Sermo I .

Serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me. Nonne ergo oportuit, et te misereri conservi tui, sicut et ego tui miserius sum? Matthaei decimo octavo .

Prothema. Ecce, intelliget servus meus, exaltabitur et sublimis erit valde.

In verbis secundo loco propositis, sumtis de Isaiae quinquagesimo secundo, describuntur tria, quae debent esse in officio praedicationis. Et primum est sanctitas meriti, secundum est veritas fidei, tertium est auctoritas officii. Sanctitas ergo meriti notatur, cum dicitur: servus meus: veritas fidei notatur, cum subditur: intelliget: auctoritas officii, cum subinfertur: exaltabitur et sublimis erit. Cum igitur, carissimi, licet haec omnia deficiant in me, aliqua proponam dicere ad meam exercitationem (?); idcirco volo habere recursum ad Deum, quatenus ipse mihi dignetur largiri, ut possim aliqua conferre in medium, quae sint ad laudem et gloriam sui nominis benedicti et nostrarum animarum consolationem. Amen.

Serve nequam etc.

Quoniam malignitatis est denegare alteri quod sibi petit exhiberi, hinc est, quod Dominus noster istum servum nolentem sui conservi misereri, qui ad suam petitionem meruit totius debiti condonationem, dure reprehendit in verbo proposito, cum dicit: Serve nequam etc: ubi discrete procedit. Nam primo increpat perpetratum nequitiam malignae operationis: secundo explicat exhibitam misericordiam benignae propitiationis: tertio indicat debitam indulgentiam alienae offensionis. Primum fuit in proximi suffocatione: secundum, in debiti condonatione; tertium, in exempli ostensione. Primo ergo cavenda est perpetratio delicti, quia reprehenditur, cum dicit: Serve nequam: secundo petenda est relaxatio debiti, quia conceditur, cum subdit: omne debitum dimisi Ubi, quoniam rogasti me: tertio remittenda est offensio proximi, quod indicitur, cum subinfertur: Nonne ergo oportuit, et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum?

I. Primo igitur in verbo proposito increpat perpetratum nequitiam malignae operationis, et hoc in proximi suffocatione, cum dicit: Serve nequam. Incurrit aliquis istam nequitiam, propter quam increpatur, triplici de causa: primo, propter malitiam pravae cogitationis in corde; secundo, propter fraudulentiam deceptoriae locutionis in ore; tertio, propter saevitiam alienae offensionis in opere.

Primo dicitur aliquis nequam et increpatur propter malitiam pravae cogitationis in corde; unde Ecclesiastici vigesimo octavo : In hominem similem sibi non habet misericordiam et de peccatis suis deprecatur? Ipse, cum caro sit, reservat iram et propitiationem petit a Deo? - Magna enim nequitia hominis, qui, petens peccati misericordiam, denegat fratri suo; immo, quod malignius est, cor nequam gravabitur in doloribus, quandoque cogitationis malignitate, iudicii falsitate et suspicationis temeritate, cum propter livorem invidiae contabescit, affligitur et tristatur de proximi prosperitate. Et propter hoc dicebat Dominus Matthaei decimo quinto: Ab intus de corde hominum procedunt cogitationes malas ira, nequitia et dolus. Et de hoc similiter potest exponi illud Matthaei sexto : Si oculus tuus fuerit nequam, totum corpus tuum tenebrosum erit. -Nomine oculi accipitur hic intentio voluntatis, quae si nequam fuerit, id est corrupta, totum, quod procedit inde, vitiatum est et malum, sicut rami et fructus mali iudicantur, qui procedunt ex vitiata radice. .

Secundo increpatur quis et dicitur nequam aliquando propter fraudulentiam deceptoriae locutionis in ore: unde in Psalmo : Firmaverunt sibi sermonem nequam. Narraverunt, ut absconderent laqueos.

Firmaverunt sibi sermonem nequam, per detractionis et infamationis assuetudinem. Unde aliqui tantum assuescunt quotidie detractioni et infamationi et ita firmant propositum in eis, ut vitium vertatur in naturam. Narraverunt, per mutuae voluntatis insinuationem, ut absconderent laqueos: quou fit, quando alios sub simulatione zeli iustitiae et spiritus sanctitatis vitae per fraudulentiam et dolum infamant, laedunt et damnificant. Et quia innocentes frequenter incidunt in istos laqueos, ideo dicitur Ecclesiastici vigesimo octavo : Beatus, qui tectus est a lingua nequam.

