COMMENTARIUS.

(a) Hoec quoestio, ut patet ex argumentis, etc. Diximus superius, licet conversio sit inter ipsas substantias secundum ordinem et successionem eorum in esse, in qua formaliter consistit, ut quo in ipsis terminis siibstratis, ut quod respective ad quo, seu ad ipsam successionem ; comparando tamen terminos ad invicem, ut subsunt ordini, alius est formalis, nempe terminus ad quem, alius materialis, ut terminus a quo. Et hoc modo consideratur conversio in esse rei ; priori modo secundum illud quod superaddit ordo. Sic etiam in aliis conversionibus physicis attenditur duplex quo et quod, nempe mutationis, ut comparatur ad utrumque terminum et unum quod; et alius ordo formalis inter ipsos terminos, ut alter succedit alteri secundum intentionem agentis, quae per se respicit terminum ad quem, per accidens terminum a quo. Vide Doctorem in quoest. proecedenti art. 3. sig. Dico ergo, etc. Cum ergo successio et ordo inter terminos, sit quantum ad esse totale utriusque (ut agitur modo de conversione) eam

. concomitatur aliqua actio, positiva quidem respective ad terminum ad quem, privativa respective ad terminum a quo. Si terminus ad quem est praeexistens, erit actio non productiva termini in esse simpliciter, sed in esse secundum quid, ut hic, vel hujusmodi alicujus esse secundum quid ; si terminus non praeextiterit, actio erit productiva termini simpliciter. Utramque actionem docet Doctor intervenire posse in conversione, primam in dist. proecedenti quaest. 1. art. i. et quoest. 3. et de facto contingere ubique

. docet in hoc mysterio, et quoest. 4. docet

, secundum genus conversionis esse possibile in corollario primi membri, et utrumque in quoest, praecedenti hujus distinctionis art. 1. in descriptione transubstantiationis, art. 2. ubi requirit utrumque terminum conversionis debere subesse divinae virtuti, nempe agenti, quatenus circa esse totale utriusque aliquid disponat agendo, et quatenus dicit conversionem totalem spectare ad solam Dei virtutem.

Et in praesenti conclusione et ratione ejus idem patet, quia successio inter utrum que terminum quoad esse nequit salvari, nisi virtute agentis terminus ad quem recipit aliquod esse, vel simpliciter, vel secundum quid, virtute agentis in ipsum terminum a quo, quia successio in essendo virtute causae factae, et ordo supponit esse recipi ab agente, qualecumque illud sit, sive esse simpliciter, sive secundum quid.

Ex his ergo patet prima conclusio, quod nihil potest immediate converti in Deum, quia esse Dei nequit alio modo subesse suae virtuti, quae respicit possibile tantum ; quod autem est infinitum necesse esse immutabile, ut bene Doctor responsione ad 2. non potest esse terminus alicujus actionis de genere Actionis, neque secundum esse simpliciter, neque secundum esse accidentale, et secundum quid ipsi adveniens intrinsece, quod requiritur, ut possit esse terminus a quo vel ad quem conversionis.

Haec conclusio est communis Theologorum, rationem ejus aliter et aliter assignant. Henricus dat illam rationem, quia aliqualitas creaturae non potest esse aliquantas Dei ; ratio obscura est, nisi intelligatur quod nulla actio, quae creata est ex genere suo, possit esse Dei, ut termini intrinseci secundum aliquod esse, ac proinde non posse Deum succedere creaturae in essendo, quia si succederet,

haberet aliqualitatem creaturae aliquo modo, qui reciperet esse limitatum, quod soli creaturae competit, cura reciperet esse per successionem essendi respective ad creaturam, quae in ipsum converteretur ; et sic intellecta ratio coincidit cum praemissa Dectoris.

D. Thomas probat, quia essentia divina est ingenerabilis. Cajetanus dicit illam rationem non esse sufficientem, ut excluf dat conversionem totalem. Sed melius infe telligendo rationem, coincidit cum illa, quam assignat Doctor, quia vel ingenerabilitas intelligi potest universaliter pro omni productione in esse, et sic aequivalet, quia denotat immutabilitatem, vel si intelligatur de ingenerabilitate proprie, bene ex ea deducitur omnis immutabilitas essendi.

