COMMENTARIUS.

(a) Ad quaestionem igitur dicendum, etc. Concludit Doctor conservari species intelligibiles in intellectu, etiam quando actu non intelligit. Ad quod probandum, praeter praemissas rationes adjungit aliam innixam auctoritati Philosophi, nimirum quod intellectus possit esse de se sapiens aliquando, hoc est, quod possit ex se et iis quae sunt intrinseca ipsi, cognoscere aliqua objecta, ita ut non indigeat recurrere ad aliqua principia Physica istius cognitionis ab extrinseco mutuanda; sed si non haberet species intelligibiles conservatas, nunquam posset esse sic sapiens de ullo objecto, quia nullum potest intelligere sine speciebus, aut objecto concurrente immediate ad cognitionem ; ergo dicendum est, quod habeat species intelligibiles aliquando conservatas.

Tota difficultas hujus probationis consistit in hoc, an intelligatur illud esse de se sapiens, ut jam explicatum est, eo enim dato et admissa auctoritate. Philosophi, sequitur intentum clarissime ; quod autem ita illud intelligendum sit, videtur ex mente Commentatoris in textum 18. lib. 3. de Anima.

(b) Sed tunc restat una difficultas, etc. Proponit hic unam difficultatem gravissimam contra resolutionem suam et communem, de conservatione specierum, quia si intellectus haberet species conservatas, non esset necesse ut converteretur ad phantasmata, quoties intelligeret ; sed id est necesse, ut patet tum auctoritate Philosophi 3. de Anima text. 12. tum experientia, quia laeso aut impedito organo phantasiae, non intelligimus recte, ut patet in phreneticis, dormientibus et infirmis ; ergo non habet species conservatas. Probatur sequela, quia ideo recurreret, ut haberet species ab ipsis seu iis mediantibus.

Confirmari potest, quia sensus internus ex eo quod habet species conservatas, potest sentire objecta sua sine conversione ad sensus externos a quibus recipit species, iisque non solum laesis, sed omnino deperditis ; ergo similiter intellectus si haberet species conservatas, posset intelligere absque conversione ad phantasmata, a quibus recipit species, lassaque ac destructa etiam phantasia.

Confirmatur secundo, quia sensus externus non ponitur habere vim conservativam ex se speciei, quia nunquam potest uti specie, quin actu convertatur ad ipsum objectum, aut quin ipsum objectum sit praesens taliter, ut possit causare ac conservare speciem; sed intellectus non potest uti specie intelligibili, quin actu convertatur ad phantasmata, et quin phantasmata sint sic applicata, ut possint causare ac conservare illam speciem: ergo non est dicendum quod intellectus habet ex se vim conservativam speciei, nisi saltem quando actu intelligit.

Confirmatur tertio, quia si intellectus haberet vim conservativam speciei nunquam posset perdere speciem: sed hoc videtur contra experientiam, qua constat nos res ante cognitas ita oblivisci, nunquam possimus recordari quando postea occurrunt, nos ante cognovisse illas, quod non videtur posse esse verum, si remanerent semper species earum. Probatur sequela, quia si intellectus esset sufficiens causa conservativa speciei, quandoquidem ad hoc faciendum dum sit semper sufficienter applicatus, semper deberet eam conservare, causa enim naturaliter agens applicata necessario agit nisi impediatur ; sed non posset intellectus impediri per aliam causam ullam, cum nulla causa possit impedire actionem aut conservationem alterius causae, nisi producendo aliquid incompossibile cum effectu producto, aut conservato per illam alteram causam: nullus autem effectus est incompalibilis cum specie intelligibili, ut patet, et consequenter intellectus nequit per ullam aliam causam impediri a conservatione speciei intelligibilis semel producti.

Ad hanc objectionem difficilem affert Doctor primo responsionem D. Thomae 1. part. q. 84. art. 7. qui asserit rationem conversionis intellectus ad phantasiam seu phantasmata esse, quod intellectus nostri conjuncti cum corpore objectum proprium sit quidditas rei materialis sensibilis: de ratione autem hujusmodi quidditatis est quod in aliquo individuo existat, quod individuum non est absque materia corporali,quare non potest talis quidditas complete et vere cognosci, nisi ut in particulari existens; particulare autem cognoscimus per sensum et imaginationem, unde quamvis habeat intellectus species conservatas, oportet ipsum converti ad phantasmata, et consequenter neganda est juxta hanc doctrinam, sequela majoris.

