ARTICULUS IV.

Utrum providentia sit causa causans per se tantum, vel per se et per aliud, sive diversum, sive oppositum ?

Quarto quaeritur, Utrum, providentia sit causa causans per se tantum, vel per se et per aliud, sive diversum, sive oppositum ?

1. Videtur enim providentiae opus per malos et per mala fieri frequenter, sicut patet, Numer, xxiii et xxiv, passim, per Balaam prophetantem facta suae providentiae. Et, Joan. xi, 49 et seq., per Caipham. Similiter per Nabuchodonosor, IV Reg. xxiv, 1 et seq.

2. Adhuc, Actuum, iv, 27 et 28: Convenerunt vere in civitate ista, adversus sanctum puerum tuum Jesum, quem unxisti, Herodes, et Pontius Pilatus, cum gentibus et populis Israel, facere quae manus tua et consilium tuum decreverunt fieri. Ergo quod providentia decrevit, exsecutioni, mandatum est per Herodem et Pilatum.

3. Adhuc, Augustinus in libro LXXXIII Quaestionum: " Fieri potest ut per bonum hominem vel malum divina providentia opituletur . "

Adhuc quaeritur, Quare Deus permittit, quod mali serviunt providentiae, cum laudabilius sit bonum facere per bonum, quam bonum facere per malum ?

Adhuc etiam quaeritur, Quomodo Spi- ritus sanctus loquatur, vel etiam operetur per malos? cum, Sapient, i, 5, scriptum sit: Spiritus sanctus disciplinae effugiet fictum: et auferet se a cogitationibus quae sunt sine intellectu. Malorum enim cogitationes sine intellectu sunt.

Ulterius quaeritur, si Deus aliquando providet per creaturam, sive angelicam, sive aliam ?

Et videtur, quod sic.

1. Boetius in IV de Consolatione philosophiae : " Fato providentia haec ipsa quae disponit, multipliciter ac temporaliter administrat. Sive igitur famulantibus quibusdam providentiae divinis spiritibus fatum exercetur, seu anima seu tota inserviente natura, seu in caelestibus siderum motibus, seu angelica virtute, seu daemonum varia solertia, seu aliquibus horum seu o mn ibus fa t alis series texitur. Fatum autem notat dispositionem mobilem adhaerentem rebus, per quam providentia quaeque suis nectit ordinibus. "

2. Adhuc, Augustinus in libro VIII super Genesim ad litteram: " Gemina operatio providentiae reperitur, partim naturalis, partim voluntaria. Naturalis quidem per occultam Dei administrationem, quae etiam lignis et herbis dat incrementum. Voluntaria vero per Angelorum opera et hominum , "

In contrarium hujus est quod ex praehabitis verbis Boetii dictum est, scilicet quod providentia est divina ratio in summo omnium principe constituta, qua cuncta ordinat et disponit. Talis ratio creaturae convenire non potest. Ergo Deus non potest providere per creatu- ram.

Ulterius quaeritur, Utrum Deus potest committere creaturae dispositionem providentiae, vel quod gubernet seipsam?

Solutio. Dicendum, quod in providentia duo sunt, scilicet unum quod est ratio simplex et forma omnium gerendorum, in omnium principe constituta, ex qua et secundum quam fit provisio singulorum competentium unicuique ad fleri et esse et conservationem, et ad omnia quibus gubernatur et nectitur proprio fini et termino, et actibus propriis secundum propria loca et tempora omnibus distributa. Et quantum ad hoc providentia solius Dei est, et creaturae competere non potest. Est etiam providentia actualis dispositio, rebus quibus providetur, adhaerens, causata a providentia aeterna, qua sicut instrumento accepto ex parte rei provisae non ex parte providentis res gubernatur per competentia sibi in debitum finem et terminatum. Et haec dispositio variatur secundum gubernata: et hoc ut frequenter fit, per creaturas, sicut plantae per motum solis et naturam. Animalia per sensum et aestimationem, sicut dicit Augustinus in libro IX super Genesim ad litteram , tractans illud Jonae, iv, 7: Paravit Dominus vermem,... et percussit her edam. Quaeritur enim ibi, quomodo mandatum Dei transivit ad vermiculum. Et dicitur, quod omnis anima movetur visis. Omnis enim motus animae, ut in III de Anima vult Aristoteles, secundum appetitum non movetur nisi nuntio sibi facto per sensum vel per intellectum de appetendo vel fugiendo. Similiter est in rationabilibus., quod alia competunt quantum est ad provisionem superbo, alia humili, alia casto, alia incesto, alia sano, alia infirmo, alia disciplinato, alia indisciplinato. Indisciplinato enim competunt verbera, superbo humiliantia, pusillanimo ad spem elevantia, diviti avaro depauperant, et sic de aliis: et haec frequenter per creaturam administrat Deus.