Sed certe, horribile est et omni abominatione dignum, quod isti murmuratores, detractores et infamatores, qui sciunt abscondere istos laqueos fraudulentias et doli, ut alios venentur et capiant nequiter per famae denigrationem, personae laesionem et rerum damnificationem, sunt hodie communiter in amicitia magnatum et praelatorum. Unde talibus praelatis, qui eos libenter audiunt et recipiunt, dicitur Ecclesiastici vigesimo octavo: Sepi aures tuas spinis, linguam nequam noli audire et ori tuo facito ostia et seras.

Et ratio est, quia praelati, qui libenter recipiunt a dextris adulatores et a sinistris detractores, murmuratores et infamatores, etiam zelo iustitiae ducti, frequenter persequuntur bonos, laedunt innoxios et damnificani iustos, arbitrantes, se obsequium praestare Deo, exemplo Sauli, qui etiam zelo iustitiae ignoranter persequebatur veros Apostolos, credentis, se obsequium praestare Deo.

Tertio dicitur aliquis nequam et increpatur propter saevitiam alienae offensionis in opere; et de hoc dicitur Isaiae primo : Vae genti peccatrici, populo gravi iniquitate, semini nequam, filiis sceleratis ! Dereliquerunt Dominum, blasphemaverunt Sanctum Israel. - Vae genti peccatrici, se ipsam in mente nequiter deordinando; populo gravi iniquitate, alios in opere crudeliter laedendo. Et bene gravatur homo iniquitate, quando peccat deordinando se ipsum et postea addit peccare in proximum, laedendo eum. Et propter hoc dicit Augustinus:"Nullus malus laedit alium in persona, nisi prius laedatur in conscientia ". Semini nequam, in vitiis et peccatis nascendo et crescendo: filiis sceleratis, diabolum imitando. Dereliquerunt Dominum, ab ipso se avertendo: blasphemaverunt Sanctum Israel, ad illicita se convertendo. Unde tunc aliquis blasphemat et vi inperat Sanctum Israel, id est Christum, quando ad eius iniuriam peccata et illicita perpetrat.

11. Secundo in verbo proposito explicat exhibitam misericordiam divinae propitiationis, et hoc in debiti condonatione, cum subdit: omne debitum dimisi tibi. Propitiatur Deus alicui ratione suae misericordiae et dimittit debitum: primo, propter vehementiam dolorosae contritionis: secundo, propter diligentiam purae confessionis: tertio, propter aequipollentiam condignae satisfactionis. Primum est in affectu, secundum est in affatu, tertium est in effectu.

Primo propitiatur Deus et dimittit debitum propter vehementiam dolorosae contritionis in affectu ; de hoc enim potest accipi illud Psalmi : Tribulationes cordis mei multiplicatae sunt, de necessitatibus meis erue me. Vide humilitatem meam et laborem meum et dimitte universa delicta mea, inquit Propheta in persona viri contriti.

Tribulationes cordis mei multiplicatae sunt, per dolorosam cordis contritionem secundum peccatorum maiorem vel minorem cognitionem: de necessitatibus meis, scilicet bonorum spiritualium: erue me, per charismatum divinorum infusionem. Vel aliter: de necessitatibus meis, scilicet difficultatis ad bonum et pronitatis ad malum, quas incurrit homo merito primae praevaricationis; erue me, per adiuvantis gratiae infusionem. Vide humilitatem meam, per oris confessionem me ipsum accusando et peccatum proprium aggravando, contra aliquos, qui propter superbiam in confessione se ipsos iustificant, propria peccata alleviant et aliena gravant; et laborem meum, quantum ad operis satisfactionem; et tunc et non aliter dimitte universa delicta mea, per benignam condonationem.

Secundo propitiatur Deus et dimittit delicta propter diligentiam purae confessionis in affatu. Huic convenit quod dicit Psalmus : Delicium meum cognitum Ubi feci et iniustitiam meam non abscondi. Dixi: Confitebor adversum me iniustitiam meam Domino, et tu remisisti impietatem peccati mei.

Loquitur Propheta in persona confitentis sua peccata Deo, cum dicit: Delictum meum cognitum tibi feci, scilicet quod erat occultum, tuo vicario, scilicet sacerdoti, manifestando; et iniustitiam meam non abscondi, peccata mea dimidiando, vel alleviando. Nam illi abscondunt iniustitias et peccata sua, qui, ne videantur multum peccatores, nolunt dicere omnia peccata sua uni sacerdoti, sed aliqua uni, aliqua alteri ; et ita per circumstantias peccata alleviant, ut quasi se potius laudent et excusent, quam vituperent et accusent. Quod maximum peccatum desiderabat a se removeri bonus David, cum dicebat : Non declines cor meum in verba malitiae ad excusandas excusationes in peccatis. Et quia, licet mediante ministerio sacerdotis peccata remittantur, et quia solus Deus est, qui effective potest dimittere peccata; ideo sequitur: Dixi: Confitebor, id est, statim, ut proposui confiteri, etiamsi desit tempus et locus, ut homo non possit recurrere ad confessionem, eo quod in sola contritione remittuntur peccato, secundum beatum Augustinum. In tali casu tu, Deus, et non alius, remisisti impietatem peccati mei. Unde statim, cum homo proponit confiteri, antequam confiteatur, Deus dimittit peccata. Unde ad confessionem contritus non tenetur propter deletionem peccati, sed tantum propter obligationem praecepti.

