MEMBRUM I.

Utrum fatum sit ?

Primo quaeritur, An sit fatum ?

Et videtur, quod non.

1. Gregorius in homilia de Epiphania: " Absit hoc a fidelium mentibus, ut fatum esse aliquid dicant. " Ergo nihil fatum esse credendum est.

2. Adhuc, Fatalia divinationes quaedam sunt. Dicitur autem, Numer, xxiii, 23: Non est augurium in Jacob, nec divinatio in Israel. Ergo fatum in Ecclesia non debet esse.

3. Adhuc, Providentia sive praescientia praecognitio est rerum futurarum. Talis autem praecognitio nihil ponit in rebus, ut ostensum est in quaestione de praedestinatione. Ergo videtur, quod nullam dispositionem ponat quae rebus adhaereat. Sed ponentes fatum, dicunt esse dispositionem inhaerentem rebus. Cum ergo non sit dispositio inhaerens rebus, nihil est: et sic fatum nihil est.

4, Adhuc, Si fatum aliquid est: aut est creatum, aut increatum. Si creatum: Contra: Augustinus in libro V de Civitate Dei: " Divina providentia regna constituuntur humana. Quae si propterea quisquam fato tribuit, quia ipsam Dei voluntatem vel potestatem fati nomine appellat, sententiam teneat, linguam corrigat . " Ergo videtur, quod fatum non sit nisi voluntas Dei: et cum illa sit increata, fatum erit increatum.

5. Adhuc Augustinus in eodem libro, parum infra : " Qui vero non astrorum constitutionem, sicuti est cum quodque concipitur, vel nascitur, vel inchoatur,, sed omnium connexionem, seriemque causarum, qua fit omne quod fit, fati nomine appellant: non multum cum eis de verbi controversia laborandum atque certandum est: quando quidem ipsum causarum ordinem et quamdam connexionem Dei summi tribuunt voluntati et potestati, qui optime et veracissime creditur et cuncta scire antequam fiant, et nihil inordinatum relinquere. " Ex hoc accipitur, quod fatum non est nisi voluntas Dei: et ita est increatum.

In contrarium hujus est quod dicit Boetius in libro IV de Consolatione philosophiae, quod " fatum est inhaerens rebus mobilibus dispositio, per quam providentia quaeque suis nectit ordinibus . " Sed talis dispositio aliquid creatum est. Ergo fatum aliquid creatum est.

Solutio, Dicendum, quod fatum est, sicut dicit Gregorius Nyssenus in libro quem fecit de homine, in cap. de electione, quod fatum Graece dicitur eimarmenh. Graece enim eimarmenh, Latine sonat ordo. Et hoc idem dicit Hermes Trismegistus in suo libro de Causis. Dupliciter autem ponitur fatum. Uno modo Catholice, secundum quod est forma et ratio omnium per naturam, vel voluntatem, vel propositum fientium, inchoans a principe causarum quae est providentia, et ab ipsa procedens in secunda, tertia, et quarta, secundum ordinem causarum, sicut in intelligentias quae motores sunt orbium, et in orbes sive caelos, et ex caelis in motus caelorum, et ex motibus caelorum in motus elementorum, et ex motibus elementorum in actus et motus elementatorum sive complexionatorum sive quocumque modo ad formam mixti deductorum. Et in proposito similiter. Omnium enim quae in proposito sunt, vel fieri possunt, sive ab Angelo, sive ab homine, prima ratio et forma exemplaris in providentia divina est: et ab illa sicut a fonte et principe quasi per influentiam procedit in alia si sunt bona, vel ordinanda per ipsum si mala sunt. Unde totus ille ordo causarum ex providentia Inchoans, quae exemplariter om-

nia continet et causaliter, Graece vocatur eimarmenh. Et quando accipitur dispositio exemplata a providentia influxa et impressa rebus creatis secundum totum ordinem causarum naturalium et voluntariarum rebus inhaerens, et quasi impressa et incorporata rebus creatis, tunc vocatur fatum. Unde providentia et fatum differunt ut exemplar et exemplatum, et sicut causa influens, et forma influxa. Propter quod etiam Hermes Trismegistus et Plato mundum ab hoc exemplari egressum describunt, quasi secundum Deum a Deo deorum formatum. Et hoc modo ponere fatum nihil est inconveniens. Sic enim a providentia inchoat, et in aliis non est nisi dispositio causata et impressa.

Alio modo determinabant de fato aegyptii et Chaldaei, qui ordinem causarum hunc mundum regentium, stellis attribuebant: et dicebant, quod in nativitate cujuslibet, dispositio et qualitas nati et regimen consistit in duodecim circulis et stellis positis in eis: et hunc ordinem et dispositionem relictam in natis, quae dispositio qualitas est relicta ex motu et situ stellarum et radiatione et conjunctione et praeventione, quae necessitatem rebus imponit tam in naturalibus quam in voluntariis, fatum vocaverunt. Videbant enim, quod in omnibus ubi secundum ordinem plura movent ad idem, secundum movet in forma primi, sicut patet in generatione et digestione hominis. Calor enim digestivus per hoc quod congregativus est homogeniorum sibi, et disgregativus heterogeniorum, ab Aristotele in II de Anima loquente contra Empedoclem probatur esse calor ignis: tamen in virtute ignis non movetur nisi congregando et segregando: sed non in deducendo digestum ad formam vivi: virtutem enim qua deducit ad formam vivi, hoc est, carnis potentiam vitae habentis, non habet nisi ab anima nutritiva, cujus est instrumen- tum, sicut et dolabra lignum non movet ad formam domus, nisi ab arte quae est in mente artificis. Sic dicebat, quod qualitates elementales quae adhaerent materiae in generatione generatorum, et voluntates et electiones quae sunt in generatis, non movent nisi in forma et virtute constellationum, quae domus nativitatum vocantur ab astrologis. Et quia virtus addita est nativitati, propter hoc dicebant, quod dictum fatum necessitatem imponit et voluntariis et naturalibus.

