MEMBRUM V.

Utrum praescientia divina inferat necessitatem ?

Quinto quaeritur, Utrum divina praescientia inferat necessitatem ? quod in illo cap. Hanc igitur quae videtur, innuere videtur Magister.

1. Dicit enim, quod falli non potest: et quod falli non potest, oportet, quod necessarium sit: et sic praescientia necessitatem infert rebus quae sibi subsunt.

2. Adhuc, In primo libro Sententiarum, distinctione XXXVIII, cap. Videtur enim praescientia Dei, ex verbis Augustini dicit Magister: " Non possunt non evenire cum Deus ea praesciverit. " Secundum consequentiam autem quam docet Aristoteles in libro Perihermenias, quae non possunt non esse, necesse est esse. Ergo quae non possunt non evenire, necesse est evenire. Praescita non pos- sunt non evenire. Ergo necesse est praescita evenire. Et hujus necessitatis non potest esse causa nisi praescientia: ergo praescientia necessitatem rebus imponit.

3. Adhuc, Magister, ibidem, " Impossibile est praescita non evenire, cum praescita sint: quia si non evenirent cum praescita sint, falleretur Dei praescientia. " At Dei praescientia falli non potest. Impossibile est ergo ea non evenire, cum praescita sint. Ex hoc sequitur idem quod prius: quia quae impossibile est non evenire, necesse est evenire, secundum regulam consequentiarum.

4. Adhuc, Anselmus in libro de Concordia praescientiae et liberi arbitrii: " Quae praescit Deus, necesse est esse futura . " Quae necesse est esse futura, de necessitate erunt. Ergo a primo quae praescita sunt, de necessitate erunt.

5. Adhuc, Ponamus quod Deus praescit aliquid, vel praescivit: tunc haec propositio, Deus praescivit hoc, demonstrato illo, est de praeterito et vera: ergo necessaria: ergo necessarium est hoc esse praescitum. Ex hoc infero sic: Necessarium est hoc esse praescitum: ergo impossibile est non evenire, aut sequitur, aut non sequitur, habeo propositum: quia ad esse impossibile non sequitur necesse esse. Si non sequitur, detur oppositum: hoc enim stabit cum praemissa, secundum doctrinam Aristotelis in Prioribus. Oppositum est, possibile est hoc non evenire. Sed quod possibile est non evenire, possibile est non esse praescitum, ut patet ex antehabitis: probatum enim est, quod praescitum esse et esse futurum, habent se ut relativa, quae posita se ponunt, et perempta se perimunt: unde si perimitur esse futurum, perimitur esse praescitum: et sic sequitur, quod possibile est non evenire, possibile est non esse praescitum. Sed istae duae non possunt simul stare, necesse est esse

praescitum, possibile est non evenire: quia ad illam, necesse est esse praescitum, sequitur ista, impossibile est non esse praescitum: et haec contradictoria est ad illam, possibile est non esse praescitum: et illae duae non possunt stare simul, possibile est non esse praescitum, et impossibile est non esse praescitum: aequipollent enim ad has, possibile est non esse praescitum, et non possibile est non esse praescitum. Ergo etiam istae duae non possunt simul stare, impossibile est non esse praescitum, et possibile est aliter evenire: quia ista, possibile est non esse praescitum, sequitur ex ista, possibile est aliter evenire. Ergo secundum doctrinam Aristotelis argumentatio prima procedit,

6. Adhuc, Regula est Aristotelis: Si aliquid sequitur ad aliud, si accidens est necessarium, consequens est necessarium. Sed ista duo consequuntur, Deus praescivit hoc, hoc erit. Ergo si necesse est Deum praescivisse hoc, hoc de necessitate erit. Sed de necessitate est Deum praescivisse hoc: quia est verum de praeterito: ergo et verum de futuro est necessarium: sequitur ergo, hoc de necessitate erit.

In contrarium hujus est, quod secundum haec omnia contingentia de futuro et voluntaria de necessitate erunt: quia omnia haec praescivit Deus ab aeterno: et sic omnia de necessitate evenient. Quod si concedatur, sequuntur inconvenientia quae dicit Aristoteles, scilicet quod perit casus, perit consilium, perit liberum arbitrium. Sequitur ex hoc quod singularia et contingentia de futuro sint determinatae veritatis et etiam necessitatis: quae omnia sunt contra doctrinam Aristoteles in II Perihermenias.

Solutio. Firmiter tenendum est secundum Augustinum et fidem Catholicam, quod praescientia nullam rebus imponit necessitatem. Tamen propter istas rationes Tullius negavit praescientiam. Quod quia haereticum est, eo quod omnia facit

Deus quaecumque sunt et fiunt: et quaecumque facit non ad alium respiciens, sed ad seipsum, scit et praescit et praescivit ab aeterno: et ideo haereticum est dicere, quod aliqua futura sint quae non praescivit. Et hujus causa est, quod praescientia Dei ita est super res futuras, quod non est causa earum, nec tollit a causis secundis propriam rationem causalitatis earum, ut dicit Anselmus in libro de Concordia praescientiae et liberi arbitrii. Unde quae futura sunt a voluntate, manent contingenter futura. Lumen autem intelligentiae divinae., quod infinitae virtutis est, et penetrat, ut dicitur, Eccli. xxiii, 28, in absconditas partes, absconditas dico et in se et in causa, sicut contingentia singularia de futuro, quae nec in se nobis cognita sunt, nec in causa proxima: penetrat per omnia necessaria, et per contingentia nata, et per contingentia ad utrumlibet. Ita quod sicut dicit Boetius in libro de Consolatione philosophiae, praescit et scit quo te per voluntatem vertere debeas, tam in bono, quam in malo. Unde, ad Hebr, iv, 13, dicitur, quod non est ulla creatura invisibilis in conspectu ejus. Unde cum contingentia creaturae sint, necesse est sibi esse visibilia et certa.