Ipse Cajetanus et Sotus assignant aliam rationem, quia Deus et creatura non conveniunt in ente ; quidquid sit de hac convenientia, si intelligunt de ratione entis limitati et creati, quod subest potentiae convertentis, redit in idem , si de ratione abstracti, non probat, quia substantia et quantitas etiam sic se habent, tamen possunt converti in se invicem, sic, inquam, se habent substantia et quantitas ex sententia scholae D. Thomae ; et in conversione magis spectatur repugnantia terminorum in esse quam convenientia.

Vasquez supra cap. 4. admittit conclusionem communem, quantum ad conversionem immediatam et adaequatam, sed distinguit terminum ad quem conversionis in adaequatum et inadaequatum. Et dicit non posse fieri conversionem in Deum, tanquam in terminum adaequatum, bene tamen in Deum tanquam in partem termini adaequati ; unde dicit, quod aliter Deitas posset esse in Sacramento, verbi gratia, quam per concomitantiam.

De facto autem est tantum per concomitantiam, quia forma et demonstratio quam importat, solum designant substantiam expresse, ut clauditur in istis accidentibus, ut extra ipsa alibi non sit in alia re, quod nequit dici de Deitate. Si tamen institueretur sic: Hoc est corpus meum deificatum, vel: Hoc est corpus i Christi, Deitas esset in Sacramento cum corpore, ex eo quod expresse significaretur, ut forma deificans corpus, quemadmodum, si haec esset forma: Haec est caro vivens, vel, Hoc est corpus meum vivum, etc. ex vi illorum esset anima, ergo similiter; unde colligit in transubstantiatione non requiri terminum ad quem produci.

Haec doctrina non videtur admittenda, quia salvando veram naturam transmutationis totalis quoad esse, Decessum est terminum ad quem recipere aliquod esse novum virtute agentis, saltem secundum 1

.

quid, per mutationem intrinsecam ejus, alioquin non manet conversionis conceptus, qua aliquid convertitur in ipsum secundum esse, nisi sit aliqua successio ejus in esse respective ad terminum ad quem, quod esse ante non habuit. Hoc autem repugnat Deitati, et merito omnes negant in eam aliquid converti, ne cogantur admittere ejus mutationem intrinsecam. Unde Theologi summopere cavent in productione rerum in tempore, ut in unione hypostatica et assumptione naturae humanae, admittere ullam novitatem in Deo intrinsecam, ut bene Doctor etiam in hac quoestione resolvit, quod et ipse Vasquez et omnis fidelis cavet ; vel ergo destruit naturam conversionis totalis, vel certe admittit oppositum.

Probatur sumendo idem principium ad quod refugit: nihil esset in Sacramento ex vi verborum, nisi quod efficeretur virtute practicae formae, ut per se constat, omne autem tale per se efficitur a causa principali, cujus actio respicit primario terminum ad quem conversionis ; ergo si per talem formam esset hic Deitas aliter quam est modo per solam concomitantiam ratione unionis hypostaticae corporis ad ipsam, esset per aliquam actionem diversam, tam formae suo modo quam causae principalis physice agentis illud esse diversum Deitatis in Sacramento, tanquam contentae per se ex vi verborum ; ergo esset diversa praesentia Deitatis, ab ea quae dicitur esse modo, tanquam contenti practice et significati, tam per verba quam etiam per species. Illa autem praesentia esset realis, et a causa principali physice; ergo in ipsa Deitate, quod dici nequit, neque ipse auctor dicere intendit, quamvis ex doctrina ejus sequatur. Antecedens et prima consequentia patent ex natura hujus mysterii, et utrumque admittit adversarius.

Ultima consequentia probatur, quia illa nova praesentia non esset in corpore Christi, ut est diversum subjectum et significatum a Deitate, quia sic non est natum inferre praesentiam Deitatis ex vi verborum, sed tantum ratione unionis concomitanter ; neque est alius ejus ordo ad Deitatem, aut suppositum, neque esse potest ex vi hujus actionis saltem.

