MEMBRUM III.

De quo sit scientia divina ?

Tertio quaeritur, De quo sit scientia divina ?

Et videtur, quod sit de existentibus et non existentibus.

1. Dicit enim Augustinus super illud, Pulchritudo agri mecum est : " Cum illo sunt omnia futura: et ei non detrahuntur jam praeterita. "

2. Adhuc In primo Sententiarum, distinctione XXXV, cap. Propterea omnia, inducit Magister Augustinum in libro V super Genesim ad litteram sic dicentem: " Haec visibilia antequam fierent, non erant: quomodo ergo nota Deo erant quae non erant ?" Et rursus, " Quomodo faceret ea quae fieri nota non erant ? Non enim quidquam fecit ignorans. Proinde antequam fierent, et erant, et non erant. Erant in Dei scientia, non erant in sui natura. " Ex hoc accipitur, quod scientia est non existentium sicut existentium.

In contrarium est,

1. Quod dicit Magister Hugo in Sententiis, quod " scientia existentium est, et scientia quae de nullo est, nulla est. "

2. Adhuc, Aristoteles in libro V primae philosophiae: " Unumquodque sicut se habet ad esse, ita se habet ad verum: et sicut se habet ad verum, Ita se habet ad scire: quia nihil scitur nisi verum. " Sed ea quae non sunt, nullo modo se habent ad esse. Ergo nullo modo ad verum, et sciri non possunt.

Ulterius quaeritur, Si scientia Dei infinitorum sit, vel finitorum tantum ?

Et arguitur, quod infinitorum.

1. Augustinus in libro XII de Civitate Dei : " Sunt quidam qui In tantam prorumpunt Insaniam, ut dicant Deum non omnium habere notitiam: quia infinita sunt: quod in numeris oportet concedere: sed apud illum infinitorum certus est numerus, cujus sapientiae non est numerus . "

2. Adhuc, Potentia Dei est ad infinita, et Deus scit extensionem potentiae suae, et scit ea ad quae extenditur: extenditur autem ad infinita: ergo scit infinita.

3. Adhuc, Aristoteles in III Physicorum : " Infinitum est cui partes accipienti, semper est aliquid extra accipere: et hoc est in continuo per divisionem, et in discreto per additionem. " Novit antem Deus perfecte divisibilitatem, continui, et omne in quod dividi potest, et novit omnem addibilitatem discreti et omne quod addi potest. Ergo perfecte utroque modo dictum novit infinitum.

In contrarium hujus est quod dicit Aristoteles, quod infinitum non contingit intellectu, pertransire: et cum diffiniatur per acceptionem partium, ut dicit Aristoteles, et non contingat aliquid scire quid est nisi per diffinitionem, non contingit ipsum sciri nisi intellectu pertranseunte partes. Ergo non contingit ipsum sciri: sequeretur enim, quod infinitum esset finitum. In quocumque enim intellectus pertransit, in illo finitum est: illud enim est ultimum, post quod non est aliud accipere: in illo enim cadit a ratione infiniti.

Ulterius quaeritur ratione ejus quod dicit Magister in libro I Sententiarum, distinctione XXXVI, cap. Post praedicta quaeritur, Utrum scientia Dei sit bonorum et malorum, vel bonorum tantum ?

Et videtur, quod bonorum et malorum.

Dicitur enim ibidem: " Scit Deus et scivit semper omnia, tam bona quam mala, etiam antequam fierent, et praescivit ab aeterno ea futura. Ideoque cum omnia bona diximus esse in Deo per praesentiam cognitionis, eadem ratione videtur dicendum omnia mala esse in eo, cum eadem semper noverit, et per cognitionem ei praesentia fuerint . "

In contrarium hujus est, quod

1. Non habet Deus notitiam nisi ejus cujus exemplar est apud ipsum: mali exemplar non est apud ipsum: ergo mali notitia non est apud ipsum.

2. Adhuc, Augustinus in libro III de Libero arbitrio: " Naturae vitiosae in tantum recte vituperantur, in quantum earum vituperator, artem qua factae sunt, videt: et hoc in eis vituperet, quod ibi non videt. Vitia autem naturarum non sunt in mente divina, et sic non cognovit ea . "

Ulterius quaeritur, Utrum scientia Dei necessariorum et contingentium sit, vel necessariorum tantum ?