Unde ad quaestionem dicendum, sicut praehabitum est, quod duplex est necessitas, ut docet Aristoteles, scilicet consequentis, et consequentiae. Consequentis, sicut quando consequens secundum esse et causam sequitur ad antecedens. Secundum esse, sicut si omne animal rationale mortale est homo., et hic est animal rationale mortale, sequitur de necessitate absoluta, quod hic est homo. Vel secundum causam, si sol movetur in circulo, de necessitate ad Orientem veniente cras circulo, necesse est solem oriri cras. Necessitas consequentiae, quando posito aliquo non necessario secundum se, ad positionem illius sequitur aliud, non per necessitatem antecedentis, sed quia oppositum consequentis non potest stare cum antecedente. Et est exemplum

Boetii, sicut si ego video te ambulare, tu de necessitate ambulas: quia si detur, quod tu non ambulas, sequitur quod ego video te non ambulare: et hoc interimit positionem antecedentis: positum enim fuit, quod ego video te ambulare. Hanc necessitatem quam Aristoteles vocat necessitatem consequentiae, propter jam dictam causam Boetius vocat necessitatem positionis, et Anselmus necessitatem ordinis, quando scilicet antecedens non ex se, sed ex ratione ordinis vel positionis infert consequens: et de tali necessitate intelliguntur verba Magistri in Sententiis. Talis autem necessitas necessitatem absolutam non facit in consequente: imo consequens relinquitur contingens absolute: sed facit necessitatem in consequentia tantum, et hanc non facit ex habitudine rei antecedentis ad rem consequentis, sed facit eam ex positione, sive ex ordine tantum.

Per hoc patet solutio ad quatuor prima, quae non probant, quod praescitum necesse sit evenire, nisi de necessitate consequentiae: et hoc verum est.

Ad aliud dicendum, quod hoc argumentum, impossibile est non esse praescitum, ergo necesse est evenire, non sequitur nisi de necessitate consequentiae: quia hoc antecedens, impossibile est non esse praescitum, non est verum de absoluta impossibilitate, sed de impossibilitate positionis, scilicet si ponatur esse futurum: et ideo non sequitur absolute, si hoc impossibile est non esse praescitum, quod impossibile sit non evenire, vel quod necesse non sit evenire: hoc enim, possibile est hoc non evenire, verum est de absoluta possibilitate, et stat cum prima, scilicet impossibile est hoc non esse praescitum, et hoc de se possibile est aliter evenire: unde arguendo non procedit. Tamen in praehabitis dictum est, quod haec est duplex, possibile est praescitum non convenire: eo quod praedicatum potest reddi subjecto cum forma, vel secundum se sine forma. Primo, modo falsum est: quia sensus est, praescitum secundum quod praescitum et manens praescitum, possibile est aliter evenire: et in hoc sensu opposita, ejus est vera, haec scilicet, praescitum impossibile est non evenire. Si autem praedicatum reddatur subjecto secundum se: tunc vera est haec, praescitum possibile est non evenire sub hoc sensu, id quod est praescitum cum sit contingens, possibile est non evenire: et in hoc sensu haec est falsa, praescitum impossibile est non evenire, sicut haec distinguitur in sophisticis, album possibile est esse nigrum. Si enim praedicatum reddatur subjecto cum forma, falsa est: sensus enim est, albens manens album possibile est esse nigrum. Si autem reddatur subjecto secundum id quod est, vera est: quia tunc sensus est, id quod est album, possibilitatem habet ad hoc quod sit nigrum.

Ad aliud dicendum, quod Deum hoc praescivisse, non est antecedens ad hoc quod hoc de necessitate erit, nisi de necessitate consequentiae, et non consequentis: et ideo non sequitur, quod simpliciter hoc de necessitate absoluta erit: imo contingenter erit si contingens est. Sed sequitur, quod haec consequentia est necessaria: Deus praescivit hoc: ergo hoc erit.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod illa inconvenientia non sequuntur, nisi si diceremus omnia de necessitate absoluta evenire. Ex quo enim per necessitatem consequentiae non tollitur a consequente contingentia et possibilitas sic vel aliter eveniendi, nec perit liberum arbitrium, nec consilium, quod (ut dicit Aristoteles in II Ethicorum) est de operabilibus per nos possibilibus sic vel aliter fieri, Nec perit casus in contingentibus secundum naturam, nec perit fortuna, quae (ut dicit Aristoteles in libro de Fortuna) est natura praeter rationem impetum faciens in his quae operantur a proposito. Nec sequitur, quod in singularibus et contingentibus de futuro sit veritas absolute determinata.