MEMBRUM IV.

In quo differat fatum a fortuna et eupraxia ?

Quarto quaeritur, In quo fatum differt a fortuna et eupraxia? De hoc enim quaerit Gregorius Nyssenus in ultima parte libri sui quem fecit de homine.

Et videtur, quod in nullo.

1. Dicit enim Gregorius Nyssenus, quod sapientissimi Graecorum dicunt electiones gestorum sive gerendorum esse in nobis, proventum autem eorum quae eliguntur, esse in fortuna. Et addit, quod sic dicentes, uno quidem modo verum dicunt, alio vero falluntur: nam hoc quidem quod in nobis ponunt electiones gestorum sive gerendorum, non. omnino autem in nobis esse proventus electorum, rectissime dicunt. Fortunae vero imponere hos, hoc est, proventus electorum, non recte dicunt. Ex hoc videtur, quod fatum sit fortuna. Proventus enim electorum a nobis ad finem deducitur fato: et cum ad idem sit fortuna et fatum, videntur idem esse.

2. Adhuc Gregorius ibidem, paulo post: " Fortuna cum apud Graecos eimarmenh dicatur, ex eo quod est moira quaedam, id est, ordo causarum intransgressibilis: ita enim eam Stoici determinant, hoc est, ordinem et supercolligationem intransgressibilem. " Ex hoc videtur, cum fatum sit ordo causarum intransgressibilis, ut dictum est, quod fortuna et fatum idem sunt.

3. Adhuc, Non videtur esse bene dictum, quod gerendorum electio sit in nobis, proventus autem electorum ad nocumentum vel utilitatem, sit sub fortuna: secundum hoc enim fortuna est imperfecta, ut dicit Gregorius Nyssenus, quaedam sub se habens, et quaedam non.

4. Adhuc, Sicut idem opponit Gregorius, secundum, hoc fortuna non est nisi prius electorum a nobis: et sic eiectio nostra praevenit fortunam: ergo fortuna potius movetur a nobis et informatur quam moveat nos et informet: et sic homo causa fortunae est, et non fortuna causa hominis in eventibus: et hoc est contrarium ejus quod dicunt Graecorum sapientes, qui dicunt fortunam nobis esse causam in eventibus, et non nos fortunae.

5. Adhuc, Ibidem inducit Platonem, sic dicens: " Plato vero dupliciter dicit fortunam: hanc quidem secundum substantiam, aliam vero secundum actum. Secundum substantiam quidem hujus totius, hoc est, universi animam. Secundum actionem vero divinam legem impraevaricabilem propter causam ineffugibilem. Vocant autem et hanc constitutionem immutabilem. "

6. Adhuc, Gregorius, ibidem: " Plato dicit hanc legem datam esse a primo et supremo Deo totius animae in decorationem universorum, secundum quam deducit ea quae fiunt. " Sed fatum est secundum quod deducitur unumquodque quod fit. Ergo fatum est fortuna.

7. Adhuc, Gregorius, ibidem: " Plato hanc quae est secundum actum fortunam, dicit etiam esse secundum providentiam. A providentia enim dicit contineri fortunam. Omne enim quod secundum fortunam est et secundum providentiam dicit fieri: non tamen omne quod secundum providentiam est, et secundum fortunam esse dicit. " Sed ita se habet fatum ad providentiam, scilicet quod providentia continet fatum. Ergo fatum et fortuna sunt idem.

8. Adhuc, Aristoteles disputans de fortuna quaerit, Utrum sit natura vel intellectus ? Si enim natura sit: tunc omnium quorum est una natura, esset fortuna, quod falsum est.

9. Adhuc, Ab omnibus a. quibus ponitur fortuna, quasi pro principio ponitur, quod est dirigens naturam et re- geos. Regens autem et dirigens, melius est recto et directo. Ergo fortuna aliquid melius est, quam natura.

