MEMBRUM III.

Cujus sit fatum ?

Tertio quaeritur, Cujus sit fatum? Et quaeruntur duo., scilicet in quibus sit radicaliter sive causaliter?

Et secundo, in quibus sicut in subjectis ?

1. Ex dictis enim Augustini in libro V de Civitate Dei, videtur, quod radicetur in astris. Dicit enim, quod " est vis positionis siderum . "

2. Adhuc, Augustinus super illud Joannis, ii, 4: Nondum venit hora mea, dicit: " Si fatum est sub sideribus, non poterat esse sub necessitate siderum conditor siderum. " Ex hoc relinquitur, quod fatum sub sideribus est, sicut a sideribus impressa dispositio.

Ulterius quaeritur, Quae subjaceant fato ?

Si dicitur, quod naturalia, et maxime corporalia, videtur Augustinus contradicere in libro V de Civitate Dei, sic: " Quid tam ad corpus pertinens quam corporis sexus ? Et tamen videmus, quod sub eadem dispositione siderum diversitas sexus nascitur in conceptu geminorum, quando masculus scilicet et foemina simul concipiuntur . " Si ergo in hoc non subjacet constellationi quantum ad sexum, nec quantum ad alia corporalia subjacebit: et sic dispositio corporalium constellationi non supponitur.

Ulterius quaeritur, Si fatum sit de omnibus his de quibus est providentia, vel non?

Et videtur, quod non.

Boetius in libro IV de Consolatione philosophiae : " Manifestum est immobilem simplicemque gerendarum rerum formam esse providentiam: fatum vero eorum quae divina simplicitas gerenda disposuit, mobilem nexum atque ordinem temporalem: quo fit ut omnia quae fato subsunt, providentiae quoque subjecta sint, cui etiam ipsum subjacet fatum: quaedam vero quae sub providentia locata sunt, fati seriem superent . "

In contrarium hujus est,.

1. Quod prius habitum est. Si enim fatum est dispositio per quam providentia quaeque suis nectit ordinibus: tunc videtur, quod de omnibus sit fatum, de quibus est providentia: quia aliter providentia per fatum quaeque non necteret.

2. Adhuc, Si, ut prius habitum est, fatum est eorum quae divina simplicitas gerenda disponit, mobilis nexus: tunc videtur, quod omnia quae sunt sub dispositione divina, sint sub fato: sed quaecumque sub providentia sunt, sub dispositione divina sunt: ergo quaecumque sub providentia sunt, sub fato sunt.

Ulterius quaeritur. Si malum est sub fato ?

Et videtur, quod sic: quia malum sub providentia est sicut praesciente et ordinante, sicut dicit Boetius. Sed fatum est dispositio per quam quodlibet nectitur ordini suo. Ergo videtur, quod malum ad minus ut ordinabile sub fato sit.

Ulterius quaeritur, Si fatum imponat necessitatem eis quorum est ?

Et videtur, quod sic: quia dicit Boetius in libro IV de Consolatione philosophiae , quod " series fatalis actus fortunasque hominum indissolubili connexione causarum constringit, " Si indissolubili, tunc videtur, quod de necessitate fiant omnia quae fiunt: et tunc tenet objectio Tullii quam ponit Augustinus in libro V de Civitate Dei, sic: " Si certus est ordo causarum, quo fit omne quod fit: fato fiunt omnia quae fiunt. Quod si ita est, nihil est in nostra potestate, nullumque est arbitrium voluntatis . "

Solutio. Dicendum, quod sicut dicit Augustinus in libro V de Civitate Dei , fatum a fando dictum est. Est enim decretum principis providentiae divinae, promulgatum in omnia quae suis ordinibus nectenda sunt.