Hanc responsionem merito sane rejicit Doctor pluribus rationibus, quarum cum faciat mentionem nullam Cajetanus in commentario hujus loci, solumque ex Scoto afferat contra D. Thomam quod negaverit quidditatem rei materialis esse objectum adaequatum intellectus: magnam mihi conjecturam dat hanc quaestionem non esse partem scripti Oxoniensis, quo solo utebatur Cajetanus ex operibus Scoti, ut ab impugnationibus in eo contentis vendicaret sanctum Thomam.

Prima replica Doctoris contra responsionem D. Thomae est, quod sequeretur intellectum non intelligere quidditatem rei materialis dum primo intelligit ipsam, quod implicat. Probatur sequela, quia in prima intelleclione non intelligit ipsum ut singulare, ex sententia D. Thomae, in qua intellectus non intelligit singulare nisi per reflexionem, reflexio autem nequit esse in prima intellectione ; sed nec intelligit ipsum ut universale, aut ut abstractum negative,aut praecisive ab universali ac singulari in eadem sententia, quia negat D. Thomas posse illam intelligi nisi ut in singulari, et propterea in omni intellectione asserit necessariam esse conversionem ad phantasmata. Sic posset intelligi replica Scoti, sed magis ad verba intelligenda est aliter, hoc modo : si intellectus non posset perfecte cognoscere quidditatem rei materialis, nisi ut existentem in singulari, prout asserit D. Thomas, sequeretur quod in prima intellectione non cognosceret ipsam perfecte, quia non cognosceret ipsam ut singulare propter rationem jam praemissam, ergo ut universale ; sed ut universale non posset perfecte cognosci ut in singulari existens, nam ut universale non potest perfecte cognosci nisi cognoscatur secundum totam suam indifferentiam, ut sic autem nequit cognosci, quando cognoscitur ut existens in uno singulari, ut patet. Quod si dicatur quod prima cognitio non sit perfecta cognitio, quidquid sit de hujus veritate, non facit ad rem, quia sequitur in ordine ad talem cognitionem, saltem in perfectam, non esse necessariam semper conversionem ad phantasmata, non obstante responsione S. Thomae, unde ex illa responsione non habetur adaequata ratio conversionis ad phantasmata in omni cognitione intellectiva; quod et Cajetanus ipse fatetur, admittens hanc rationem D. Thomae non concludere universaliter immediate, sed immediate de intellectione perfecta, et mediate de imperfecta, quatenus scilicet si intellectio perfecta habet dependentiam a phantasmatibus, et imperfecta etiam a potiori talem debet habere. Verum nec consequentia haec etiam valet, quia perfectior cognitio potest indigere aliquo, quo non indigeret imperfectior, ut manifestum est, itaque nisi sit eadem ratio dependentiae a phantasmate in utraque cognitione perfecta et imperfecta, non sequitur, si perfecta dependet, imperfectam etiam dependere; non est autem eadem ratio, si sola ratio cur cognitio perfecta dependeat a phantasmate, sit, quam assignat D. Thomas.

Secunda replica Doctoris est, quod (admisso gratis supposito D. Thomae, nempe quidditatem rei materialis esse objectum adaequatum intellectus, quod tamen hac dist. quaest. 3. improbatum est) adhuc falsum sit eam non posse perfecte cognosci, nisi phantasiando singulare in quo existit, quia alias Angelus non posset perfecte cognoscere quidditatem rei materialis, nec anima separata cum non habeant phantasiam.

Confirmatur hoc primo, quia supponendo quod Angelus intelligeret materialia, sicut de facto intelligit, et quod nihil aliud posset intelligere saltem directe, tum objectum adaequatum intellectus ejus esset quidditas rei materialis, non secus ac est hominis; sed tamen hoc non obstanle, et non obstante etiam quod quidditas illa rei materialis non existat nisi in singulari, intelligeret sine phantasmate, quia intellectio quam haberet in tali casu, esset talis qualis est intellectio quam habet de facto ; ergo ex hoc praecise quod quidditas rei materialis sit objectum adaequatum intellectus humani conjuncti, et quod non reperiatur nisi in aliquo singulari sensibili, non sequitur quin possit homo intelligere illam quidditatem absque phantasmatibus.