10. Adhuc, Aristoteles probat, quod non est intellectus. Intellectus enim semper rectus est: fortuna autem et recta et non recta. Aliquando enim indigni multa habent eufortunia, et digni, infortunia, ut in divinis Job, et in poeticis heroicis Priamus. Ergo fortuna non est intellectus secundum Aristotelem. Ergo ex libello de Fortuna, fortuna est melius natura, naturam dirigens et deducens ad debitum finem. Hoc autem est fatum, ut patet ex philosophicis. Ergo fortuna et fatum sunt idem.

Ulterius, Aristoteles dicit eupraxiam esse eorum qui prosperantur in boni electione, cacopraxiam autem eorum qui

mala eligunt. Et quaeritur, Utrum fortuna sit eupraxia, vel fatum ? Et videtur, quod sic: fatum enim sive fortuna est quod nectit unumquodque suis ordinibus. Sed per eupraxiam electio nectitur bono. Ergo eupraxia fatum est vel fortuna. Causae enim, eaedem sunt, quarum est una ratio causalitatis et unus effectus.

In contrarium hujus est, quod eupraxia dirigit electionem quae in nobis est, fortuna vero exteriorum dicitur esse bonorum..

Ulterius quaeritur, Utrum Christus secundum animam et corpus subjacuit fato, vel fortunae, vel eupraxiae ?

Et videtur, quod non. Conditor enim legum non subjacet legi. Fatum autem est dispositio vel lex inhaerens rebus mobilibus, per quam providentia quaeque suis nectit ordinibus: et hujus conditor Christus est: cum ipse sicut dicitur, I ad Corinth. i, 24, sit Dei virtus et sapientia. Videtur ergo, quod fato et fortunae non subjacuerit.

In contrarium hujus est, quod

1. Christus assumpsit nostros defectus indetractabiles, ut dicit Damascenus.

Unus autem et praecipuus nostrorum defectuum est subjacere fato et fortunae. Ergo illum assumpsit Christus.

2. Adhuc, Omnibus mobilibus adhaeret dispositio quae est fatum: Christus mobilis fuit secundum corpus: hoc constat. Mobilis etiam fuit secundum electionem: quia dicitur, Luc. quod puer Jesus proficiebat sapientia, ei aetate, et gratia apud Deum et homines. Ergo videtur, quod secundum corpus et animam fato subjacuit et fortunae.

3. Adhuc, Matth. ii, 2, dicunt Magi: Vidimus stellam ejus in Oriente. Ergo videtur, quod quantum ad nativitatem subjacuit stellae. Ergo fato, secundum quod fatum radicatur in positione siderum.

Solutio. Fortuna multipliciter dicitur. Aliquando dicitur fortuna tota dispositio a providentia influxa rebus mobilibus secundum totum ordinem causarum primarum, mediarum, et proximarum, qua unumquodque debito nectitur ordini: et sic fortuna sumitur a Platone, et convertitur cum fato. Unde Gregorius de Platone: " Secundum hoc quidem quod Plato vocat Dei ordinationem et voluntatem fortunam, et secundum hoc quod fortunam supponit providentiae, parum quid differt a divinis eloquiis, dicentibus providentiam solam dispensare omnia. " Aliquando autem fortuna dicitur dispositio vel virtus sive potentia innata ex positione siderum in circulo nativitatis, et per nativitatem inhaerens nato, et movens eum ut impetum faciat ad successus electionum bonos vel malos per totam vitam. Et sic Astronomi ponunt fortunam. Unde in circulo nativitatis partem fortunae inveniunt, et omnem stellam caeli ad circulum, nativitatis reducunt.

Dicunt enim, quod signum in astronomia quinque modis accipitur. Uno modo dicitur signum latitudo duodecim graduum in zodiaco, et longitudo triginta graduum, quae est quadrangula super- ficies zodiaci: et sic duodecim signa sunt in zodiaco, hoc est, duodecim quadrangulae superficies, quarum quaelibet est duodecim graduum in latitudine, et triginta in longitudine. Et sic non est in signo, nisi stella stans sub illa superficie.

