc adjectivum, trina, inventum est a theologis ad significandum ternarium theologicum suppositorum sive personarum: et ideo non sequitur regulam aliorum adjectivorum numeralium. Cum enim alia adjectiva numeralia numerum quem designant, ponant circa formam substantivi, et discretionem notent circa illam, ut cum dicitur, trini homines, vel trini albi, intelligitur tres homines humanitatibus discretis numerati, et tres albi albedinibus discretis numerati. Sic. non est in hoc nomine, trinus, quando in divinis accipitur: cum enim dicitur, Deus est trinus, hoc adjectivum, trinus, non ponit numerum nisi in suppositis personis, et non in forma. Propter quod non sequitur, ut dicit, Deus est trinus: ergo non est unus: nec e converso: est unus: ergo non est trinus. Ad diversa enim referuntur trinus et unus: unus ad formam, trinus ad supposita: et propter hoc non mutuo se expellunt ab eodem subjecto: licet in creaturis sequatur: homo est trinus: ergo non est unus: homo est unus: ergo non est trinus. Cum ergo sic sit, ut dicit Praepositivus, cum dicitur, trinitas est trina, sensus est, trinitas tres habet personas: et sicut haec est vera, ita et illa, trinitas est trina: et ita concedit hanc de copulato praedicato, trinitas est trina et una.

Adhuc, Ad idem adducunt quidam quartam rationem, dicentes quod ut dicit Augustinus in libro II de Trinitate, hoc nomen, Deus, aliquando habet indefinitam et communem suppositionem pro tribus personis, ut, I ad Timoth. i, 17: Soli Deo honor ei gloria. Et, Genes. xviii, 2: Apparuerunt ei tres viri stantes prope eum: quos cum vidisset,... adora-

vit in terram. Et paulo post, v. 22: Abraham stabat coram Domino. Et in hac acceptione Deus est Deus trinitas. Sicut ergo dicitur, Deus trinitas est trinus et unus, ita concedi debet, trinitas est trina et una.

In contrarium est quod trinitas est una, et non plures: ergo non est trina: quia trinitas si trina esset, plures essent trinitates.

Solutio. Ad primam partem quaestionis dicendum, quod trinitas est in unitate, et unitas in trinitate.

Et quod objicitur de habitudine praepositionis, dicendum quod procul dubio, sicut dicit Gregorius, excellentia materiae theologicae dignis verbis exprimi non potest: et ideo est, quod non subjacet regulis grammaticae. Tamen balbutiendo potius quam, loquendo aliquo modo oportet nos significare quod intendimus. Et sic cum dicitur, unitas in trinitate, habitudo praepositionis notat quasi continentiam naturae communis, quae ut forma totius non partis continet supposita, et est in eis. Cum autem dicitur, trinitas est in unitate, habitudo praepositionis notat existentiam suppositorum in natura communi uniente supposita, et est in eis: suppositum enim est in natura quasi in forma continente, natura autem in supposito sicut habitum in habente. Et hoc modo salvatur habitudo praepositionis.

Et puto sine praejudicio loquendo, quod non est satis dicere, quod praepositio notet indifferentiam.

Similiter non opinor, quod emphatica sit locutio.

Ab alteram partem quaestionis sine praejudicio loquendo, videtur dicendum, quod haec est falsa, trinitas est trina et una: et ideo haec copulativa falsa est, trinitas est trina et una. Et hujus ratio est, quia hoc adjectivum, trina, rem. suam copulat vel. ponit circa significatum hujus substantivi, trinitas. Supponit autem et significat ternarium distinctarum personarum: et hoc adjectivum, trina, sic significatum ternarium multiplicat et numerat. Unde si vera esset, oporteret quod tres essent trinitates et novem personae: quod penitus absurdum est.

Ad primam ergo rationem Praepositivi dicendum esse videtur, quod non est idem dicere, trinitas est trina, et trinitas est tres personae: quia cum dicitur, trinitas est tres personae, numerus distinctarum personarum praedicatur de personis distinctis. Cum autem dicitur, trinitas est trina, discretio hujus adjectivi, trina, copulatur sive ponitur circa significatum hujus nominis, trinitas, eo modo quo in voce designatur: et sic multiplicatur et numeratur in tres ternarios: et ideo efficitur locutio falsa.

Ad secundam rationem dicendum, quod licet idem sit in praedicato et subjecto in re, tamen non est idem in modo significandi: quia cum dicitur, trinitas, supponuntur tres personae distinctae: et illae non sic significantur in praedicato, sed potius ex modo significandi adjective intelligitur ternarius copulari circa trinitatem: et ideo numerare non personas, sed ternarium personarum. Dictum autem Boetii de propositionibus intelligitur, quando Idem in re et in modo significandi est in praedicato et subjecto, ut homo est homo.

Ad tertiam rationem dicendum, quod licet ita sit sicut dixerunt Theologi, quod trina discretionem notat circa supposita: eo quod omnis discretio circa supposita est et nulla circa naturam: hoc enim generale est tam in creatore, quam in creaturis: tamen suppositum hujus nominis, trinitas, non est persona simpliciter et absolute, sed est personae distinctae sub ternarii discretione discretae: et ideo si trinam rem suam ponit circa hoc et tale suppositum, suppositum multiplicabit trinarum personarum, et non personam.

Ad quartam rationem dicendum, quod verum quidem est, quod hoc nomen, Deus, aliquando communem habet suppositionem, pro tribus personis, sed non

habet eumdem modum suppositionis cum hoc nomine, trinitas: Deus enim supponit communiter tres personas sub una et indifferenti forma deitatis: et ideo adjectivum, trina, adveniens ei, non multiplicat eas nisi secundum quod sunt substantes deitati indifferenti. Sed hoc nomen, trinitas, supponit tres personas substantes sub forma discretionis: et ideo adjectivum, trina, adveniens ei, designat eas multiplicari sub forma sub qua supponuntur in substantivo, hoc est, sub forma ternarii distincti: et ideo trina trinitas ponit tres trinitates.

Et notandum, quod cum dicitur, trinitas est una, non est sensus ut Praepositivus dicit, hoc est unius essentiae: quia sic potius diceretur trinitas unum, quam una: sed sensus est, una, hoc est, unus personarum ternarius, et non plures, hoc modo quo dicit Dionysius, quod omnis numerus monade participat. Binarius enim est unus, ternarius unus, et sic de singulis. Ex his patet, quod si diceretur, Trinitas est trina, idem denominaret seipsum, sicut cum dicitur, albedo est alba.