Confirmatur secundo, quando Angelus intelligit quidditatem rei materialis, vel intelligit simul singulare in quo existit, vel non. Si non intelligit, ergo similiter potest intellectus conjunctus intelligere illam quidditatem, non intelligendo singulare in quo existit, eadem enim est ratio quantum ad hoc. Si intelligit, ergo similiter posset intellectus conjunctus intelligere utrumque per speciem intelligibilem unam aut plures, et consequenter si tales species possent conservari absque phantasmate, posset intellectus per illam speciem intelligere utrumque absque phantasmate.

Confirmatur tertio, et simul probatur consequentia praecedens, quia si quidditas rei materialis posset infundere speciem, qua perfecte repraesentaretur sine singulari in quo existit, posset intellectus, non obstante dependentia ad phantasmata quantum ad productionem speciei, intelligere illam quidditatem, vel non posset absque conversione ad phantasmata: si posset, ergo si illa quidditas rei materialis infundat speciem, qua cognoscatur ipsa et singularitas, utraque poterit absque conversione ad phantasmata perfecte cognosci. Si non posset, ergo aliqua alia ratio est, ob quam non cognoscitur quidditas rei materialis sine conversione ad phantasmata praeter illam rationem de cognitione singularitatis simul cum illa.

Tertia replica est : quidditas rei materialis non magis necessario est, aut cognoscitur in singulari materiali, quam quidditas substantiae immaterialis Angelicae in supposito seu singulari Angelico ; sed Angelus non obstante inexistentia quidditatis immaterialis in singulari suo potest ipsam intelligere, sine eo quod intelligat ipsam in suo individuo, alias non posset abstrahere cognitionem ejus, ut est universalis a suis singularibus ; ergo intellectus humanus potest intelligere quidditatem rei materialis inexistentis in singulari materiali, sine eo quod intelligat ipsam ut inexistentem singulari, et consequenter falsum supponit D. Thomas.

Itaque concludit Doctor bene, licet quidditas non sit nisi in singulari, eam posse intelligi sine eo quod ut sic existens in'elligatur, et sic etiam dixerat dist. 1. quaest. 2. visionem intuitivam essentiae divinae existentis in tribus personis posse dari sine eo quod videretur ut existens formaliter in tribus personis. Sic etiam licet albedo sit in substantia aliqua existens, posse tamen videri et intelligi sine eo, quod ut sic existens formaliter intelligatur: et ratio est, quia quotiescumque est objectum aliquod ex se sufficiens ad terminandum cognitionem, non debet asseri quod nequeat videri sine aliquo alio objecto aut conditione, nisi ostendatur necessaria dependentia illius in ordine ad terminandam cognitionem ab illo alio objecto aut conditione, sine qua diceretur quod non posset cognosci.

Propter has aut alias difficultates, quas habet responsio haec D. Thomae, crediderim Complutenses Carmeli tas in suo Thomistico cursu, dum hanc difficultatem tractarent disp. 19. de Anima, sect. 2. ea non fuisse usos, nec ullam ejus mentionem fecisse, cum tamen nihil aliud fere magis videantur intendisse, quam non solum conclusiones, sed et rationes D. Thomae defendere. Respondent tamen ipsimet aliter duobus modis : primo refundentes necessitatem speciei conservatae, ad habendas intellectiones praevias ad phantasmata. Itaque dicunt quamvis intellectus recurrat ad phantasmata, tamen necessarias esse species, quia sunt aliqui actus intellectus praevii ad phantasmata, quibus scilicet imperata intellectus ipsamet phantasmata haec vel illa; nam isti actus cum non praesupponant phantasmata,

non possunt fieri mediantibus speciebus tum receptis a phantasmatibus, ergo mediantibus speciebus antecedenter acceptis et conservatis.