Secundo modo dicitur signum superficies hexagona quae describitur quatuor lineis quadranguli quod dictum est, intellecto quod duae lineae protrahantur a duobus angulis quadranguli aquilonaribus in polum aquilonarem, et ibi concludant angulum: et similiter duae intelligantur protrahi a duobus angulis dicti quadranguli australibus in polum australem: sic enim describitur superficies hexagona. Et sic omnis stella caeli erit in aliquo signo, et omnis planeta movetur in signo: eo quod si talis superficies accipiatur, tota quantitas concavi caeli intra signa illa continetur.

Tertio modo dicitur signum figura ex dispositione stellarum descripta in signo, sicut dicitur Aries, Taurus, etc, quae nomina, sicut dicit Ptolemaeus, pastores invenerunt. Et sic non est in signo, nisi stella cujus positione talis figura describitur.

Sed quia dicit Ptolemaeus, quod virtus stellarum circuli non congregatur, nisi in centro, eo quod nihil respiciunt nisi centrum, ideo quarto modo dicunt signum corpus, cujus basis in circulo est quadrangulum primo descriptum, et profunditas in centro describitur quatuor lineis protractis ab angulis illius basis in centrum: tunc enim habet latitudinem, longitudinem, et profunditatem, quae corpus constituunt. Et sic stellae signi referuntur ad centrum. Et quia natorum sive generatorum non est idem centrum, sequitur quod nullus natorum cum alio est in eodem signo.

Quinto modo dicunt signum esse corpus, cujus basis est superficies hexagona paulo ante descripta, et conclusio ad centrum, sex lineis intellectualibus productis ab angulis hexagoni in centrum, in-

ter quas diffunditur virtus omnium stellarum. Et quia numquam potest eadem esse penitus longitudo et latitudo diversorum natorum in diversitate climatum, propter hoc numquam est idem circulus periodalis duorum natorum, etiamsi gemini sunt in uno utero. Longitudinem enim vocant quantitatem arcus circuli, qui est ab Oriente usque ad centrum nati, quem circulum colurum vocant. Latitudinem vero vocant quantitatem arcus qui accipitur ab aequinoctiali usque ad centrum nati, quem circulum meridianum vocant Astronomi.

Dicunt ergo, quod si vis stellarum accipiatur prout diffusa est in signis caeli et mediis per quae diffundunt virtutes stellae, et proximis quae alterant materiam generatorum, fatum dicitur. Si autem accipitur qualitas habitualis sive dispositio ex omnibus his adhaerens nato, dicitur fortuna: quae dividitur in eufortunium et in infortunium, eo quod influxu qualitatis aliquando praedominatur stellae benevolae, aliquando male- volae.

Addunt etiam, quod maxime horribile est, quod quia talis ordo causarum certus est, fundatus motu regulari et uniformi caelestium, ideo certus et necessarius est cursus fati, et etiam cursus fortunae. Unde Homerus: " Inveniunt sibi fata viam. " Et hoc contra fidem, sicut patuit in praecedentibus de fato. Unde Gregorius Nyssenus in libro de homine : " Stoici aiunt restitutos planetas in idem signum secundum longitudinem et latitudinem, ubi in principio unusquisque erat cum primum mundus constitutus est, in dictis temporum circumitionibus incendium et corruptionem eorum quae sunt, perpetrari, et rursus a principio in eumdem mundum restitui, et rursus unumquodque astrorum in priore, circumitione figens secundum longitudinem et latitudinem indissimiliter alium mundum perfici. Futurum enim rursus esse Socratem et Platonem et unumquemque hominem, cum eis-

dem et amicis et civibus, et eadem suadere, et cum eisdem colloqui, et omnem civitatem et municipium et agrum similiter instaurari ut prius. "