Ad primum ergo dicendum, quod per malos frequenter, tamen Deo ordinante et eliciente bonum ex malis eorum, ad-

ministrat Deus competentia providentiae, sicut objectum est. Unde, Isaiae, x, 5 et 6, Nabuchodonosor vocat baculum et securim in manu sua, et serram. Unde, dicit: Vae Assur ! Virga furoris mei et baculus ipse est: in manu eorum indignatio mea. Ad gentem fallacem mittam eum, et contra populum furoris mei mandabo illi. Sic etiam Apostolus, I ad Corinth. v, 1 et seq., fornicatorem qui habebat uxorem patris sui, tradidit Satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus fieret : ut afflictione Satanae complerentur in eo opera providentiae. Et sic fit in diversis quandoque per Angelum malum, quandoque per bonum, quandoque per homines bonos vel malos, et per motus caelestium, per contemperationes elementorum, per discursus nubium, et quandoque tota inserviente natura, ut dicit Boetius.

Per hoc patet solutio ad sequens de Actibus. Ex malo enim Herodis et Pilati elicuit Deus redemptionem generis humani per passionem Christi.

Et hoc est quod in sequenti dicit Augustinus. Quantum enim ad exsecutionem providentiae et deductionem in actum, aliquando opitulatur per bonos, aliquando per malos.

Ad aliud dicendum, quod licet laudabilius sit aliquando bonum facere per bonum, quam bonum facere per malum, tamen laudabilissimum est facere per utrumque, et convenientius est aliquando facere per malum: majoris enim potentiae est indicativum, et majoris sapientiae: et fortior est veritas quae ab adversariis habet testimonium, et eminentius commendatur virtus, quae in malis malorum non deficit, sed magnum accipit incrementum. Et sic dicitur, II ad Corinth. xii, 9: Libenter gloriabor in infirmitatibus meis, ut inhabitet in me virtus Christi. Et ibidem, v. 10: Cum enim infirmor, tunc potens sum.

Ad aliud dicendum, quod spiritus in quantum spiritus, sicut dicitur, Sapient. i, 7, replet orbem terrarum, et hoc quod continet omnia. Et hoc modo, ut Deus operetur tam per bonos quam per malos competentia providentiae. Et quia donum prophetiae, est donum gratis datum, quod mortali peccato non repugnat, ideo hoc et bonis et malis datur. Et sicut jam dictum est, spiritus in quantum spiritus a malis se non subtrahit, sed spiritus in quantum sanctus subtrahit se a malis, quia in eis non operatur sanctitates. Et cogitationes malorum, sunt sine intellectu practico determinante de recte faciendis, hoc modo quo dicit Philosophus in III Ethicorum, quod " omnis malus ignorans est. "

Ad id quod ulterius quaeritur de Boetio, omnino concedendum est ut jacet: et patet ratio ex dictis.

Per hoc etiam patet, quod concedendum est dictum Augustini, quod consequenter inducitur.

Id quod in contrarium objicitur, in principio hujus solutionis solutum est: hoc enim dicto modo providentia in solo Deo est.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod nihil gubernatur nisi per aliquid melius se: et ideo creaturae ut creaturae gubernatio non potest fieri per creaturam, sed per id quod melius est omni creatura, et hoc est Deus: creatura enim ex nihilo est, et ideo indiget conditiva, contentiva, conservativa, et provisiva virtutibus, quarum quamlibet necesse est esse in meliori se: et ideo licet Deus sit omnipotens, tamen nullam talium virtutum potest committere creaturae: eo quod talis virtutis creatura non est susceptibilis. Si enim committeretur creaturae, induceret in Deo minorationem: aequipararet enim creaturam Deo in aliquo: et sic Deus non esset majus, quam cogitari possit. Majus enim est, cui creatura in nullo aequiparatur, quam id cui. aequiparatur creatura in aliquo. Unde si Deus hoc faceret, esset potius impotentiae quam potentiae: posse enim infirmari impotentiae est, et non potentiae alicujus.