Verum haec responsio destruit suppositum commune utriusque scholae de necessaria conversione intellectus ad phantasmata in omni intellectione. Quod ut clarius pateat, quaero ab his auctoribus, an ille actus intellectus, qui est prior actu phantasiae quem imperat, dependeat ab alio aliquo actu phantasiae, tanquam ab aliquo priori natura vel simultaneo, necne ? Si sic ; ergo manet difficultas objectionis, quia non potest assignari cur indigeret speciebus conservatis ad illum actum, et praeterea frustra recurritur ad phantasias posteriores, ut manifestum est. Si non indiget; ergo alii quicumque actus intellectus possunt esse independentes a conversione ad phantasmata priora, aut simultanea cum illis, sed hoc est absurdum. Probatur minor, tum quia pro illo priori quo reperitur actus sine phantasmatibus, objectum est quidditas rei materialis, secundum D. Thomam, existens in singulari; ergo non potest videri nisi in singulari, et consequenter non potest videri, nisi phantasietur secundum eumdem D. Thomam. Tum etiam, quia si non debet phantasia operari prius, aut simul cum intellectu habente illum actum, non potest assignari ratio cur debeat sequi operatio phantasiae, et sic simpliciter contra omnes posset haberi operatio intellectus sine phantasiae operatione ullo modo.

Quod si dicas solos actus imperantes esse posse sine operatione phantastica priori, eos autem non posse sine operatione phantastica posteriori, quia sunt imperia ejus. Contra primo, si eatenus isti actus habent operationem phantasiae annexam, quatenus imperant ipsam ; ergo alii actus, qui non imperant ipsam, possunt esse sine phantasiae operatione ullo modo, non enim est major ratio cur operationes illae imperantes phantasmata possunt esse sine phantasmatibus secundum omnem rationem in ipsis repertam, praeter rationem imperii potius quam aliae operationes, quae non habent rationem imperii. Contra secundo, quia quamvis imperaret intellectus phantasmata, non tamen esse necesse, quod semper phantasmata sequerentur ex vi imperii praecise, quia non videtur quod intellectus habeat majorem vim ad impetrandam operationem phantasiae quam voluntas, aut intellectus ad imperandum actum potentiae loco motivae, sed hunc semper imperare nequeunt, ut patet: ergo. Adde falsum esse dari in intellectu hujusmodi actus imperantes. Deinde experientia patet non posse nos ad libitum imperare quae volumus phantasmata. Omitto alia multa, quae contra hanc responsionem omnino ineptam objici possent.

Respondetur ergo secundo, non posse intellectum quoties ad phantasmata convertitur recipere ab illis species, quia cum debeat recipere species immobiliter in prima conversione ad phantasmata, supponitur ante alias posteriores conversiones habere illas, non potest autem recipere de novo quod ante habuit. Sed haec etiam responsio aeque insufficiens est, nam in primis petit principium, supponit enim species immobiliter recipi, cujus contrarium contendit difficultas objectionis. Deinde non assignat rationem cur debeat intellectus recurrere ad phantasmata, si habeat species conservatas.

(c) Ideo dicendum quod duplex est. Melius itaque multo respondet Doctor, assignando duplicem rationem necessariae conversionis ad phantasmata inter intelligendum. Prima est ex ordine potentjarum intellectivae et phantasiae, quae pro hoc statu habent talem conformitatem in operando, ut intellectus non possit intelligere aliquid, quin vel singulare illius, vel aliquod aliud singulare conducens ad ejus intellectionem percipiat phantasia, non ex eo praecise quod illud quod percipitur ab intellectu existat in illo singulari, ut vult D. Thomas, et supra impugnatum est, sed ex subordinatione ipsarum potentiarum. Secunda ratio necessariae hujus conversionis est quantum ad primam intellectionem, quia non reciperet species intelligibiles nisi mediante operatione phantasiae, et quantum ad alias intellectiones sequentes, quia non intenderentur species intelligibiles nisi per concursum phantasiae; sicut enim non possent produci nisi mediante ejus concursu, sic etiam intendi nequeunt nisi eo mediante ; unde ut intellectus habeat intensiores species et perfectiores intellectiones, requiritur conversio ejus ad phantasmata, non solum dum primo producuntur species, sed postea etiam. Quod autem contra hoc replicat Doctor non indiget explicatione, sicut nec responsio.

