MEMBRUM I.

An sit providentia ?

Primo quaeritur, An sit? Eo quod Tulius et quidam alii providentiam esse ne- gaverunt, et Empedocles omnia casu fieri dixit, et nihil per ordinem providentiae. Omnes autem negantes providentiam, rationem sumpserunt a confusione quam vident in his quae subjacent orbi terrae, ubi praevalet impius contra justum, et innocens succumbit nocenti, sicut dicitur, Jerem, xii, 1 et 2: Justus quidem tu es, Domine, si disputem tecum: verumta-

men justa loquar ad te: Quare via impiorum prosperatur ? bene est omnibusqui praevaricantur, et inique agunt ? Plantasti eos, et radicem miserunt: proficiunt, et faciunt fructum.

Hoc etiam miratur Habacuc, dicens, i, 13: Quare respicis super iniqua agentes, et taces devorante impio justiorem se ?

Et haec est admiratio beati Job, xxi, 7: Quare ergo impii vivunt, sublevati sunt, confortatique divitiis ? In toto enim libro Job nihil aliud quaeritur, nisi an fato, vel qua justitia vita regatur humana, quae tot confusionibus subjacet et inordinationibus.

Hoc etiam est, quo conturbatur David in Psalmo lxxii, 1: Quam bonus Israel Deus, his qui recto sunt corde I Unde, ibidem, v. 7, dicit, quod prodiit quasi ex adipe iniquitas eorum, et, v 12, quod ipsi peccatores, et abundantes in saeculo, obtinuerunt divitias, cum nullo bono digni sunt, et quod Sancti flagellati et castigati sunt a malis, quasi nullo bono digni sint. Et dicit, quod hoc cognoscere labor fuit ante eum, donec intraret in sanctuarium Dei, et intelligeret in novissimis eorum . Omnes enim isti mirantur, si providentia Dei quae cum optimo ordine sapientiae est et justitiae, tantam in mundo quem regit et gubernat, permittit inordinationem et iniquitatem: hoc enim non potest esse ex impotentia qua corrigere non possit, nec insipientia qua corrigere nesciat, nec ex malevolentia qua corrigere non velit, cum rex terrenus potens et sapiens et benevolus nil talium in regno suo permittat.

Et hoc Sanctos quidem trahit in admirationem et agoniam: Philosophos autem, qui rationem ex sensibilibus accipiunt, perduxit ad hoc, quod quidam eorum negaverunt providentiam, et dixerant constellationibus virtutes suas in nativitatibus natis influentibus, et impe- tu voluntatis regi mundum, et fato attribuerunt quidquid agitur, ita quod plures hoc errore involuti sunt,

Dicunt enim, quod rectitudo gubernantis et ordinatio consideratur in rectitudine regiminis ex parte rectorum. In rectis autem non videtur nisi confusio et inordinatio. Et inducunt hoc Proverbiorum, xxviii, 12: Regnantibus impiis ruinae hominum. Et illud Proverbiorum, ix, 14: Ubi non est gubernator, populus corruet. Ex hoc enim arguunt sic: Populus visibiliter corruit et inordinate et injuste: ergo non est gubernator qui cum providentia sapientiae et aequitate justitiae et moderamine bonae dispositionis et ordinationis populum gubernat.

Multa his similia ex his quae in mundo visibiliter apparent, adducunt. Sicut etiam Boetius in libro IV de Consolatione philosophiae disputat hanc quaestionem. Unde, ibidem, dicit: " Quae, inquies, potest ulla esse iniquior confusio, quam ut bonis tum adversa, tum prospera, malis etiam tum optata, tum odiosa contingant ? "

Solutio. Dicendum, quod absque dubio providentia est tam secundum fidem Catholicam, quam etiam secundum philosophiam. Sicut enim in naturis una et eadem virtus est quae formativa est in semine, et factiva sive generativa nati, quae efficitur regitiva ejus quod natum est: eo quod influit unicuique membro particulariter et toti simul nato talem dispositionem, per quam unumquodque ad suum ordinem deducitur, et singula in toto suis nectuntur ordinibus naturalibus: sic est in totius mundi factore, quod eadem virtute facit mundum, influens unicuique dispositionem qua ad proprium finem deducitur, et gubernans et curans de omnibus, ut quaeque ordinibus suis connectantur.

Quod in libro Sapientiae, xi, 21, pondus vocatur: ab Augustino autem in libro LXXXIII Qiiaestionum vocatur ordo. Unde sicut necesse est Deum poni mundi factorem, ita necesse est poni mundi gubernatorem secundum providentiam. Et hoc est quod dicitur, Sapientiae, xiv, 3: Tua autem, Pater, providentia cuncta gubernat. Eccle, v, 5: Ne dicas coram Angelo: Non est providentia: ne forte iratus Deus contra sermones tuos, dissipet cuncta opera manuum tuarum. Hoc est etiam quod dicit Damascenus in primo libro de Fide orthodoxa, cap. de providentia: " Necesse est eumdem esse fictorem eorum quae sunt, et provisorem. Neque enim decens, neque consequens est, alium esse factorem et alium provisorem. Si enim hoc esset, in imbecillitate esset uterque, hic faciendi, ille providendi. " Hoc etiam ostendit, quod omnia quae sunt in mundo tam corporalia quam spiritualia, sicut elementa et elementata et Angeli, ordinata sunt et suum ordinem custodiunt. Unde necesse est ponere aliquid melius ante ea, quod causa est hujus ordinationis. Propter quod dicitur, ad Roman, xiii, 1: Quae sunt, a Deo ordinatae sunt. Dicit enim Damascenus, quod " omnia quae providentia fiunt, necesse est secundum rectam rationem et optimam et Deo decentissimam fieri, et ut non est melius fieri. "