Notandum tamen, quod quaedam transgrediuntur fati seriem, scilicet quae in ordinem causarum non incidunt: fatum enim est connexio et ordo causarum: et talia sunt quae immediate a Deo fiunt, quibus Deus tota est essendi causa, sicut est creatio caeli et terrae, creatio animae, creatio Angeli. Haec enim nulla dispositione media creata quae adhaereat eis, deducuntur ad esse, sed sola providentia et voluntate divina: et ideo haec fato non supponuntur. Sunt alia per duos ordines causarum a providentia doscendentia, scilicet per ordinem causarum naturalium, et per motum sphaerarum caelestium, et motum elementorum, et motum materiae: quae omnia mobilia sunt. Et cum nihil mobilium moveat seipsum, haec indigent dispositione a primo motore in ipsa descendente, hoc est, a providentia qua moveantur et connectantur finibus suis: sicut et in naturalibus probatur, quod motus localis quo quodlibet movetur ad locum suum, est a generante vel removente prohibens: hoc enim probatum est in VIII Physicorum, et quaecumque a tali ordine causarum descendunt, fato subjacent: quia, sicut dicunt Hermes Trismegistus et Boetius et Gregorius Nyssenus, idem est fato subjacere, quod ordini et connexioni causarum subjacere. Est iterum ordo causarum in his quae descendunt a providentia per liberum arbitrium: et quia talia non immediate fiunt a Deo, sed liberum arbitrium deducitur ad ipsa, et quod deducitur, deduci non potest sine dispositione qua deducibile fiat, oportet quod etiam in illis sit relicta dispositio a providentia, qua deducantur et nectantur suis terminis. Et ideo etiam illa subjacent facto, cum fatum nihil aliud sit, nisi dispositio ordinis causarum, rebus mobilibus impressa, qua ad fines suos deducuntur et nectuntur suis terminis.

His habitis, dicendum ad primum, quod fatum secundum, perfectum esse fati acceptum, et secundum perfectam definitionem, non radicatur in stellis sicut in primo principio, sed in providentia quae principatur in omni causarum ordine, et cujus forma simplex, simul et in uno omnia praehabens, ratio motus et causalitatis est in omnibus secundis causis: et hoc quod ipsa simul habet, sigillatim per fatum dirigitur secundum diversitatem temporum, locorum, et variationem rerum mobilium: et haec est differentia fati a providentia. Cujus Boetius tria valde convenientia dat exempla . Dicit enim, quod hoc est fatum ad providentiam comparatum, quod ratiocinatio ad intellectum, et tempus ad aeternitatem, et circulus ad centrum. Ratiocinatio enim ab intellectu principiorum incipit, et proficiscitur et circa intellectum versatur et vertitur: consona enim principiis in eo de quo ratiocinatur, accipit, et dissona refutat: et sic omnia de quibus ratiocinatur, ad intellectum regyrat et examinat. Similiter tempus cum in uno indivisibili stante totum esse suum possidere non possit, et uno stante perfectum cadit in successionem, et successionem infinitam quasi reflectit in nunc stans, ut in successione sempiter-

num esse habeat, quod non habuit in indivisibili stante et sese non movente. Ita fatum se habet ad providentiam: quia ex providentia simplici et stante proficiscitur et in mobilia diffunditur, quae in ipso quasi reordinantur ad stantem ordinem providentiae. Similiter est in circulo et centro: simplicitas enim est in centro unde circuli generatio incipit, et quo plus pes circini mobilis a centro distat, tanto circumferentia per majora spatia ducitur et dilatatur: et quo plus ad centrum constringitur, tanto minora spatia continet, et in paucioribus diffunditur. Et sic fatum ab indivisibili providentia profectum, in his quae proxima sunt Deo, et quorum Deus tota est causa, sicut in anima rationali et Angelo, parum virtutis habet. In his autem quae secundum ordinem causarum plus a Deo distant, virtutem habet magis manifestam.

An dictum Augustini dicendum, quod Augustinus accipit fatum secundum acceptionem Mathematicorum, et non secundum veram et perfectam rationem ipsius.

Ad id quod ulterius quaeritur, jam patet solutio. Omnia enim quae per ordinem causarum deducuntur et descendunt a providentia, sive illae causae sint voluntariae, sive naturales, fato subjacent: quae autem immediate sunt a Deo, fato subjacere non possunt, propter rationes jam positas.