Verum aliae replicae occurrunt contra utramque rationem: contra primam quidem, quod non assignet rationem istius subordinationis potentiarum harum, cum tamen in ea sit tota difficultas ; nam qui negaret species conservatas, facile daret rationem, nimirum quia intellectus non posset intelligere unquam sine specie; ad speciem autem habendum, nisi semel producta conservaretur, semper deberet, sicut prima vice, recurrere ad phantasiam, quod si, qui admittunt species conservari, non possunt assignare rationem subordinationis potentiarum praedictae, vel hoc ipso videntur pejus philosophari. Contra secundam rationem facit quod ex ea non sequitur necessaria conversio ad phantasmata, nisi quando intellectio perfectior, et species consequenter perfectior habenda est: si enim propterea recurrendum est ut species intensior habeatur, certe non est recurrendum quando non est habenda, sed certum est experientia quod non semper habetur intensior, et id etiam fatetur Doctor in responsione ad suam replicant.

Ad primam ex his replicis respondeo, Scotum hic quidem non assignare rationem subordinationis harum potentiarum in operando, sed eam supponere, ex dictis supra quaest. 3. num. 24. ubi dixit hanc subordinationem pro hoc statu oriri ex ordinatione divina statuentis non concurrere cum intellectu ad intelligendum aliquid nisi phantasia operante, idque probabiliter in paenam peccati originalis, ut ibi asserit Doctor, et etiam in 2. d. 3. quaest. 8. ad primum principale, ac quaest. 19. de Anima; unde secundum ipsum non esset talis subordinalio in statu innocentiae, sicut nec secundum omnes est de facio in statu gloriae. Itaque juxta hanc doctrinam, ratio conversionis intellectus ad phantasmata proxima est quod non possit pro hoc statu habere speciem intelligibilem sibi sufficienter objective applicatam, quin phantasia etiam habeat species phantasticas sibi similiter applicatas, et propterea quoties intellectus operatur, phantasia etiam operetur necesse est. Ratio autem cur non possit intellectus habere istas species applicatas sibi quin phantasia etiam suas applicatas habet, oritur ex ordinatione particulari Dei, ut dictum est, et ratio denique ob quam Deus habuit hujusmodi particularem ordinationem, est peccatum originale.

Ad secundam replicam concedo totum, existimo enim Scotum non attulisse illam rationem ad concludendam necessariam conversionem ad phantasmata in omni intellectione, sed in aliquibus tantum in quibus non ideo recurrendum esset ad phantasmata, ut haberetur species, ut intendit sententia negans species conservari, sed ut intenderetur species prius habita.

His suppositis nunc respondeo in forma ad objectionem principalem positam num. 16. negando sequelam cum sua probatione ; non ideo enim necessario semper convertitur ad phantasmata ut recipiat species, quandoquidem eas recipit in prima conversione, sed quia nunquam applicantur ipsi suae species, quin species phantasticae etiam phantasiae repraesententur. Ad primam confirmationem nego antecedens, non enim ideo solum, sed etiam quia possunt suae species sensibus internis applicari objective et sensibiliter, sine eo quod applicentur suae species sensibus externis, ut patet experientia. Ad secundam confirmationem nega majorem, sed ex eo, et quia nulla alia ratio suppetit, ex qua possit colligi quod conservet species, suppetit autem ratio ad probandum quod intellectus conservet species. Ad tertiam confirmationem concessa majori cum Suarez disp. 44. Metaph. Vasquez et aliis, nego minorem, quidquid dicant Gabriel et Almain. Ratio autem cur obliviscamur rerum cognitarum successu temporis est, quia perdimus species phantasticas, aut impeditur dispositio organi phantasiae, tali modo ut non possint proponi ipsi istae species objective et perceptibiliter; hinc enim fit ut propter dependentiam intellectus ad phantasiam pro hoc statu non possint etiam intellectui proponi suae species, sic ut possit recordari objectorum alias cognitorum.

Haec sufficienter solvunt difficultatem propositam contra communem doctrinam de conservatione specierum; verum quia solutio dependet ab ordinatione divina speciali habita ob peccatum originale, cujus cognitio non potest haberi naturaliter, sed mediante revelatione, conandum est ostendere aliquam rationem naturalem istius connexionis necessariae, quae est inter intellectum et phantasiam. Itaque potest dici quod propterea intellectus in omni intellectione dependet a phantasmate, quia pro hoc statu omnis intellectio ejus est ex natura sua intrinseca, dicens ordinem ad objectum phantastice propositum, ita ut objectum sic propositum sit terminus cognitionis cujuscumque ejus. Quemadmodum ergo voluntas, licet secundum probabiliorem opinionem, sit causa adaequata suae volitionis, dependet tamen in omni sua volitione ab objecto intelligibiliter proposito tanquam a termino suae volitionis, ad quem dicit ordinem intrinsecum; ita etiam licet intellectus cum specie conservata sit causa adaequata intellectionis, et propterea non dependeat a phantasmate tanquam causa effectiva totali aut partiali intellectionis, tamen dependet ab illo tanquam a termino, quem essentialiter respicit intellectio ejus omnis quam pro hoc statu habet.