Sed hoc attendendum est, quod sicut dicit Aristoteles in OEconomicis, paterfamilias gubernat domum quatuor facultatibus sive virtutibus, hoc est, uxoria, quae est scientia provide ad utilitatem domus utens uxore: et filiali, quae est scientia sciens provide uti filiis ad utilitatem domus: et despotica, quae Graece vocatur scientia sciens provide uti servis ad utilitatem domus, sicut villico, syndico, dispensatore, et hujusmodi: et chrysmatica sive thesaurizativa, quae est scientia sciens uti thesauris et reditibus in sustentationem domus. Non attendit tantum quid singulis competat, sed quid expe- diat universae domui observandae: et ideo si quid inordinationis est in aliquo istorum quatuor, hoc corrigit et ordinat, non respiciens ad utilitates singulorum, sed ad totius domus utilitatem: et ideo aliquando corripit et flagellat filium, et blanditur servo, et increpat uxorem sive sponsam et privat ornatu debito, et fovet aliquando ancillam: et unum aliquando corrigit ad exemplum alterius, sicut dicitur, Proverb, xxi, 11: Mulctato pestilente, sapientior erit parvulus, et si sectetur sapientem, sumet scientiam. Et aliquando minus peccantem durius corripit, ut ipsi et caeteri timorem habeant, sicut dicitur, I ad Timoth, v, 20: Peccantes coram omnibus argue, ut et caeteri timorem habeant. Et aliquando non peccantem corripit, vel ut praeservet ne peccet, vel ut probet. Ita facit Deus in providentia mundi. Unde, Sapient. xii, 13 et seq.: Non est alius Deus quam tu, cui cura est de omnibus, ut ostendas quoniam non injuste judicas judicium. Neque rex, neque tyrannus in conspectu tuo inquirent de his quos perdidisti. Cum ergo sis justus, juste omnia disponis: ipsum quoque (o Pater) qui non debet puniri condemnare, exterum aestimas a tua virtute. Et paulo post, v. 18: Tu autem, dominator virtutis, cum tranquillitate judicas, ei cum magna reverentia disponis nos. Unde sicut est in collisionem nubium, ubi uniuscujusque vaporis in alterum generatur tranquillitas sive serenitas, et ex collisione contrariorum in mixto generatur complexionis aequalitas: ita ex bello bonum pacis frequenter acquiritur. Propter quod etiam bellum quasi parvum bonum a bono denominatur: quia quamvis in se malum sit, tamen bellum sive parvum bonum est in hoc quod ipso bonum pacis quaeritur. Ita est in mundo, quod quae in singulis confusa et inordinata et mala esse videntur, ad bonum universitatis relata sapientissime et decentissime et justissime facta esse inveniuntur. Sic enim si justus flagellatur, vel aliud adversum pati-

tur, vel purgatur, vel eruditur, vel probatur, sine quibus universitas non bene gubernaretur: et si unus istorum plus affligitur alio, hoc, sicut dicit Boetius, est sicut quando unus aegrorum facili curatur medicamine, et alter in eadem aegritudine laborans vix. et multis et difficilibus curatur medicaminibus.

Similiter dicendum est de malis quibus prospera cuncta succedunt, et in labore hominum non sunt, nec cum hominibus flagellantur: et quod ideo tenuit eos superbia, et operti sunt iniquitate et impietate sua: et quod hoc ideo fit, ut bonis talibus tamquam munusculis ad amorem patris alliciantur: vel ut bona, talia quae etiam impiis non negantur, a justis non desiderentur: vel, ut dicitur, II Machab, vi, 15, peccatis eorum in finem devolutis , ita demum in eis vindicetur, et justior ex eorum ingratitudine eorum appareat condemnatio.

Et tales sunt ordines decentissimi et pulcherrimi et sapientissimae providentiae, sine quibus mundus non optime gubernaretur.

Ex his habitis facile est respondere ad objecta: haec enim Sancti admirantur in singulis, sed in ordine ad optimum universitatis statum venerantur et diligunt, Quidam autem Philosophi non satis rationem providentiae intelligentes, sed opinantes, quod communis gubernator secundum merita singulorum bona vel mala unumquodque secundum suum sensibile bonum regere debeat, obscurato et insipiente corde providentiam negaverunt. Hoc autem non est ex insipientia, vel impotentia, vel malevolentia, sed ex maxima sapientia: quia sine his ad optima non gubernaretur universitas: sine his enim non emineret, nec probaretur virtus, nec sine his erudirentur boni. Et ideo dicit Augustinus, quod " Deus bonus numquam permitteret fieri mala, nisi sciret quae bona ex malis ordine sapien- tiae eliceret. " Et hoc etiam rex terrenus in regimine suo si sapiens est, observat.