Tertio propitiatur Deus et dimittit delictum propter aequipollentiam condignae satisfactionis in effectu: unde in Psalmo : Beati, quorum remissae sunt iniquitates, et quorum tecta sunt peccata. Beatus vir, cui non imputavit Dominus peccatum, nec est in spiritu eius dolus.

Beati, quorum remissae sunt iniquitates, per veniae condonationem: et quorum tecta sunt peccata, per offensae satisfactionem. Unde dicuntur peccato tegi et non apparere, quando homo secundum offensam condignam satisfactionem reddit, quia, secundum beatum Augustinum , " non dimittuntur peccata, nisi restituantur ablata ". Beatus vir, cui non imputavit Dominus peccatum, propter poenitentiae assumtionem; nec est in spiritu eius dolus, propter innocentiae restitutionem. Unde Augustinus: " Poenitentia est res optima, quae omnes defectus ducit ad perfectum ".

III. Tertio in verbo proposito indicat debitam indulgentiam, et hoc in exemplorum exhibitione, cum subinfert: Nonne ergo oportuit, et te misereri conservi tui, sicut et ego tui miserius sum? Tenetur autem homo alteri misereri tripliciter: primo, ex consideratione suscepti beneficii: secundo, ex consideratione divini exempli; tertio, ex consideratione aeterni supplicii.

Primo tenetur quilibet misereri alteri et dimittere offensam ratione suscepti beneficii: et de hoc dicitur in hodierno Evangelio : Serve nequam, omne debitum dimisi tibi, quoniam rogasti me. Nonne ergo oportuit, et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum? Et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus, quoadusque redderet universum debitum. Quia detestabile est alteri denegare crudeliter beneficium, quod sibi recognoscit misericorditer exhibitum: propter hoc dignum et iustum fuit, ut ille qui noluit alteri misereri ex consideratione suscepti beneficii in condonatione delicti, increpetur et vituperetur et tanquam indignus suscepto beneficio exspolietur. Unde merito Deus quod exhibuerat per misericordiam repetit per iustitiam. Et hoc est quod dicit Ambrosius super illud ad Ephesios quarto : Estote invicem etc.: " Si enim Dominus per Filium suum servorum misertus est, quanto magis servi ipsi invicem sui debent misereri et donare, si alter in alterum peccet ! Haec praecepta sunt eius qui miseratus est: qui, si in his contemptus fuerit, sine dubio sententiam per iustitiam revocabit, quam per misericordiam dederat ".

Secundo tenetur quilibet misereri et dimittere alteri ex consideratione divini exempli: et hoc est quod dicitur ad Ephesios quarto : Estote invicem misericordes, benigni, condonantes invicem, sicut et Deus in Christo donavit vobis.

Apostolus, ut facilius alliciat ad condonandum invicem offensam, inducit quoddam rationabile motivum, scilicet divinum exemplum misericordiae clementer condonantis delicta, cum dicit: Estote misericordes, non prorumpendo in iram interius in animo: benigni, non irrogando iniuriam exterius in verbo; condonantes invicem, non assumendo vindictas celeriter in facto: sicut et Deus in Christo donavit vobis: quasi diceret: hoc debetis facere propter exemplum divinae misericordiae ratione passionis Christi clementer condonantis.

Tertio tenetur quilibet misereri et dimittere alteri ex consideratione aeterni supplicii: unde Iacobi secundo : Iudicium sine misericordia illi qui non fecit misericordiam. Tota illa iudicialis sententia et indicii discussio erit secundum exhibita opera misericordiae, quae est in condonalione alienae offensae. Et hoc est quod dicitur Lucae sexto: Estote misericordes, sicut et Pater vester misericors est. Nolite iudicare, et non iudicabimini: nolite condemnare, et non condemnabimini.

Nolite iudicare, proximos in sacculo affligentes: et non iudicabimini, in futuro iudicio sententiam evadente: nolite condemnare, innoxios opprimentes: et non condemnabimini, ab aeterno iudice gloriam obtinentes: et beati, qui volunt esse mi sericordes aliis, secundum quod Deus misericors est eis. In quo enim iudicio alios iudicant et damnant, ipsi iudicabuntur et damnabuntur. Rogemus etc.