Dices, si hoc esset verum, esset dependentia intrinseca intellectionis a phantasmatibus, et consequenter secundum nullum statum posset haberi sine phantasmatibus. Respondeo, distinguendo sequelam intellectionis omnis, quae de facto habetur, aut quae est ejusdem rationis cum illa, concedo sequelam; intellectionis diversae rationis, nego sequelam. Itaque non solum Angeli, sed anima separata et etiam conjuncta corpori glorioso, habent alium modum intelligendi corporea et spiritualia objecta, quam modo homines pro hoc statu habent in ordine, ad quem modum intelligendi non requiritur propositio objecti phantastica.

Dices secundo, ergo non remanent in anima beata species illae, quas pro hoc statu acquirit. Probatur sequela, quia istae species sunt tantum natae producere tales intellectiones, quales hic habemus, et proinde si tales intellectiones pro statu separationis habere nequeat, frustra manerent species illae in ipsa. Respondeo, propter hoc probabile esse quod saltem non utitur anima separata speciebus hic acquisitis pro statu separationis, nec tamen propterea dicendum est, quod non habeat illas, quia iis uti poterit quando iterum conjungetur corpori. Quod si quaeratur, quomodo ergo poterit intelligere quae gessit in corpore in statu separationis ? Respondeo, quod recipiet a Deo species omnes ad hoc requisitas, praeter illas quas ipsamet acquirere potest. Certum enim est Deum posse infundere species animae, per quas posset recordari ea quae ante fecit ; sicut enim Angelus per species a Deo infusas potest recordari quod homo fecerit talia vel talia in vita, ita ipsa anima per species a Deo infusas poterit recordari se in vita fecisse talia vel talia opera.

Dices, ergo ex memoria aut recordatione animae separatae, non possunt colligi species. Respondeo, concedendo totum, juxta hunc probabilem modum dicendi, quem non absolute asserimus, sed proponimus judicio lectoris. Posset tamen ex recordatione rerum, quas gesserunt in hac vita homines beati et damnati, colligi ista necessitas, quia nihil impedit quo minus per species hic acquisitas habeant illam recordationem.

Respondeo secundo facilius et conformius ad communiora principia, negando sequelam hujus secundae replicae, quia illae species quas de facto habet intellectus, possent concurrere quantum est ex se ad intellectiones quae de facto producuntur, ac sunt dependentes essentialiter ab objecto phantastice proposito, et ad alias etiam intellectiones ejusdem objecti non sic dependentes. Et si quaeras, cur ergo utrasque intellectiones non producit? Dico rationem hujus non posse in aliud refundi quam in voluntatem divinam, quae statuit secundum Scotum non concurrere cum hominibus ad tam perfectas rerum cognitiones in paenam peccati, quam alias naturaliter habuisset. Dices, secundum hanc responsionem recurrimus ad ordinationem divinam, ad quam fugiendam invenimus hunc novum modum philosophandi; ergo haec responsio non est commoda. Respondeo, distinguendo sequelam, recurrimus ad illam ordinationem ad ostendendam subordinationem intellectus ad phantasmata, quantum ad intellectiones omnes quas de facto habet, nego antecedens; ad ostendendum cur alias intellectiones, quas non repugnat ipsi habere ex natura potentiarum independentes a phantasmatibus, concedo antecedens ; nec ad vitandum hunc recursum excogitavimus praedictum philosophandi modum, sed potius ad ostendendam rationem dependentiae intellectus a phantasmatibus quoad intellectiones omnes, quas de facto habet. Supposita hac responsione manerent species hic acquisitae in anima separata, iisque uti posset, et propterea dixi hanc responsionem esse faciliorem et conformiorem communibus principiis, quo nomine ipsam praefero priori responsioni. Et si dicas, quod species omnes hic aequisitae, cum producantur ab objectis secundum illam rationem, qua apprehenduntur a sensibus materialibus externis et internis, aut secundum rationem abstractam aut deductam per consequentiam ab illa ratione videantur debere repraesentare res cum ordine ad illam rationem, responderi potest, licet mediantibus his speciebus, repraesentetur.