Addunt etiam deos, sive corporeos, sive incorporeos, sive caelestes, sive terrestres, sive infernales, qui non subjiciuntur corruptioni huic quae mortalium est, cum assecuti fuerint unam circumitionem, hoc est, perfecte cognoverunt, ex hac cognoscere omnia quae sunt futura in his quae deinceps sunt circumitionibus. Nullum enim extraneum futurum esse dicunt, praeterquam ea quae facta sunt prius, sed omnia similiter et immutabiliter esse in una circumitione sicut in alia etiam usque ad minima. Tempus autem unius circumitionis dicunt esse triginita sex millia annorum quod vocant magnum annum, in quo sicut dicit Aristoteles in primo primae philosophiae , dii caelestes jurejurando confirmaverunt ad idem principium circumitionis se redituros, et similem circumitionem ut prius se perfecturos. Et quia sic fatum et fortunam in diis caelestibus radicaliter posuerunt, ideo fatum et fortunam, pro diis colebant supplicationibus et sacrificiis. Sicut dicitur, Isaiae, lxv, 11 et 12: Qui ponitis fortunae mensam, et libatis super eam, numerabo vos in gladio, et omnes in caede corruetis.

Ad objecta ergo dicendum est primo, quod verum est, quod quidam Stoicorum, ut Socrates et Plato, dixerunt fortunam et fatum incipere a providentia, quae omnibus aliis influit dispositionem qua suis ordinibus connectuntur. Et illi dixerunt, quod neque sub providentia,. neque sub fato, neque sub fortuna, sed in nobis tantum sunt nostrae electiones, qua scilicet unus eligit navigare, alter peregrinari, alter mercari, et sic de aliis: sed successus eiectorum ad prosperum vel non prosperum, supponebant providentiae fato et fortunae. Et illa, sicut dicit Gregorius Nyssenus, ponebant non esse nisi de his quae fiunt supposito quodam alio, hoc est, electione nostra. Et objicit contra hoc dicens, quod secundum hoc providentia, fatum, et fortuna non sunt nisi de his quae habent electionem. Moriones autem, bruta, et vegetabilia electionem nullam habent: et sic sub providentia, fortuna, et fato non essent: quod est inconveniens: et sic positio illorum inconveniens est. In hoc tamen, convenienter dixerunt, quod providentiam in ordine causarum primam posuerunt et principantem, et fatum sub ipsa sicut partem sub toto et fortunam sub fato. Unde non sequitur, quod fortuna sit fatum, licet sit ad idem. Ad hoc enim quod fatum est universaliter, ad hoc est fortuna particulariter.

Ad aliud dicendum, quod hoc modo fatum et fortuna sunt idem: sed hoc est secundum opinionem, et non secundum veritatem.

Ad aliud dicendum, quod secundum hoc quo isti accipiunt fortunam, procul dubio pars est fati, sicut fatum pars providentiae: nec omnia sunt sub fato quae sunt sub providentia: nec omnia sub fortuna quae sub fato: haec enim tria, scilicet providentia, fatum, et fortuna, sub certo sunt ordine causarum: et quae certum ordinem causarum effugiunt, sub nullo illorum sunt. Quae autem, sunt in nobis, sicut electiones nostrae, certum ordinem causarum, effugiunt: eo quod possibilia sunt aliter esse. Unde Damascenus et Gregorius Nyssenus dicunt providentiam non esse de his quae sunt in nobis. Sed ipsi distinguunt duplicem providentiam. Unam scilicet quae est providens per praescientiam, et praedeterminans quid certo causarum ordine fiat per causalitatem: et haec non est de his quae sunt in nobis: quia certum causarum ordinem non tenent. Aliam quae est simplex visio futurorum, quae dicitur providentia, quasi procul videntia in futurum: et haec est omnium tam eorum quae sunt in nobis, quam alio-

rum.