Non esset in speciebus, tum quia actio primario respicit terminum ad quem, et non species, tanquam subjectum in quod influit praesentiam ; tum quia species non dicunt relationem signi aut continentis ad contentum diversam, nisi sit diversus modus essendi ejus sub speciebus in esse contenti ; ergo erit in ipsa Deitate, quod est absurdum, vel si dicas ipsam Deitatem sine aliqua novitate sui esse posse sub speciebus ex vi verborum, tanquam terminus inadaequatus, eodem modo esset sub speciebus tanquam terminus adaequatus, et sic aliquid converti posse in Deum immediate, quod negatur.

Explicandus ergo est hic auctor, nempe . eum velle asserere unionem hypostaticam poni posse sub speciebus ex vi verborum, et sic concedo potuisse institui formam illam, quae haberet efficaciam respectu corporis, qua uniti hypostatice, et forte hoc intelligere voluit, quamvis per corpus deificatum intelligat alibi ipsum effectum Deitate, ut ratione sanctificandi tomo 1. in 3. part. dist. 6. et hic etiam ex modo loquendi, et instituto conclusionis idem proferre videtur.

In eo casu non esset Deitas praesens ex vi et efficacia verborum, licet corpus qua unitum esset praesens, sed quia unio expressa et praesens ex vi verborum denotaret suum terminum, nempe suppositum, ideo praesentia Deitatis esset magis explicita, quamvis solum esset concomitans.

Dico consequenter impossibile esse formam aliquam institui, quae ex vi verborum, et practice significaret praesentem Deitatem, quia nulla potest esse conversio in ipsam, neque ut terminus primarius, et adaequatus foret, neque ut terminus inadaequatus, quia ratio facta perinde utrumque excludit a Deitate. Forma autem praemissa verbalis quantum ad particulam deificatum, ut respicit ipsam Deitatem in ratione contenti, esset explicativa, et non pertineret ad sensum substantialem et practicum formae; ut vero respiceret et importaret unionem, esset de sensu substantiali.

Neque alia forma : Hoc est corpus animalum, etc. est ejusdem rationis cum priori, quia anima potest fieri praesens ex vi verborum, et practice, recipiendo novum esse, saltem quoad ipsam praesentiam.

Advertendum insuper aliter dicit alia esse concomitantia, aliter Deitatem in hoc mysterio, quia reliqua licet non sint praesentia, ut sanguis sub specie corporis, ex vi verborum, tamen recipit praesentiam novam et supernaturalem ad species, qua est in toto et sub qualibet parte totius, qui est modus essendi ejus diversus a praesentia corporis ; sic etiam quantitas Christi, et reliqua accidentia.

Deitas autem ratione corporis uniti hypostatice fit praesens praesentia corporis et unionis tantum; non autem praesentia aliqua propria, sicut propriam habent reliqua concomitantia corpus, licet non significentur per verba, quorum veritas salvari posset sine illis, sicut et praesentia ipsius corporis. Ut autem illa sequantur ad corpus, ubicumque est, ratione connexionis naturalis, debent etiam recipere modum essendi corporis, hoc est, indivisibilem, alias non possint concomitari corpus.

Displicet etiam ratio illa, qua putat Deitatem non esse ex vi verborum formae de facto institutae sub speciebus, nec de possibili esse posse ex vi verborum hujus formae, quia scilicet demonstratio formae ita designat substantiam claudi sub speciebus, ut alibi extra ipsas non sit in alia re. Haec ratio non placet, nec subsistit, quia demonstratio non dicit talem extensionem, cum corpus Christi, et in aliis Sacramentis, et speciebus sit, in modo suo naturali essendi, de quo non est dubium ipsi auctori. Ratio ergo valde obscura est et inefficax, eam intelligendo ut sonat.

(b) De secundo dico, etc. Haec conclusio Doctoris patet ex dictis, et ex ratione subjuncta, quia in creaturis utrumque extremum subest omnipotentiae divinae, quantum ad esse totale utriusque.

Hoc principium intelligi debet, juxta limitationem additam a Scholiaste, nempe quando essentialiter non dependet ab alio unum extremum, ut totum a parte, quod nequit esse sine parte, ideo nequit pars in totum converti. Ratio ipsa hanc limitationem importat, quia creatura subest divinae omnipotentiae, quoad ea quae non involvunt repugnantiam: terminus enim divinae omnipotentiae est ens possibile, non vero impossibile.