Contra quod disputat beatus Augustinus in libro quinto de Civitate Dei, et Gregorius Nyssenus in libro de homine, cap. de electione, et de his quae sunt in nobis. Hoc enim modo ponere fatum, est dicere omnia evenire ex necessitate, et sic inutiles esse leges et consilia et deliberationes, et injustas esse paenas damnandorum, et injusta praemia bonorum, eo quod non voluntarie sed coacte fecerunt quidquid fecerunt: et inutilia esse studia ad virtutem vel scientiam, sicut poeta dicit de Paride:

Te tua fata trahunt, ne coepta relinquere possis.

Unde sic dicere fatum, est haereticum. Talis enim stellarum qualitas trahere potest corpora, et mutare animas etiam plantarum et brutorum, sed animam et voluntatem hominis quae ad imaginem Dei in libertate sui constituta est, et domina est suorum actuum et suarum electionum, nec mutare nec trahere potest coactiva coactione: licet forte eatenus qua anima inclinatur ad corpus secundum potentias quae affiguntur organis (sicut sunt potentiae animae sensibilis, et animae vegetabilis) anima humana inclinative, non coactive, a tali qualitate trahi possit. Et hoc est quod dicit Augustinus in quinto libro de Civitate Dei, sic: " Cum igitur non usquequaque absurde

dici possit, ad solas corporum differentias afflatus quosdam valere sidereos, sicut in solaribus accessibus et decessibus videmus etiam ipsius anni tempora variari, et lunaribus incrementis atque decrementis augeri et minui quaedam genera rerum: sicut echinos, et conchas, et mirabiles aestus Oceani: non autem et animi voluntates positionibus siderum subdi . " Hoc igitur modo dicere fatum haereticum est. Primo autem modo dicere fatum non est haereticum. Unde Augustinus in libro V de Civitate Dei: " Qui vero non astrorum constitutionem, sicuti est cum quidque concipitur, vel nascitur, vel inchoatur, sed omnium connexionem seriemque causarum, qua fit omne quod fit, fati nomine appellant: non multum cum eis de verbi controversia laborandum atque certandum est: quandoquidem ipsum causarum ordinem et quamdam connexionem Dei summi tribuunt voluntati et potestati, qui optime et veracissime creditur et cuncta scire antequam fiant, et nihil inordinatum relinquere: a quo sunt omnium potestates, quamvis non ab illo sint omnium voluntates . "

Ad primum ergo dictum Gregorii dicendum, quod a fidelium mentibus longe debet esse fatum secundo modo dictum: non quoniam aliqua qualitas non inhaereat rebus corporalibus quae etiam inclinare possit animas corpori conjunctas: sed sic, quod nulla coactiva inhaeret rebus qualitas: quia etiam corpora non cogit, ut dicit Ptolemaeus in Centilogio. Dicit enim, quod " sapiens homo dominatur astris, " Et Hali in commento suo ponit exemplum: Ut si sidera scintillant ad motum melancholiae et ad quartanas, sapiens in astris hoc praevidens, per cibos et medicinas corpora disponat ad sanguinem: et tunc non erunt susceptibilia motus melancholiae et quartanae: et excluditur scintillatio stellarum.

Ad aliud dicendum, quod fatalia divinationes non sunt, nec auguria: sed fatalia quaedam praenosticationes sumptae sunt a signis probabilibus non necessariis: sicut Hippocrates docet in libro de Pro gnosticis. Sic enim ordo in stellis est in gradu primo, et dispositio sive qualitas adhaerens generatis, est qualitas influxa a stellis, et est in gradu secundo. Et ideo a Ptolemaeo in Centilogio tales dispositiones vocatur stellae secundae. Dicit enim sic: " Prognosticator qui prognosticatur a stellis secundis, veriora dicit: eo quod ille prognosticatur a qualitatibus quae rebus inhaerent: et ideo efficaciores sunt ad res transmutandum, quam positio siderum quae per se rem non tangit, sed per aliud et per accidens. " Ut in primo capitulo libri qui Arabice dicitur Alarba, Latine Quadripartitum, dicit Ptolemaeus.

Ad aliud dicendum, quod in praecognitione providentiae duo sunt, scilicet providentia simplex: et haec quia respectu boni et mali est, nihil ponit. Et est ibi beneplacitum voluntatis: quod est respectu boni, secundum quod convertitur cum ente: et quia hoc causalitatem dicit, ideo necesse est quod dicat dispositionem respectu rerum rebus futuris influendam, praesentibus influentem, praeteritis influxam a divina providentia. Et hoc modo aliquid dicit in rebus.

Ad dictum Augustini dicendum, quod fatum secundum, primam acceptionem quaedam dicit sicut antecedentia, sicut homo dicit animal, et causa secundaria praesupponit primariam: et sic fatum in cardine ordinis causarum dicit providentiam et voluntatem divinam. Sed quantum ad id quod significat, dicit dispositionem causis secundis et tertiis et quartis et sic deinceps causatis influxam a providentia: et illa non est voluntas divina, sed effectus voluntatis: et sic fatum creatum quid est, et non. increatum.

Ad sequens dictum Augustini dicendum, quod ex hoc non sequitur, quod fatum non sit nisi voluntas Dei, sed quod fatum est dispositio relicta in omnibus ordinibus causarum et effectuum secundum ordinem naturalium et voluntariarum causarum, in quibus principantur providentia Dei et voluntas.

Id quod objicitur in contrarium, concedendum est.