res secundum talem rationem, quod tamen possit hic repraesentari sine dependentia a phantasia actu operante. Sicut enim ipsa phantasia licet abstrahat species a rebus, ut percipiuntur per sensus externos, nihilominus potest intelligere res non operantibus illis potentiis, ita similiter intellectus, licet abstraheret species ab objectis ut propositis phantastice, . posset ex natura sua intelligere res non operante phantasia per illas ipsas species ; sed intellectione tamen, quae esset distinctae rationis ab illa, quam haberet per species immediate productas a rebus, secundum illas rationes, et quae esset imperfectior quam illa, quamvis utraque intellectio esset independens immediate a phantasmatibus. An autem intellectio habita de rebus per species causatas a i phantasmatibus, et independens ab acluali phantasmate, qualem habere posset secundum hanc responsionem anima separata per species hic acquisitas, esset perfectior intellectione, quam pro hoc statu per easdem species habemus de eodem objecto cum dependentia actuali et immediata a phantasmate: non adeo mihi constat, nam ex uno capite videri posset quod esset perfectior, quia independentior a phantasmate. Ex alio vero capite videretur posse esse imperfectior, quia sicut non exigeret illam propositionem phantasticam objecti, ita videri posset quod non repraesentaret rem tam perfecte quam intellectio exigens istam propositionem. Quod etiam confirmari posset, quia dicitur communiter phantasia perfectius operari, quando agit actu sensus externus, et per ipsum proponitur objectum sensibile quam quando non agit; ergo similiter intellectus perfectius posset dici intelligere rem secundum rationem objectivam abstractam a phantasmatibus quando operatur actu ipsa phantasia, quam quando non Operaretur. Sed quidquid de hoc dicatur, perinde est quantum ad nostrum intentum impraesentiarum.

Dices tertio, ergo ex natura rei et non ex ordinatione divina, oritur dependentia intellectus ad phantasmata pro omni intellectione hujus status; sed hoc videtur esse contra Scotum supra, ergo et haec doctrina. Respondeo primo concedendo majorem, sed negando minorem, quia Scotus non dicit absolute illam dependentiam esse in paenam peccati, sed vel in paenam peccati, vel ex ordine potentiarum ; ordo autem iste potentiarum hoc modo commodissime intelligi potest, qui alio modo esset valde difficilis. Respondeo secundo distinguendo minorem, pro omni intellectione, quae de facto habetur. Est contra Scotum, quod dependentia intellectus a phantasmatibus sit ex natura et non ex ordinatione divina, nego minorem. Est contra Scotum quod non haberet intellectus ullas intellecliones pro hoc statu ob naturam potentiarum nisi dependenler a phantasmatibus, etiamsi non intervenisset peccatum, nec Deus in paenam ejus haberet ordinationem specialem, qua id statueret, concedo minorem.

Itaque quando dicit Scotus probabile esse quod in paenam peccati intellectus subordinetur phantasmatibus, id non necessario sic intelligi debet, ut intellecliones quas de facto habet, sint dependentes a phantasmate ob illam paenam; sed quod ita subordinetur phantasmatibus in. paenam peccati, ut de facto nullas intellectiones habeat, quae non dependent a phantasmatibus, cum tamen si non intervenisset peccatum, plures intellecliones habere posset non dependentes a phantasmatibus sicuti pro statu gloriae habet, pro quo etiam statu habet plures cognitiones dependentes a phantasmatibus. Juxta ergo hanc doctrinam respondeo iterum ad difficultatem principalem propositam n. 16. in forma negando sequelam, quia non obstante specie, indigeret phantasmate tanquam termino, quem intrinsece respicit omnis intellectio hujus status. Ad primam confirmationem nego antecedens, illa enim non est ratio praecisa, sed etiam quia sensationes ejus non respiciunt essentialiter rem propositam per sensus externos, ut sic propositam tanquam terminum suum. Ad secundam et tertiam confirmationem, etiam tenendo hanc doctrinam, bene responsum est supra num. 25.

