Bonaventure of Bagnoregio, In Primum Librum Sententiarum

Spiritum sanctum dari non est aliud quam gratiam gratum facientem dari; sed ostenditur, quod gratiam gratum facientem ab homine dari sive infundi est possibile et conveniens et verum.

1. Et quod sit possibile, videtur a minori; quia maioris virtutis est producere formam substantialem quam accidentalem; sed gratia est forma accidentalis; cum ergo creatura habeat virtutem producendi formam substantialem, multo fortius videtur de gratia, quae est forma accidentalis.

2. Item. hoc ipsum videtur posse ostendi a simili; quia gratia est lumen spirituale; sed ita videmus in lumine corporali, quod aliquid est luminis dativum, aliquid receptivum, aliquid dativum et receptivum; ergo si lumen spirituale est aeque potens, pari ratione videtur de ipso. Sed dativum, cum sit Deus, non potest esse receptivum, quia nihil recipit ab aliquo; ergo hoc est reperiri in creatura, quod recipiat lumen spirituale, quod est gratia, et det ipsum; et sic etc.

3. Item, duo sunt, quae faciunt creaturam habere posse producendi sibi simile, scilicet corrupti

bilitas, ob quam indiget conservari in alio, et perfectio in natura, ob quam potest in actum perfectum, qui est producere sibi similem . (Perfectum enim dicitur unumquodque, cum potest generare tale, quale ipsum est ". Si ergo gratia est forma, quae citissime corrumpitur, et forma magnae perfectionis; ergo debet habere virtutem producendi sibi similem; sed non in subiecto in quo est; ergo in alio.

4. Item, quod potest perfecte expellere contrarium potest; perfecte aggenerare habitum contrarium, quia contrarium non expellitur perfecte nisi per contrarium; sed gratia potest perfecte expellere culpam; ergo gratia in homine potest ex se generare gratiam; sed non in habente, ergo in alio.

5. Ostenditur etiam , quod sit congruum, quod gratia procedat ab uno homine in alium. Et sic ostenditur; ratio superbiendi fuit ratio amittendi gratiam, ergo ab oppositis, humiliatio est ratio recuperandi ; sed si gratia datur ab homine, plus humiliatur homo, quam si tantum a Deo; quia si datur ab homine, humiliatur homo sub Deo et sub homine, non autem, si a solo Deo datur, humiliatur sub utroque; ergo videtur, quod iste modus magis congruat .

6. Item, si in actu iustitiae, qui est punitio, subiicitur anima peccatrix creaturae corporali, ut ordinetur in universo; ergo in actu misericordiae debet subiici alicui creaturae, ut reordinetur; ergo sicut ab aliqua creatura recipit poenam, ita videtur congruum, quod recipiat et gratiam.

7. Item, perfectum agens non tantum dat suscipienti formam, sed etiam dat potentiam consimilem ; et hoc est in manifestationem suae potentiae; ergo si Deus est agens nobilissimum et qui maxime debet laudari in sua actione, congruum est, ut non tantum det formam gratiae, sed etiam potentiam dandi.

8. Item, sicut a Deo est esse, ita et bene esse; sed in nullo derogatur Deo, cum dat potentiam creaturae dandi esse; ergo in nullo derogatur, cum dat potentiam dandi bene esse, ergo et esse gratuitum.

9. Ostenditur autem quod sit verum, quia

Ioannis vigesimo dixit Dominus; Accipite Spiritum sanctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur eis etc.

10 Item, in Actibus dicitur, quod per impositionem manuum Apostolorum dabatur Spiritus sanctus, non per impositionem manuum aliorum, ut dicit Glossa de Philippo discipulo, Actuum octavo; ergo aliqua virtus erat in Apostolis, quae non erat in aliis; sed per illam dabatur Spiritus sanctus; ergo ab homine dabatur Spiritus sanctus.

E converso ostenditur, quod donum Spiritus sancti dari ab homine sit falsum, sit incongruum, sit etiam impossibile.

1. Quod sit falsum, videtur per Augustinum, decimo quinto de Trinitate ; "Non aliquis discipulorum dabat Spiritum sanctum, sed orabant, ut veniret in hominem".

2. Item, quicumque dat vel donat aliquid, habet posse activum super illud; sed super donum Spiritus sancti nullus homo habet posse; ergo etc.

3. Item, quod sit inconveniens, videtur, quia si anima ab alio quam a Deo gratificatur, alius quam Deus cadit medium inter animam et Deum. Sed quandocumque aliquid cadit medium inter animam et Deum, anima hominis est perversa; ergo secundum hoc, dum daretur animae gratia, perverteretur.

4. Item, gratia potest super liberum arbitrium, ergo si posset homo dare gratiam, homo haberet posse super alterius arbitrium; sed arbitrium, quod est alii subiectum, non est liberum; ergo talis donatio tolleret libertatem.

b. Item, maxima est gloria Deo de impii iustificatione; sed maxima gloria Dei non debet alii communicari; ergo si communicatur, divinae gloriae derogatur; sed si alius quam Deus dat gratiam, alius quam Deus iustificat; ergo talis donatio minuit Dei gloriam.

