QUAESTIO LVII.

Utrum de Deo dicta dicant divinam essentiam ?

Juxta hoc quaeritur de nominibus specialibus, quibus nominatur Deus nominibus specierum, maxime praedicamenti qualitatis, ut justus, virtus, sapiens, et sapientia, et hujusmodi.

1. De quibus ait Dionysius in libro de Divinis nominibus . Dicit enim: " Justitia rursus laudatur Deus, sicut omnibus secundum dignitatem distribuens et commensurationem et pulchritudinem et bonam ordinationem et ornatum, et omnes distributiones et ordines segregans, unicuique secundum vere existentem justissimam definitionem. " Et ex hoc accipitur, quod hoc nomen, justus, cum dicitur, justus Deus, significat divinam essentiam, et connotat retributiones secundum dignitatem.

2. Adhuc, Boetius in libro de Trinitate : " Cum dicitur Deus justus vel bonus, praedicatur justitia vel bonitas quae est Dei substantia. "

3. Adhuc, Commune argumentum est, quod justum et justitia tribus personis conveniunt in summa singulariter, et non pluraliter. Omne autem tale nomen significat divinam essentiam. Ergo justus et bonus significant divinam essentiam.

4. Adhuc, Cum dicitur homo justus, non praedicatur justitia nisi quae inest homini: sed quod in creaturis praedicatur secundum inesse, in Deo praedicatur secundum esse, ut vult Boetius. Ergo cum dicitur, Deus justus, praedicatur justitia quae est idem Deo et essentia divina. Ergo justus significat essentiam divinam.

In contrarium hujus est,

1. Quod videtur Damascenus dicere: " Justum et bonum et sanctum sequuntur natura, non ipsam substantiam ostendunt . "

2. Adhuc, Damascenus, ibidem, " Si bonum, si justum, si sapiens, si quodcumque dixeris, non naturam Dei dicis, sed ea quae sunt circa naturam. "

Ulterius quaeritur, Si connotat effectum in creatura cum dicitur, Deus justus ?

Videtur, quod non: quia

1. Cum dicitur homo justus, nihil praedicatur nisi justitia quae est Deus: non enim fit mutatio praedicationis nisi qualitatis in substantiam.

2. Adhuc, Si connotat effectum, cum. ille effectus non sit nisi in creatura quae non est nisi ex tempore, videtur quod hoc nomen, justus, sit de his quae ex tempore Deo conveniunt: et sic Deus ab aeterno non esset justus.

3. Adhuc, Cum dicitur, Deus est ens, vel Deus est bonus, non connotatur aliquis effectus, licet ens et bonum dicant divinam essentiam supereffluentem super omne quod participat esse et bonum. Ergo a simili cum dicitur Deus justus, licet justus dicat divinam essentiam ut justitiam supereffluentem super omne quod participat justitiam, non propter hoc connotatur aliquis effectus.

Ulterius quaeritur propter hoc quod Deus est in fine simplicitatis, utrum ita dicatur justitia et bonitas sicut justus et bonus ?

Et videtur, quod sic.

1. I ad Corinth. i, 30: Factus est nobis sapientia a Deo, ei justitia, et sanctificatio, et redemptio.

2. Adhuc, Psal, xxxix, 12: Misericordia tua et veritas tua semper susceperunt me.

In contrarium hujus est quod dicit Praepositivus, quod quando copulativa conjunctio ponitur inter nomina significantia ut in subsistentia, exigit diversa supposita quae copulet, et si. non invenit, locutio est incongrua. Sed cum dicitur, Deus est bonitas et justitia, non sunt diversa supposita, sed idem.. Ergo copulativa conjunctio non invenit quod exigit locutio. Ergo est incongrua.

Solutio. Dicendum, quod sicut dicit Augustinus, Deus propter nimiam suam perfectionem uno nomine significari non potest: unde simpliciter innominabilis est, secundum aliquid vero nominabilis, et sic nominatur nominibus omnium praedicamentorum, ut prius ostensum est. Sed considerandum est in nominibus, utrum dicant quid generis in habitudine et ordine ad, actum. Verbi gratia cum dicitur, Deus est, vel Deus est Deus, per hoc nomen, Deus, et per hoc verbum, est, non dicitur nisi quid generis substantiae absolute. Similiter cum dicitur, Deus magnus, non dicitur nisi quid quantitatis absolute. Cum autem dicitur, Deus est justus vel misericors, justitia vel misericordia habitus sunt perficientes potentiam ad actum determinatum. Justitia enim, ut dicit Plato, est virtus reddens unicuique quod suum est. Misericordia vero est virtus alienas miserias faciens suas in subventione miserorum. Et in talibus considerandum est, quod dicunt habitudinem ad actum determinatum in tempore, sive ad rem temporalem, ut dicunt habitudinem ad actum in communi in aeternitate vel in tempore. Verbi gratia, justus et misericors sive miserator habitudinem dicunt ad actus in re temporali. Deo enim numquam redditur quod suum est in aeternitate, nec subvenitur in miserendo. Cum vero dicitur, Deus est sapiens, vel Deus est bonus, licet sapientia dicat habitudinem ad actum qui est sapere, et bonum dicat habitudinem ad actum qui est se diffundere vel communicare, ut dicit Dionysius, quod bonum est communicativum sive diffusivum sui: tamen quia ab aeterno se sapit Deus, et ab aeterno diffundit sive communicat se Pater secundum deitatem per generationem Filio, et Pater et Filius per processionem Spiritui sancto, non sunt isti actus determinati, ad rem temporalem. Regulariter igitur accipiendum est, quod nomina quae significant quid generis, absolute non significant nisi divinam essentiam non connotando effectum cum ipsa in creatura. Illa vero nomina quae notant habitudinem in re temporali, significant quidem divinam essentiam, sed ex ipso modo significandi connotant effectum in creatura, ut justus et misericors: et ideo talia ab aeterno Deo non conveniunt, nisi secundum habitum et non secundum actum. Illa vero nomina quae significant in habitudine ad actum non determinatum in re temporali, etiam divinam essentiam significant, non connotando effectum in creatura.