Videtur, quod necessariorum tantum.

1. Necessaria enim sunt, quae sunt per causam necessariam et immobilem. Cognoscit autem Deus omnia per se causam necessariam et immobilem. Ergo non cognoscit nisi necessaria.

2. Adhuc, Causa immobilis et stans non potest esse contingens. Dicit enim Aristoteles in libro Priorum : " Quod contingit esse et contingit non esse, si hoc cognoscitur per causam stantem, cognoscitur ut non est. " Si ergo Deus cognoscit contingens per se causam, non cognoscit ut est contingens: et qui cognoscit aliquid ut non est, non veram cognitionem habet de illo. Ergo Deus non veram cognitionem habet de contingentibus: quod valde inconveniens est: homo enim veram cognitionem habet de contingentibus: et si Deus non haberet veram cognitionem, deficeret scientia Dei a scientia hominis.

Ulterius quaeritur, Si scientia Dei singularium sit ?

Et videtur, quod non. Quia dicit Boetius, quod " universale est dum intelligitur, singulare dum sentitur. " Deus autem non cognoscit nisi per intellectum. Ergo non cognoscit nisi universale.

In contrarium est, quod scientia Dei perfectior est quam scientia hominis: et homo tam universale quam particulare cognoscit: ergo multo magis Deus.

Ulterius quaeritur, Si cognoscat opposite simul ?

Et videtur, quod sic. Quia dicit Augustinus, quod videndo se, videt omnia simul. Opposita quaedam sunt de omnibus. Ergo opposita videt simul.

In contrarium hujus est, quod opposita nec sunt nec possunt esse simul: et res cognoscitur sicut est: ergo opposita non simul cognoscuntur.

Ulterius quaeritur, Si Deus scit enuntiabit et propositiones ?

Et videtur, quod sic: haec enim homo scit: ergo multo magis Deus.

In contrarium est, quod talia non sciuntur nisi intellectu componente et dividente: intellectus autem divinus simplex est: ergo videtur, quod ea quae sunt in compositione et complexione non cognoscit.

Solutio. Ad id quod primo quaeritur, dicendum quod scientia Dei et existentium est, et non existentium in natura propria, existentium tamen in causa efficiente formali et finali. Ibi enim ab aeterno sunt secundum ra t io n. es ideales, quae (sicut dicit Augustinus) non oriuntur nec intereunt in mente divina: et ad ipsas fit omne quod oritur et interire potest, ut dicit Augustinus.

Et sic intelliguntur auctoritates inductae.

Ad id quod primo objicitur in contrarium, dicendum quod dictum Magistri Hugonis intelligitur, quod scientia est existentium quocumque modo, scilicet vel in se, vel in causa. Ad hoc enim quod artifex sciat domum, non oportet domum esse in actu, sed sufficit, quod species domus sit in mente artificis, quae secundum unum modum manet in mente, et antequam fiat domus, et cum fit, et postquam facta est, et cum domus interit sive destruitur. Unde per idem eodem modo se habens artifex novit domum futuram, et eam quae fit, et factam et destructam: et sic uno modo et per idem Deus scit futura et ea quae sunt praeterita. Ad aliud dicendum, quod verum est quod dicit Philosophus, sed multipliciter res se habet ad esse: habet enim se ad esse in actu, et ad esse in causa: et sicut se habet ad esse in actu sive in natura, ita se habet ad verum in actu et in natura: et sicut se habet ad esse in causa, ita se habet ad verum in causa: et per consequens ad scire in causa: res enim vere est in causa veritate rationis idealis.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum scientia Dei infinitorum sit ?