6. Item, iustum est in eo sperare, qui potest dare meritum salutis; sed si homo posset dare gratiam , posset dare meritum salutis; ergo iustum esset sperare in homine; sed homo est vanitas ; ergo donatio talis daret fiduciam vanitatis.

Ex his quatuor mediis patet, quod donatio Spiritus sancti ab homine tollit ordinem ipsius animae , tollit libertatem, minuit gloriam Dei et inducit in vanam confidentiam, quae omnia sunt inconvenientia.

7. Ostenditur etiam, quod impossibile sit, dari talem potentiam creaturae; quia, sicut dicit Augustinus , "maius est de. impio facere pium quam creare caelum et terram". Sed potentia creandi non potuit a creatura recipi; ergo nec potentia dandi gratiam.

8. Item, productio gratiae per praesentiam agentis ab anima suscipitur; sed solus Deus potest animae illabi; ergo solus Deus potest gratiam infundere in animam.

9. Item, gratia est forma simplex et deiformis et spiritualis, non habens ortum a principiis subiecti; ergo cum anima rationalis ratione deiformitatis et spiritualitatis non possit esse nisi a Deo, patet quod nec gratia, quae aeque spiritualis, immo spiritualior est ipsa anima.

10. Item, gratia immediate unit Deo; ergo non potest esse a Deo nisi immediate, ergo nullo cooperante; ergo creatura non potest producere gratiam.

CONCLUSIO.

Spiritus sanctus non potest dari ab homine sicut a principio effectivo, potest tamen dari ab ipso sicut a praeparante vel impetrante.

Respondeo; Dicendum, quod, sicut istae ultimae rationes ostendunt, gratiam sive Spiritum sanctum dari ab homine sicut a principio effectivo sive productivo, omnino est falsum et impossibile.

Tamen propter intelligentiam obiectorum in contrarium est notandum, quod gratiam dari ab aliquo est tripliciter; vel sicut a praeparante, sive administrante Sacramenta sive annuntiante salutaria documenta; vel sicut ab impetrante, sive per orationem sive per bona opera; vel sicut a producente. Primo modo datur gratia a bonis et a malis; secundo modo tantum a bonis; tertio modo tantum a Deo.

Et per hoc manifesta est responsio ad duo ultima , quae probant, Spiritum sanctum dari, quia ibi datio nihil aliud est quam praeparatio.

I. Ad illud ergo quod obiicitur primo, quod agens creatum possit in formam substantialem; dico, quod non potest in omnem substantialem, ut puta in eam quae est deiformis, sicut est anima rationalis. Et quia gratia est deiformis , ideo non potest ab agente tali produci. Si autem de aliis formis naturalibus arguat, non est locus a minori.

2. Ad illud quod obiicitur de lumine corporali, dicendum, quod non est simile. Lumen enim corporale diffunditur per medium deferens, et per idem medium potest iterum aggenerari quod defertur; gratia autem non est per delationem, sed per illapsum agentis et omnimodam indistantiam;

3. Ad illud quod obiicitur, quod creatura corruptibilis debet habere potentiam generandi; dicendum, quod verum est de illa quae corruptibilis est de se; sed gratia de se nunquam corrumpitur vel senescit.

Vel die, quod illa non est tota causa, maxime in his quae non dicunt substantiam completa m. sed magis dispositionem.

4. Ad illud quod obiicitur, quod gratia potest expellere culpam; dicendum, quod expellere culpam est dupliciter; vel effective, vel formaliter. Quod potest expellere effective, potest efficere gratiam; sed. non oportet, quod illud quod formaliter, quia illud se ipso expellit. Quoniam igitur gratia expellit formaliter et se ipsa, ideo non sequitur, quod possit generare aliam gratiam.

5. Ad illud quod obiicitur, quod in iustificatione debet peccator humiliari; dicendum, quod verum est, quia humiliari debet et sub homine et etiam sub visibilibus signis; tamen aliter quam sub Deo, quia alius honor debetur Deo quam homini; et ideo, quia sub Deo humiliatur ut sub principio salutis et a quo salvatur, non debet sub creatura humiliari, ut a qua salus detur ei, sed ut a qua salus administratur.

6. Et sic patet etiam sequens de humiliatione in poena. Non enim est simile de humiliatione illa, quia ibi anima perversa, manens in sua perversitate, ratione illius subiicitur inferiori per naturam, vel quia habet reliquiae perversitatis; sed in gratiae donatione anima perversa a perversitate mutatur et ad Deum immediate ordinatur.

7. Ad illud quod obiicitur, quod agens perfectum dat potentiam agendi simile; dicendum, quod verum est, si patiens congruenter posset suscipere; sed, sicut ostensum est, ex parte hominis non est possibile, ut talis potentia ab eo recipiatur, propter talis formae nobilitatem., quae non potest esse nisi a nobilissimo agente.

8. Ad illud quod obiicitur, quod dare potentiam ad esse non derogat Deo; dicendum, quod ordo

est in essentiis; quia aliquae creaturae sunt ita nobiles , quod non decet eas nisi a nobilissimo agente produci,. ut sunt illae quae sunt ad imaginem . Quoniam igitur gratia est de nobilissimis, patet, quod non potest produci ab homine, sicut nec esse animae.

9. 10. Quae ultimo obiiciuntur soluta sunt supra per distinctionem dationis secundum differentiam trimembrem.