Eodem modo neque relatio intrinsecas adveniens potest converti in suam correlationem propter simultaneam coexistentiam, qua una nequit esse sine alia, quia causa essendi unius, quae sunt extrema, est similiter causa essendi alterius eadem necessitate.

Hinc etiam nequit relatio converti in sua extrema simul existentia, non quod extrema dependeant a relatione, sed quia exigunt relationem, tanquam prius suum posterius necessario connexum; sic etiam neque totum converti potest in suas partes simul unitas ex eadem ratione, oportet enim terminum conversum desinere esse, manente termino ad quem conversionis.

Huic conclusioni repugnant, ut plurimum, moderni, quotquot exigunt aliquid commune utrique extremo manere, Vasquez addit terminum a quo conversionis necessario debere esse aliquod sensibile, quod cadere possit in demonstrationem, seu ab illa designari, quia putat aliter non posse fieri conversionem, nisi per formam verbalem.

Sententia autem Doctoris est, posse unum converti in aliud, quamvis nihil conversi maneat. Probatur, quia haec conversio est mutatio unius secundum esse totale in aliud, quod succedit secundum suum esse totale: ergo potest salvari conversio, quamvis nihil termini a quo maneat.

Probatur consequentia, quia terminus a quo eatenus est extremum conversionis, quatemus desinit secundum se totum, adveniente termino ad quem, seu ad ipsum respective ; ergo quia transit in non esse est extremum conversionis: ergo quod aliquid, quod fuit in ipso maneat, non facit, nec constituit ipsum extremum conversionis.

Patet consequentia, quidquid spectat ad aliquem ordinem praecise, ut est sub determinato extremo contradictionis, nequit spectare ad eumdem ordinem per se, qua participat alterum contradictorium, quia hoc repugnat: si ergo terminus a quo conversionis spectat praecise ad ipsam con-, versionem ( quae est ordo cum successione essendi inter terminos ) qua transit in non esse formaliter, sequitur non spectare ad hunc ordinem, qua aliquod ejus accidens manet, de quo verificatur praedicatam contradictorium, nempe non converti tale accidens, verbi gratia, quantitatem panis in corpus Christi, converti tamen substantiam panis.

Quod etiam permanentia alicujus in esse, quod fuit termini a quo, verbi gratia, accidentis, non facit ad conversionem, ut respicit terminum ad quem. Probatur primo ex ratione praemissa, quae perinde potest accommodari. Item quia esse illius , communis seu accidentis, non est esse termini ad quem, sed diversum, neque est esse novum aut intrinsecum termino ad quem, sed esse antiquum accidentis, et extrinsecum, loquendo praecise de illo, quod commune est utrique termino ; terminus autem ad quem, recipit aliquod esse proprium, nempe esse simpliciter, si producatur, vel esse secundum quid, si recipiat esse tantum accidentale et secundarium: utrumque horum salvari potest sine tali accidente permanente, quod fuit in termino a quo, ergo, etc. Patet assumptum, quia esse simpliciter termini ad

quem, nulla ratione potest dependere ab accidente, quod fuit alterius dispositio naturalis, ut per se patet; potest etiam esse secundum et secundarium ejus similiter salvari, non permanente accidente praedicto, verbi gratia, si corpus Christi reciperet esse indivisibile in loco, in quo fuit panis, nullo accidente panis remanente, sed tota substantia et accidentibus simul conversis in corpus Christi, sic existens, vel hic vel alibi ; ergo non exigitur aliquid commune, quod fuit intrinsecum pani, remanere, quantum ad conversionem, quae hoc modo fieret ; unde recte supra Doctor asserit panem converti posse in corpus Chisti alibi existens quam hic.

Dices requiri aliquid commune manere ut salvetur repugnantia in essendo inter terminum ad quem et a quo. Contra, repugnantia in essendo nequit oriri ex accidente, quod posterius est substantia, ut supra probatum est contra asserentes substantiam panis desinere ex natura rei ob separationem ab accidentibus, quasi dependeret in essendo ab accidentibus.