Dicendum, quod ex quo scit Deus res per modum per quem sunt in causa efficiente, formali, et finali, potest intueri causam dupliciter,, scilicet ut potentem, vel ut actu causantem. Si primo modo, extensio causae est ad infinita, et Deus scit omnia ad quae extenditur, et scit modum quo extenditur ad ea: et scit se esse efficientem, et exemplarem formam sive idealem omnium, et finem singulorum et universorum. Et hoc modo sciendo se, scientia sua extendit se ad infinitorum scientiam. Secundo autem modo prout scit se in actu, causantem: tunc scientia est disponens ea quae fiunt: et quia illa finita sunt, ideo scientia sua finitorum est. Primo modo, sapientiae ejus non est numerus, ut dicit Psalmus cxlvi, 5: et id quod dicit Augustinus, quod " quantumlibet numerorum infinita sit aggregatio, tamen infinitorum illi certus est numerus, cujus sapientiae non est numerus. "

Et per hoc patet solutio ad duo quae sequuntur.

Ad id quod In contrarium objicitur, dicendum quod in veritate infinitum In ratione infiniti non contingit accipere, nisi transitu partium: et quia hoc impossibile est, ideo infinitum refugit intellectus. Sed contingit accipere infinitum non simpliciter, sed secundum quid, scilicet prout est in extensione potentiae divinae, in qua est secundum quid et non simpliciter: et sic contingit accipi infinitum per scientiam, Ita quod non accipitur Intellectu transeunte partes ejus: et hoc modo Dei scientia est infinitorum.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod duplex scientia est in Deo, scilicet practica, et contemplativa. Practica est per formam, artis qua fit ars: et hoc modo non sunt in Deo nisi bona. Hoc enim modo auctor est omnium eorum quae scit, ut dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XXXV. Contemplativa scientia est, qua contemplatur rem sive esse rei per privationem sive speciem: sicut nos contemplamur de luce per speciem, et de tenebris per speciei lucis privationem. Et hoc modo in scientia Dei sunt bona et mala, ut dicit Augustinus, bona per speciem, qua arti congruunt: mala autem per speciei privationem et vitium quo ab arte recedunt, ut dicit Augustinus in libro tertio de Libero arbitrio. Quia culpa est et vitium proprium est, ab artifice merito vituperatur in eis: hoc enim nec ab artifice, nec ab arte habent, sed ex vitio proprio quo avertuntur a summo bono et ab artifice et ab arte.

Ad ea quae objiciuntur in contrarium, jam patet solutio. Quamvis enim malum proprium exemplar non habeat, scientia tamen ipsius contemplativa est, in quantum deficit ab exemplari boni.

Ad id quod ulterius quaeritur de cogni- tione contingentium, dicendum quod Deus cognoscit contingentia omnia per se stabilem, et necessarium. Docet enim Aristoteles in VI primae philosophiae, quod contingens frequenter sive ut in pluribus, causatur a necessario per defectum ab illo: et contingens ut a paucioribus, per similem defectum causatur a contingente ut in pluribus. Unde sicut per defectum speciei boni cognoscitur malum, ita per defectum ejus quod est actio, et in universali et in particulari, et in causa et in causato cognoscitur contingens per stans et immobile et ens necesse. Et hoc est quod dicit Dionysius In libro de Divinis nominibus, quod mobilia scit Immobiliter .

Ad aliud dicendum, quod hoc argumentum procederet de causa proxima et essentiali, et per illam causam non scit Deus: quia si hoc esset, acciperet scientiam a rebus, quod Augustinus negat. Quia autem cognoscit per primum exemplar rerum, et primum exemplar est necessariorum per formam necessitatis, et est exemplar contingentium per necessitatis defectionem, ideo uno et eodem cognoscit necessarium et contingens: contingens in ratione contingentis, necessarium in ratione necessarii: et ideo verissimam de quolibet habet cognitionem.

Ad id quod ulterius quaeritur de cognitione singularium, dicendum quod Deus cognoscit singularia et motus et partes et actus et passiones omnium partium singulariter: aliter enim non esset verum quod dicit Apostolus, ad Hebr, iv, 12 et 13: Vivus est enim sermo Dei, et efficax, et penetrabilior omni gladio ancipiti: et pertingens usque ad divisionem animae ac spiritus, compagum quoque ac medullarum, et discretor cogitationum et intentionum cordis. Et non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus: omnia autem nuda ei aperta sunt oculis ejus.