(d) Ad argumentum primum, etc. Hic respondet ad duo argumenta principalia in initio hujus quaesiti proposita, quorum primum erat quod sequeretur species contrarias, verbi gratia, illas quae repraesentant contraria objecta, ut album et nigrum, esse simul in eodem intellectu, nam potest intellectus successive intelligere contraria per species; unde non deberet potius conservare species unius contrarii quam alterius, et consequenter vel nullas vel utrasque deberet conservare; sed hoc esset absurdum, quia sicut idem corpus nequit figu -rari diversis figuris, ita nec idem intellectus diversis speciebus, species enim est quae tam configuratio intelligibilis, et intentionalis intellectus ad objectum.

Respondet Doctor, concessa majori, negando minorem cum sua probatione, nam licet species sit quaedam configuratio, tamen non est eadem ratio negandi plures tales configurationes ad diversa objecta in eodem, ac negandi plures configurationes corporales in eodem corpore ; ratio autem disparitatis est quod configuratio corporalis consistit in tali ordine partium corporis ad se invicem ; unde si adveniret alia ordinatio partium, ut esset necessarium ad aliam configurationem, tolleretur prior, et propterea duae simul repugnant cum una inferat negationem alterius. Configuratio autem quae fit per speciem consistit in hoc quod intellectus per speciem sit aliquo modo similis virtualiter vel formaliter objecto speciei ; non est autem absurdum quod sit similis per unam speciem uni objecto et per aliam alteri, neque enim ad unam speciem sequitur negatio alterius necessario aut connaturaliter. Quod si etiam loqueremur de configuratione corporali alicujus corporis, quae fieret mediante aliqua qualitate reali ad aliquod extrinsecum, potest idem corpus configurari diversis, ut mediante calore esse configuratus seu similis uni corpori, et mediante siccitate alteri. Addit ad haec Doctor pro majori confirmatione auctoritatem Philosophi et Commentatoris, qua dicunt, quae sunt contraria in re non esse contraria in mente, id quod patet experientia

Alterum argumentum est, quod sequeretur speciem esse habitum, cum esset quid permanens, difficulter mobilis. Sed hoc est absurdum, quia habitus intellectualis per se acquisitus debet necessario praesupponere actum, nam per actum acquiritur, nec requiritur ad esse simpliciter actus; species autem praesupponitur necessario ad actum et requiritur simpliciter, naturaliter loquendo ad esse ejus.

Respondet Dictor distinguendo majorem, esset habitus capiendo habitam pro qualitate insensibili acquisita difficulter mobili, prout capi debet habitus, quae est species Qualitatis distincta a dispositione, potentia naturali, impotentia naturali, passione et patibili qualitate, concedit: esse habitus ejusdem rationis specificae cum habitu, qui acquiritur per actus, negat majorem. Et differentiam Ulliusque assignat ex effectibus eorum, nimirum quod habitus qui est species, habeat constituere objectum praesens, et esse simpliciter requisitum tanquam causa partialis concurrens cum intellectu loco objecti, ad productionem intellectionis ; habitus autem, qui acquiritur per actus, non habeat constituere objectum praesens, nec concurrere loco objecti ad producendam intellectionem: utraque tamen qualitas conveniunt in ratione habitus ut sic et inter se, et cum habitibus supernaturalibus in substantia, distinguuntur vero a se invicem secundum rationes particulares. Si ulterius objiceretur fundamentum Avicennae, nimirum quod sequeretur intellectum habiturum semper intellectionem si haberet species conservatas, quia species cum intellectu est causa adaequata intellectionis, et sufficienter applicatur per hoc quod insit intellectui. Respondendum est negando sequelam, et ad probationem dicendum, quod quamvis sit causa adaequata, tamen dependet ab objecto suo proposito phantastice, tanquam a termino circa quem versari debet intellectio, ut dictum est supra, unde non potest agere nisi eo sic proposito. Deinde quamvis non dependeret a tali objecto, non esset sufficienter applicata species ad producendum cum intellectu intellectionem, per hoc praecise quod inhaereret intellectui, quia alias anima separata et Angelus haberent tot interiectiones conservatas, quot species habent conservatas, quod est absurdum.