Deinde repugnantia in esse salvatur ex modo producendi causae primae, secluso omni accidente communi; ergo non requiritur ad repugnantiam in essendo salvandam, ut aliquod accidens maneat, quod fuit termini a quo. Probatur antecedens, nulla repugnantia hic esse potest praeter illam, quae est ex modo producendi agentis, verbi gratia, inter substantias totales, quia nequeunt comparari ad invicem ratione alicujus tertii, in quo ex natura rei opponerentur, quia non est oppositio circa materiam eamdem, aut subjectum, quia nequeunt inesse alicui subjecto.

Non esset secundum aliquam formam communem, sub qua repugnarent, ut per se etiam constat, quia formae substantiales non sunt capaces, cum sint in actu completo, et ultimo suae naturae, quaelibet ipsarum per propriam formam, non esset talis repugnantia ex forma accidentali, ut patet ex dictis alias.

Non esset talis repugnantia ex aliquo extrinsecus se habente, ut loco, tempore, situ ; non esset illa repugnantia ratione existentiae absolute consideratae, quia simul existere possunt per diversas causas et productiones et conservationes.

Sequitur ergo a primo ad ultimum, repugnantiam illam solum esse ex modo producendi termini ad quem, ut procedit ad agente communi, et primo, inquantum illud succedit termino a quo in esse. Haec autem repugnantia salvari potest, etiamsi nullum accidens, aut aliquid, quod fuit intrinsecum termino a quo, maneat in esse.

Dices ergo secundo, requiri aliquid commune remanere in esse ad salvandam conversionem in genere, et successionem terminorum, et ordinem ad invicem. Contra, licet mutationes partiales, quae dicuntur formales, exigant ex praecisa oppositione aliquid commune permanere, quia termini earum opponuntur circa idem subjectum ; mutatio totalis, quae in hoc ab ipsis distinguitur, non exigit illud commune, quia et oppositio et ordo terminorum salvatur sine tali communi ; quod probatur ex ratione jam praemissa.

Confirmatur ordo terminorum, et successio in essendo salvatur, quamdiu esse termini ad quem habet adjunctum non esse termini a quo, et non esse termini a quo, esse termini ad quem adjunctum ; sed ex modo producendi termini ad quem, desinendi termini a quo, (ut uterque hic et nunc subsunt potentiae divinae operanti circa ipsarum esse et non esse respective ad se invicem ), terminus ad quem habet conjunctum non esse termini a quo; et e contra non esse termini a quo, esse termini ad quem, secluso omni ordine ad aliquod commune accidens, vel aliud diversum ab ipsis terminis, et modo quo terminant potentiam Dei; imo accidens illud, neque ut conditio, neque ut limitatio, neque ut ratio, neque ut subjectum se habet ad praedicta, ut subsunt huic ordini, qui praedicatur de ipsis terminis secundum hunc modum conversionis, ut ad se invicem dicuntur ; ergo ordo, oppositio et successio terminorum, atque adeo conversio totalis ipsorum recte salvari potest, sine tali accidente communi, sub quo uterque esset cum ordine.

Confirmatur secundo, esse et non esse cum ordine non solum comparantur, ad invicem in conversionibus partialibus respective ad causam materialem, sed etiam respective ad efficientem, cujus virtute insunt successive materiae, ita ut licet praedicatio sit respective ad subjectum, ad quod limitantur et insunt ; tamen primario de ipsis terminis, prout subsunt conversioni, dicuntur esse et non esse, cum ordine oppositionis, ita ut unum inferat aliud: et esse unius inferat non esse alterius, non solum in subjecto, sed etiam absolute loquendo, quia nempe non conservatur alibi ab agente, et propter dependentiam a subjecto, a quo excluditur, forma corrupta simpliciter desinit, unde si agens primum vellet conservare extra subjectum formam, vel etiam, ut quidam volunt, in subjecto. In secundo casu ( quem declarandi causa ad hominem induco, non opinandi ; oppositum enim tenet nostra schola) esse unius non inferret ullum non esse formae alterius, neque conversionem, aut oppositionem hic et nunc inter terminos. Ex quibus colligitur esse et non esse, seu ordinem inter haec, convenire primario terminis, ut subsunt virtuti primae agentis.