Ad aliud dicendum, quod in veritate objectio Gregorii bona est, et destruit dictum illorum. Notandum tamen, quod licet in quibusdam electio nostra praeveniat quamdam fortunam, sicut fortunam in successibus electorum, tamen non simpliciter electio fortunam praevenit: quia sicut in antehabitis dictum est, secundum Platonem et Socratem et alios Stoicos electiones secundum habitum fiunt: habitus autem et dispositio inhaerens generatis sive natis, est ex vi ordinis causarum, et illa dispositio inclinat voluntatem ad eligendum hoc vel illud: et sic est primum movens fatum et fortuna.

Ad aliud dicendum, quod positio Platonis fuit haec et erronea, quod anima primi mobilis esset intellectualis, quae luce intelligentiae suae provisiva esset omnium sibi subjectorum, et unicuique attribueret commoda et utilia ad esse, virtutem, et operationem. Et quia talis virtus provisiva non est accidentalis illi animae, sed substantialis, ideo dicit hanc esse fortunam secundum substantiam: dispositionem vero ab illa anima secundum vim provisivam effluxam, in ea quae subjecta sunt primo mobili dicit esse fortunam secundum actum sive actionem: pro eodem accipiens fortunam et fatum. Sicut enim fatum ad providentiam se habet ut exemplatum ad exemplar, sic fortuna ad fatum se habet ut exemplatum ad exemplar.

Ad aliud dicendum, quod Plato accipit fortunam communiter, et non secundum strictam significationem. Communiter autem accepta convertitur cum fato.

Ad sequens patet solutio per jam dicta.

Ad dictum Aristotelis dicendum, quod Aristoteles accipit fortunam stricte: et sic fortuna nec est natura quae sit materia, nec natura quae sit forma, nec natura quae sit consequens naturam communem: sed est natura propria quae est naturalis potentia vel impotentia inhaerens generato ex influentia virtutum ordinis causarum, quam Graeci vocant

eimarmenhn: vel est influentia virtutum stellarum caelestium ad centrum generati, ut in antehabitis dictum est. Et ideo fortuna non subditur arbitrio rationis, vel libertati voluntatis, ut ex illis moveat: sed subditur ordini causarum, vel dispositioni, caelestium, ex quibus accipit virtutem movendi et dirigendi esse, virtutem, et operationem generatorum. Et ideo dicit Aristoteles definiens eam ibidem, quod " fortuna est natura praeter rationem impetum faciens. " Dico autem impetum faciens ad electiones, operationes et successus. Et est ratio Aristotelis quam ponit Ptolemaeus in. Quadripartito : quia circulus exemplatus et in toto et in partibus movet sicut circulus exemplaris, sive ad prospera, sive ad adversa. Unde sicut circulus exemplaris non subditur arbitrio rationis et libertati voluntatis, ita nec circulus exemplatus, qui nihil aliud est nisi dispositio generatis adhaerens ex circulo ordinis causarum, vel ex dispositione stellarum. Et tales dispositiones Ptolemaeus vocat stellas secundas. Et ex hoc patet qualiter est aliquid melius, quam natura: secundum enim quod circulus exemplatus refertur ad exemplarem regens et dirigens, est melius quam natura.

Ad aliud dicendum, quod fortuna non est intellectus: sed, sicut dictum est, potentia naturalis vel impotentia causaliter radicata in ordine causarum vel positione stellarum, difformiter movens secundum difformitatem circuli ordinis causarum vel stellarum: et ideo ab antiquis cultoribus suis dimidia alba, dimidia nigra pingebatur, et uno oculo caeca: quia lumine rationis non perfecte regitur.

