CAPUT VI.

De continentia et incontinentia per respectum ad materiam circa quam sunt.

Deinceps autem quaerendum est de eo

. quod ultimo ponebatur, scilicet utrum est aliquis incontinens simpliciter sine additione determinationis, vel omnes di- cuntur secundum partem incontinentes ? Quaerendum etiam, si aliquis est incontinens simpliciter, circa qualia objecta est ille, utrum scilicet circa omnia concupiscibilia, vel circa quaedam? Et si est circa quaedam, quae sunt illa ? Quod quidem igitur circa delectationes et tristitias sunt incontinentes et perseverantes et incontinentes et molles, manifestum est ex his quae dicta sunt. Adhuc autem eorum quae faciunt delectationem, quaedam sunt necessaria ad individui vel speciei consistentiam : quaedam autem secundum se quidem sunt eligibilia vel habentia jus quare eligantur, aliquando tamen superabundantia in his vituperabilis est. Verbi gratia, ea enim quae necessaria sunt, corporaliter delectantia sunt secundum Iactum, verbi gratia, ut talia quae sunt circa cibum et venereorum usum, sine quibus conservatio speciei non est. Ea autem quae non sunt necessaria, sunt autem eligibilia secundum seipsa, eo quod sunt co adjuvantia ad virtutem, sicut sunt victoria, honor, divitiae, et hujusmodi, quae sunt de numero bonorum quae in praecedentibus diximus instrumentaliter deservire felicitati. Necessaria autem, ut generaliter dicatur, sunt ea quae sunt delectabilia secundum tactum, circa quae diximus esse temperantiam.

Determinantes ergo quaestionem quae quaerit, utrum aliquis simpliciter sit incontinens ? Dicimus quod illi quidem qui superexcellunt praeter rectam rationem eligendorum haec quae sunt delectabilia non necessaria, superexcellunt autem rationem electionis quae est in ipsis eligibilibus, pius eligentes ea quam eligibilia sunt: tales quidem non dicimus simpliciter incontinentes, sed cum. determinatione apponentes determinationem hanc, quod dicimus eos pecuniarum incontinentes, et lucri incontinentes, et honoris incontinentes, et irae incontinentes. Simpliciter autem et sine de terminatione non dicimus eos esse incontinentes, per hoc signantes tales alteros quosdam esse ab his qui simpliciter dicuntur incontinentes, et quod secundum similitudinem quamdam ad illos et non univocationem dicuntur incontinentes isti et illi. Haec autem alteritas rationis est, ut per exemplum demonstretur, quemadmodum homo qui Olympia vicit : ille enim et homo est, et ad sensibile tractus est. Unde communis ratio hominis in ipso a propria sua ratione parum differebat: non enim differt nisi per rationem individuantis per quod universale quod in intellectu est, determinatur ad sensibile. Simpliciter autem incontinens circa hoc est, quod simpliciter est delectabile vel triste: hoc autem est delectabile in gustu, tactu et venereis, ut in tertio hujus scientiae libro determinatum est.

Quod autem ille simpliciter incontinens sit qui tali passione deducitur, signum est quod incontinentia quae simpliciter incontinentia est, non vituperatur tantum ut peccatum quod quantamcumque deformitatem habet in actu, sed vituperatur etiam ut malitia quaedam et vitium speciale : quia vel simpliciter malitia est, vel secundum partem quamdam, sicut

In antecedentibus diximus, quod aliqua pars incontinentis corrupta est. Eorum autem qui sequuntur delectabilia quae secundum se eligibilia sunt, quamvis superabundantiae sint vituperabiles, nullus vituperatur ut vitiosus, sed potius ut peccans in electione, quae secundum se vitiosa non est. Eorum autem qui circa corporis voluptates sunt in gustu et tactu, circa quas dicimus esse temperatum et intemperatum, nullus vituperatur persequens superabundans, et fugiens superabundans tristium, esuriei scilicet, sitis, caloris, et frigoris, et omnium circa quae dicimus esse tactum et gustum. Nullus, inquam, horum vituperatur in hoc quod eligit et persequitur delectabilium superabundantias, sed simpliciter vituperatur propter electionem talium delectabilium : simpliciter enim talia eligere vitium est. Talis igitur etiam praeter electionem et intellectum superabundantiae simpliciter incontinens dicitur, et non dicitur incontinens secundum appositionem determinationis, quemadmodum dicimus incontinentem irae vel alicujus alterius. Signum autem hujus est, quod molles qui incontinentes sunt, circa tales passiones sunt molles et resoluti: de aliis autem incontinentiis quae sunt incontinentiae cum determinatione, nulla circa tales passiones est.

Soluta est ergo quaestio per distinctionem aequivocationis in eo quod est simplicitcr. Si enim simpliciter dicatur incontinens, qui universaliter habet omnes incontinentias passionum, nullus est simpliciter incontinens. Si vero simpliciter incontinens dicatur, qui sequitur passiones quae simpliciter fugiendae sunt et a quibus continere difficile est propter connaturalitatem, simpliciter erit incontinens qui contra rationis conatum sequitur passiones tactus circa quas sunt temperatus et intemperatus.

Et propter hoc in idem quantum ad. objectum ponimus incontinentem et intemperatum, et continentem et temperatum. Sed nullum aliorum incontinentium, ad idem objectum referimus. Hoc autem contingit propter hoc quod secundum aliquem modum idem sunt voluptates et tristitiae circa quas temperatus sunt et continens, et intemperatus et incontinens, quamvis non. simpliciter sint circa illas: quia intemperati eligunt eas sine dissensu rationis : incontinentes autem non eligunt eas ex ratione, sed vi passionis deducuntur. Propter quod intemperatum magis dicimus utique corruptum, quam incontinentem : quia intemperatus superabundantiam passionum prosequitur vel non concupiscens, vel quiete et remisse concupiscens, et fugit parvas et modicas tristitias quae sunt ex absentia delectabilium : incontinens autem prosequitur eas proptem vehementem concupiscentiam quasi victus : si enim intemperatus tali concupiscentia duceretur ut incontinens, multo plus prosequeretur eas. Qui enim ex parva movetur concupiscentia, quid faceret ille si adesset ei concupiscentia juvenilis quae calido et humido ferventissima est? Et qui fugit moderatas tristitias, quid faceret si fortis tristitia adesset ex. indigentia subtractionis necessariorum? procul dubio enim tunc insaniret. Quamvis ergo intemperatus melior sit incontinente in hoc quod persuasibilis est ad oppositum, tamen in hoc vituperabilior est, quia magis corruptus est.