Ad propositum ergo id applicando servata proportione: Conversio totalis potest stare cum ordine et successione terminorum, quantum ad esse unius, et non esse alterius, ut subsunt haec extrema virtuti agentis, et ipsi termini absolutae contradictioni, ut abstrahit a causa materiali, quae in proposito intervenire non potest ; ergo sine omni alio communi utrique praeter ipsos terminos.

Patet antecedens, quia in creatione et annihilatione rei salvatur ordo inter esse et non esse, secluso ordine ad extrinsecum ; ergo etiam inter terminos conversionis totalis. Negabis consequentiam et paritatem, quia esse et non esse comparantur absolute ad terminum creationis ; hic autem esse praedicatur de termino conversionis respective ad terminum, qui in ipsum convertitur, ac proinde debet aliquod ejus esse participare. Contra, saltem id conceditur, quod potest esse ordo inter esse et non esse, ac successio, ut sunt a causa prima; ergo etiam, quamvis nihil commune maneat, potest idem ordo et successio manere quoad conversionem totalem inter ipsos terminos. Probatur jam consequentia, quia ex modo producendi, et determinatione actionis, ut procedit a divina voluntate, et recipitur in termino ad quem, potest sequi ordo ad aliquid, ad quod ex natura rei alias et absolute nullus esset ordo, verbi gratia, in creatione hujus animae in hoc corpore, in creatione hujus gratiae in hac anima, ex creatione hujus corporis aut Angeli in hoc loco et tempore, in volitione alicujus per modum finis respective ad media haec assumpta, quod alias potuisset Deus absolute velle et ponere in re independenter ab omnibus mediis et sine ordine finis ad media. Item, in effectu aliquo ponendo cum dependentia ad hoc instrumentum determinatum, quod alias sine instrumento poni posset. Similiter etiam cum dependentia a causa determinata secunda, quam posset absolute sine ordine ad ipsam ponere, vel certe per creationem, vel per aliam causam.

In quibus omnibus conjunctio et ordo unius ad alterum est ex modo determinationis divinae voluntatis et actionis, ut per eam procedit terminus ; ergo etiam ex modo determinato producendi terminum ad quem, potest habere annexum non esse termini a quo conversionis, ita ut positio ejus inferat secum desitionem alterius, et consequenter, manente hac praecisa causa, stat ordo et successio inter terminos conversionis totalis, secluso quocumque alio.

Et in proposito consequenter positio termini ad quem, et desitio termini a quo, non habent se concomitanter tantum, et sine ordine, ut praetendit Vasquez supra, cum ex modo producendi termini ad quem, stet repugnantia simpliciter ad terminum a quo in esse; et hoc ex natura rei, ut subsunt huic determinato modo agendi primae causae, quia ita voluntas ejus est termini ad quem, ut in eum per desitionem convertatur terminus a quo.

Ad illud autem, quod supra inferebatur, nempe terminum ad quem, debere recipere aliquod esse termini a quo, est falsum simpliciter, quia id tantum in conversionibus formalibus et partialibus servatur, vel etiam in conversione totali, ut fit de facto in praesenti mysterio, non tamen exigitur simpliciter, et in omni conversione possibili ; ideo bene Doctor in quaest, proecedenti, artic. 1. in definitione transubstantiationis non possit aliud, quam esse mutationem totalem substantiae in substantiam. Quae definitio salvatur in praesenti mysterio inter ipsas sub stantias, accidentia autem manent tanquam Sacramentum praesentiae Christi, et terminus, non ut aliquid intrinsece spectans ad ipsam conversionem, quae praecise est inter substantias, ut Patres et Concilia docent.

Ex his etiam facilis est conclusio communis, nempe in creaturis quodlibet posse converti in quodlibet, quia licet absolute alias non dicant repugnantiam, tamen, ut subsunt determinato modo producendi, dicunt ordinem ad invicem in esse et non esse, et ut terminus a quo et ad quem, dicunt illam repugnantiam, quae recte dicitur ex natura rei, cum ex modo agendi causae primae transeat in terminos.