Ad id quod ulterius quaeritur de eupraxia, dicendum, quod secundum Philosophos Stoicos et Peripateticos talis est ordo in intelligentiis, qualis est ordo in orbibus caelestibus: et dicebant intelligentiam decini ordinis irradiare super animas generatorum. Et quibus adhaeret lumen intelligentiae limpidum purum et sincerum, dicebant fieri studiosos et eupracticos, et lumen adhaerens illis eupraxiam dicebant. In quibus autem incumbit ex impuritate complexionis et ex inclinatione animae ad continuum et tempus, dicebant fieri inertes et cacopracticos: et dispositionem qua sic disponuntur, dicebant esse cacopraxiam. Et per hoc patet, quod eupraxia pars fortunae est, et cacopraxia pars infortunii. Et haec est causa, quod dixit Socrates in libro Memnonis , sicut narrat Plato, quod virtus quae est studiosi bonum, nec est assuescibile nec discibile bonum, sed donum deorum caelestium . Hoc etiam concordat dictis Avicennae in V primae suae philosophiae, quod " intellectus bonorum rectorum et verorum est ab intelligentia, quae est extra animas nostras, irradiante super animas nostras: " quia intelligentias esse in nobis, nihil aliud est, nisi splendores intelligentiarum esse in nobis, ut ibidem dicit.

Id quod objicitur in contrarium, concedendum est: eupraxia enim non est fortuna, sed pars ejus.

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum Christus secundum corpus vel secundum animam subjacuerit fortunae ?

Dicendum, quod non. Cum enim ipse sit conditor dispositionis quae in rebus est, vel ex ordine causarum, vel ex positione siderum, non potest subjacere dispositioni tali: nec qui Deus est gubernans unumquodque ad debitum ordinem et finem providentia sua, ab alio quodam potest gubernari et suo ordini necti. Et hoc est quod dicit Augustinus in sermone de Epiphania, quod " de Christo verum non esset, quod sub decreto stellae nasceretur, si etiam alii et alii homines sub decreto stellae nascerentur. Nam Christus Dei Filius propria voluntate homo factus est: alii homines nascuntur conditione naturae. "

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod Christus defectus nostros assumpsit voluntate, et non contraxit naturae vitiosae necessitate: et ideo non subjicitur ei, sed supponitur, quod passus fuit quae voluit, et quando voluit, et a quibus voluit.

Ad aliud dicendum, quod Christus mobilis fuit secundum corpus: sed mobilitas voluntati suae subjacuit, et ipse non ei: secundum animam autem non fuit mobilis. Et quod dicitur, quod proficiebat sapientia, et aetate, et gratia, tropice dicitur, tropo illo quo res dicitur fieri quando innotescit, ut dicit Ambrosius. Unde quando innotuit profectus ejus coram hominibus, profecisse dicitur: ab instanti autem conceptionis habuit gratiam, et omnem sapientiam quam umquam accepturus erat. Unde in sapientia et gratia non profecit in se, sed coram Deo, qui opera sapientiae ejus et gratiae acceptavit: et coram hominibus, qui per opera sapientiae suae et gratiae profecerunt.

Ad aliud dicendum, quod stella ejus dicitur non quae eum regeret, sed quae ad imperium ejus facta est, et quae novam nativitatem regis caelestis novo signo caelesti demonstraret.

Est autem hic notandum, quod Sancti contra fatum quod est ex positione siderum disputantes, quaedam inducunt quae secundum Astronomos non bene intelligentes dicta eorum, calomniam videntur habere.

1. Objicit enim Gregorius , et Augustinus in libro V de Civitate Dei , de duobus geminis simul de uno concubitu conceptis, quorum unus est bonus, et alter malus, sicut Jacob et Esau: qui tamen sub eadem constellatione concipiuntur et nascuntur.

2. Objiciunt etiam de regina et ancilla simul concipientibus et parientibus: cum tamen alter nascatur liber, et alter servus. Et quia posset aliquis dicere, quod licet simul concipiantur, non tamen simul nascuntur gemini: et ita in diversis horis nativitatis diversa accipiunt fata. Instat Gregorius, quod eadem ratione quia non membra simul egrediuntur ex utero, sed successive, singula membra diversa fata accipiunt, quod absurdum est.