Ad dictum Boetii dicendum, quod duplex est intellectus, scilicet abstrahens, et constituens. De abstrahente intellectu verum est quod dicit Boetius. Ille enim abstrahendo denudat formam ab omnibus individuantibus, et accipit eam in simplici esse intellectuali, quod est in lumine intellectuali accipere: hoc enim lumen est sine hic et nunc de se: et talis forma non afficit intellectum: quia non est in eo sicut in materia sive in subjecto, sed sicut in specie prima intelligibilium. Propter quod in tertio de Anima dicit Philosophus, quod intellectus est species specierum intelligibilium et locus, sicut lux et perspicuum illuminatum species et locus sunt colorum. Sed tali intellectu Deus nihil intelligit: quia si hoc intellectu intelligeret, scientiam acciperet a rebus, et vilesceret intellectus ejus, sicut in antehabitis probatum est, sicut dicit Aristoteles in XI primae philosophiae. Alius intellectus est, qui agens vel practicus dicitur, qui non utitur forma abstractionis, sed formam compositionis formans ex seipso, utitur corpore et motibus corporis ad inducendum eam in factum, de quo dicit Aristoteles in XIII de Animalibus, quod manus est organum organorum, universalem habens potentiam instrumentaliter ad omnes operationes, sicut intellectus universalem habet potentiam ad omnes operationes effective. Et haec forma una et eadem est ad universale et singulare: constituens enim singulare, per consequens constituit universale, sicut constituens hunc hominem, constituit hominem. Et tali forma quae est exemplar operatorum, intelligit Deus quidquid intelligit et singulare et universale.

Dicunt tamen quidam, quod intellectus etiam singularis sit. Sed hoc non video quomodo verum sit in forma abstractionis, nisi per hunc modum, quod noster intellectus conjunctus est continuo et tempori, ut dicit Aristoteles in III de Anima, et accipit formam in esse singularis, et determinat eam ad hoc per con- tinuum quod est subjectum sensibilium, et per individuantia accepta per sensus: tali enim intellectu dicimus, quod hic homo est homo. Sed haec solutio non valet: quia tali intellectu nec Deus intelligit, nec artifex aliquis.

Ad id quod ulterius quaeritur de oppositis, dicendum quod opposita in esse oppositionis non possunt esse simul, quia sic unum expellit aliud: sed opposita in esse intentionis simplicis simul sunt, et non se mutuo expellunt ab eodem, ut patet. Intentio enim albi et intentio nigri in eodem perspicuo simul sunt, ut dicit Commentator super tertium de Anima. Similiter species intentionales albi, et species intentionales nigri, in eodem intellectu simul sunt: quia aliter non esset contrariorum eadem disciplina: in esse enim intentionali non opponuntur. Et cum in Deo sint secundum esse intentionale, nihil est inconveniens Deum simul nosse sive videre opposita.

Antiqui tamen distinxerunt hanc, Deus simul videt opposita, ex hoc quod adverbium, simul, potest determinare hoc verbum, videt, in comparatione ad nominativum sibi supponentem: et sic dicunt, quod est vera sub hoc sensu, Deus simul, hoc est, uno simplici intuitu videt opposita. Vel potest determinare idem verbum in comparatione ad accusativum apponentem verbo, et sic dicunt, quod est falsa sub hoc sensu, Deus videt opposita simul, hoc est, quae sunt simul. Sed haec distinctio non est sufficiens ad solvendum: quia jam habitum, est, quod secundum esse intentionale nihil prohibet opposita esse simul, et in, medio, et in anima.

Ad id quod ulterius quaeritur de scientia enuntiabilium vel propositionum, dicendum quod quia Deus cognoscit per exemplar constitutivum et operativum rerum, intellectus divinus immediate rerum est: et ideo enuntiabilium resolutorum in res de quibus enuntiantur: per

habitudines enim rerum quas ipse facit, scit quid cui. insit, et quid a quo dividatur: et cognoscendo effectus et actus animae circa res, scit quid enuntietur, vel imperetur, vel optetur, vel dubitative vel subjunctive proferatur: et hoc modo non oportet, quod aliqua compositio vel complexio sit in intellectu divino ad enuntiabilium cognitionem.