(c) Ad argumenta, etc. Solutio argumentorum hinc inde clara est, sicut et dubii, quod movet sig. .

(d) Sed adhuc restat dubium, etc. Ubi desinit universaliter actionem de genere

, Actionis requirere mutationem in termino, loquitur de mutatione abusive, ut denotat per talem actionem, semper terminum recipere esse; et probat in divinis, ubi actio per modum productionis ponitur per quam persona recipit esse, non per modum mutationis.

Ad tertium, quod militat contra secundam conclusionem ex auctoritate Augustini lib. 7. de Gen. ad litteram, cap. 12. et Boetii in libro de duabus naturis et una persona. Respondet Doctor supposito, quod illae auctoritates intelligendae essent de conversione, prout de ea nunc agimus, nempe totali ( ut etiam intelligit Henricus et Aegidius anteriores) respondet tantum insinuari majorem repugnantiam esse ex natura extremorum, nempe spiritus et corporis in ordine ad conversionem, quam inter duo corpora ; sed neutrum est simpliciter impossibile respectu divinae omnipotentiae, quae posset convertere panem in Angelum, sicut convertit modo, et hoc de genere conversionis, illum in corpus Christi.

Caeterum Augustinus non loquitur de hoc genere conversionis, sed de conversione partiali et formali per veram coruptionem prioris formae, et sic negat animam fieri ex corpore aliquo elementari, sicut ex ea facta est caro : Cum anima, inquit, non sit corporea, quidquid autem ex mundi corporeis elementis fit, corporeum esse necesse est, in quibus mundi elementis etiam aer iste connumeratur, nec si de puri illius caelestisque ignis elemento facta anima diceretur, credi oporteret. Omne quippe corpus in omne corpus posse mutari, non defuerunt qui assererent. Corpus autem aliquod sive terrenum, sive coeleste, converti in animam, fierique naturam incorpoream, nec quemquam sensisse scio, nec fides hoec habet, etc. Ex quibus patet Augustinum loqui de conversione quae fuit in quaestione, non autem de hac, quam nunc disserimus; agit enim de prima productione animae rationalis, quam dicit non esse ex materia. Utramque solutionem tradit Doctor quodlibeto 10. art. 1.

Boetius etiam de simili conversione agit disserens contra Eutychen, ejusque discipulos, unius naturae in Christo assertores, quod varie ab iis explicatur. Hic enim error sicut nullis principiis fultus, ita ambigue et confuse docebatur, nempe converti divinam naturam in humanam Christi, ut insinuat Flavianus Patriarcha Constantinopolitanus in epistola ad Leonem I. et ipse Leo in epist. 67. ad Leonem Imperatorem, Theodoretus lib. 4. hoeret. Faber in Eutychen, et Nicephorus lib. 18. cap. 45. Alii dixerunt e contra defendisse unam naturam per conversionem humanae in divinam. Tertio modo dixerunt, utramque fieri unam per mixtionem, quem modum tenuerunt Jacobitae et Acephali.

Quartus modus tenebat per compositionem fieri, ut ait Euthymius in Panopl.

titulo 15 et Gelasius in Eutychen libro, qui habetur in Bibliotheca Patrum, et Damascenus l. de natura composita. Contra hos agit Boetius impugnans conversionem et mixtionem naturarum hoc modo, ut naturae humanae et corporeae cum divina, aut e contra per veram corruptionem alterius naturae, corruptione, quae Philosophis fuit nota. Verba Boetii sunt : Nec corporea substantia in incorpoream mutari potest, nec incorporeae in se invicem proprias formas mutant; sola enim in se mutari possunt, quae habent unius naturae subjectum commune, etc. Requirit ergo materiam communem, deinde ut in se invicem agere possint et pati, praeterea ut conversio sit immediata ; unde negat aes converti in lapidem ex defectu qualitatum contrarium, et agit de naturali conversione ; ita Doctor loco proxime citato,ubi eti m rationem Boetii accommodat ad formam probantem, addendo majorem. Responsio ad quartum argumentum confirmat limitationem, quam supra adjunxi conclusioni secundae.