His habitis, facile est respondere ad objecta.

Ad primum ergo dicendum, quod hoc procedit.

Similiter tria sequentia concedenda sunt. Quia cum dicitur, homo justus, praedicatur habitus justitiae: et connotatur actus qui est reddere unicuique quod suum est. Et similiter cum dicitur, Deus justus, praedicatur justitia quae est essentia Dei, et ex modo significandi connotatur effectus,, qui est reddere unicuique, etc.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod dictum Damasceni intelligitur quantum ad communem intentionem importatam per nomen et in creatore et in creaturis: sic enim verum est, quod nomina sumpta a speciebus praedicamentorum accidentis, ut quantitatis, et qualitatis, non dicunt naturam sive substantiam, sed dicunt id quod sequitur, et est in substantia: hoc tamen in Deo est substantia propter indifferentiam simplicitatis: quia ipse est quidquid habet, et nihil est in Deo per accidens, excepto quod Pater habet Filium et non est Filius, Pater et Filius habent Spiritum sanctum et non sunt Spiritus sanctus: haec enim relative dicuntur, et non secundum substantiam.

Per idem patet solutio ad sequens: quia in eodem sensu, dictum est.

Ad id quod ulterius objicitur, jam patet solutio: quia cum dicitur, Deus justus, et cum dicitur, homo justus, licet

principale praedicatum sit justitia quae est inhaerens homini cum dicitur, homo justus: et quae est essentia divina cum dicitur, Deus justus: tamen ex modo significandi per nomen quod significat in habitudine ad actum, cum principali significato connotatur effectus.

Ad sequens patet solutio per antedicta: ab aeterno enim habitu justus est, sed distributiones et ornatus non reddit unicuique secundum actum nisi ex tempore.

Ad sequens patet solutio per dicta. Ens enim et bonum non sunt similia nomina justo. Ens enim non dicit habitudinem ad actum: bonum autem licet dicat habitudinem ad actum, tamen ille actus non est determinatus ad rem temporalem.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod secundum Dionysium, omnis processio quae est a Deo, secundum, divinas bonitates in Deo est ut participatio, et non ut participatio: et quod in Deo est, Deus est. Unde ipse est sua bonitas simplex et per se, et secundum se bonitas, et similiter est de sapientia, justitia, et de omnibus aliis bonitatibus, quibus manifestatur in creatura participante bonitatem ipsius processio luminis a Patre luminum, ut dicitur, Jacobi, i, 17: Omne datum optimum ei omne donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum. Et quamvis sit sic Deus justus et misericors, et justitia et misericordia: tamen, sicut dicit Praepositivus, nomen quod significat in adjacentia, ut justus et misericors et sapiens, ex modo significandi plus accedit ad compositionem et ad concreationem: et nomen quod significat in subsistentia, ut justitia et bonitas, ex modo significandi plus accedit ad simplicitatem. Propter quod cum copula ponitur in. divinis inter nomina significantia in adjacentia, copulatur ibi diversitas effectuum connotatorum. Propter quod etiam tales locutiones congrue determinantur adverbiis notantibus intentionem formae in subjecto. Unde dicitur: Dulcis et rectus Dominus ,et valde dulcis et valde rectus. Cum autem ponitur copulatio inter nomina significantia in subsistentia, ut cum dicitur Deus misericordia et veritas, vel bonitas et justitia,, copulativa conjunctio copulare quaerit diversa supposita, quae in divina praedicatione non invenit: idem enim est suppositum bonitatis et justitiae: et ideo minos propriae sunt tales locutiones, cum dicitur, Deus justitia et bonitas: ''nec tamen sunt incongruae vel falsae: copulat enim conjunctio diversum modum significandi.

Sicut enim diximus, quoniam Deus significatur secundum aliquid et non simpliciter, multis modis, et non uno modo oportet eum significari: et quia talia nomina non significant in adjacentia, ideo tales locutiones non recipiunt adverbia notantia intentionem formae in subjecto. Unde quamvis dicatur Deus valde dulcis, non tamen dicitur valde dulcedo: et quamvis dicatur multus, rectus, non tamen dicitur multitudo, rectitudo.

Et per hoc patet solutio ad objectum in contrarium et ad totum.