Ad dictum tamen Augustini dicendum, quod Augustinus non intendit, quod sexus corporis non subjaceant fato, et quod fatum radicetur in stellis: quia hoc esset falsum: sed intendit, quod positio stellarum non sit tota et sola causa eorum quae fiunt naturaliter in corporibus, propter rationes superius a Ptolemaeo inductas.

Ad id quod ulterius quaeritur, patet jam solutio. Quaedam enim sunt sub providentia, quae non sunt sub fato, sicut quae immediate a Deo sunt: et hoc intendit dicere Boetius.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod cum dicitur, quod quaeque nectit fatum, signum distributivum, quaeque, non distribuit nisi pro fatalibus: et illa sunt quae non immediate, sed secundum ordinem causarum a providentia descendunt.

Ad aliud dicendum, quod mobilis nexus non est nisi in rebus mobilibus: et ideo nec sub dispositione tali sunt, nisi ea quae mobiliter gerenda Deus disposuit.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod non est dubium quin malum paenae sub fato sit. Malum autem culpae dupliciter consideratur, scilicet prout est in fieri, et prout est in ordine ad alterum. Primo modo malum culpae sub fato non est: quia fatum non compellit aliquem facere malum. Secundo modo nihil prohibet malum culpae esse sub fato: dispositione enim fatali ordinatur ad bonum quod elicitur inde.

Ad dictum Boetii quod adducitur in contrarium, dicendum quod ipsemet Boetius causam assignat dicti sui. Dicit enim, quod providentia res mutabiles et alioquin temere fluituras (et malas futuras) fati incommutabilitate coercet: et sic eliminatur ab eis malum, hoc scilicet quod temere defluerent. Potest etiam dici, quod per fatum ipsum malum ordinem boni habet, ut scilicet bonum eliciatur ab ipso: et sic malum in toto malum non est, sed eliminatur per dispositionem fatalem, quae non cogit ad malum, sed etiam ipsum factum ordinat.

Ad id quod ulterius quaeritur, Si ipsum fatum imponat necessitatem ?

Dicendum, quod necessitatem simpliciter non imponit, sicut nec providentia. Et hujus causam assignat Boetius, scilicet quia nec providentia nec fatum sunt

tota causa eorum quae subjacent eis: sed sub fato et providentia sunt causae contingentes, ut liberum arbitrium, quae sunt verae causae et proximae eorum quae fiunt, a quibus providentia et fatum modum causalitatis non tollit: et ideo quae fiunt ab ipsis, contingenter fiunt, quando respectu ejusdem sunt providentia et fatum et liberum arbitrium. Unde etiam Augustinus dicit, quod per liberum arbitrium futuram est, etiamsi providentia sit de ipso, et sic provisum non de necessitate futurum est, sed de voluntate futurum est: sed necessitatem ordinis ponit sicut et providentia: sed haec necessitas non est necessitas nisi secundum quid, ut saepius dictum est.

Ad objectionem Tullii quam ponit Augustinus in libro V de Civitate Dei, et Gregorius Nyssenus in ultimo cap. de homine, dicendum quod cum dicit: Si certus est ordo causarum, quod tunc sequuntur inconvenientia quae inducit: dicendum, quod duplex est certitudo causarum, scilicet certitudo in esse ordinis, et certitudo in causando. Primo modo certus est ordo causarum, et nihil sequitur inconveniens: quia sic contingens remanet contingens, et necessarium necessarium, et neutrum alteri praejudicat: quamvis contingens sit sub necessario, sicut vult Aristoteles in II Perihermenias, et in libris primae philosophiae. Certitudine autem in causando non est certus ordo causarum, nisi in causis necessariis: quod enim contingenter causat, non certe causat. Et verum est quod si hoc modo esset certus ordo causarum, sequerentur inconvenientia quae infert Tullius et alii negantes providentiam. Sed quia prima certitudo non tollit contingentiam a causis, propter illas quae mobiliter se habent ad causandum, ad haec necessaria sunt leges, consilia, et deliberationes, et objurgationes, et laudes, quibus ad bonum ordinetur mobilitas causarum contingentium.