3. Objicit etiam Gregorius dicens, quod mathematici dicere solent, quod quisquis sub signo Aquarii nascitur, in hac vita piscatorum ministerium sortiatur: piscatores vero, ut fertur, Getulia non habet. Quis ergo dicat, quod nemo illic in stella Aquarii nascitur, ubi piscator omnino non habetur?

4. Adhuc, Gregorius, ibidem, " Dicunt mathematici quod qui sub signo Librae nascuntur, trapezitae sunt futuri, hoc est, nummularii et monetarii. In multis autem locis sub Libra multi nascuntur, ubi trapezitae penitus ignorantur, sicut in quibusdam partibus Rusciae, ubi commutationes fiunt rostris spiriolorum et variorum, et non numismate.

5. Similiter, Augustinus objiciens, in libro V de Civitate Dei , dicit de duobus qui eodem tempore infirmabantur, et eodem tempore ingravescebat infirmitas in eis, et eodem tempore alleviabatur: quaesitum fuit ab Astronomo Possidonio, quare hoc esset: respondit, quod in eadem constellatione nati essent. Quaesitum fuit ab Hippocrate, et dixit, quod hujus causa erat, quia ab eisdem parentibus et ab eodem conceptu et eodem partu editi essent. Et laudat Augustinus Hippocratem qui causam proximam et intrinsecam reddidit: et vituperat Astronomum, qui reddidit causam extrinsecam per aliud et per accidens operantem. Et in fine disputationis concludit sic: " Nos adversus istos sacrilegos ausus atque impios, et Deum dicimus om-

nia scire antequam fiant, et voluntate nos facere quidquid a nobis non nisi volentibus fieri sentimus et novimus. Omnia vero fato fieri non dicimus, imo nulla fato fieri dicimus: quoniam fati nomen ubi solet a loquentibus poni, id est, in constitutione siderum, qua quisque conceptus aut natus est (quoniam res ipsa inaniter asseritur) nihil valere monstramus. Ordinem autem causarum ubi voluntas Dei plurimum potest, neque negamus, neque fati vocabulo nuncupamus: nisi forte ut fatum a fando dictum intelligamus, id est, a loquendo: non enim abnuere possumus esse scriptum in litteris sanctis, Psal, lxi, 12, Semel locutus est Deus: duo haec audivi, etc, et Job, xxxiii, 1 4: Semel loquitur Deus, et secundo idipsum non repetit. Loqui enim Dei facere est, et ordinare creaturas in verbo per quod facta et ordinata sunt omnia . "

Haec autem calumniantur mathematici: et oportet respondere calumniis eorum et salvare dicta Sanctorum.

Primum ergo dictum de geminis sic calumniantur, quod licet in uno utero concipiantur, et ex uno concubitu, tamen non concipiuntur nisi ex diviso semine ad diversa loca matricis: et sic diversa sunt centra sive corda conceptorum. Diversitas autem centri totum, variat circulum nativitatis. Impossibile est enim plures circulos ad unum centrum referri, nisi unus contineatur ab alio. Circulus autem, sicut praehabitum est, cum tota constellatione sita in ipso refertur ad centrum: et cum diversi sint circuli geminorum, diversae constellationes erunt, et diversa fata eorumdem.

Contra hanc calumniam ex ipsa scientia mathematicorum sic objicitur.: Constat stellam ad locum nativitatis non contingere nisi per lumen. Probatum est autem in scientia de visu, quod omne lumen quod exit a luminoso,, in figura pyramidali exit ab ipso, et pyramidis basis circularis est stans super locum illuminatum, et conus ejus est in corpore illuminante in puncto illuminosi unde egreditur lumen. Basis autem pyramidis plus dilatatur quod plus a cono circulus pyramidis elongatur: ita tamen, quod omnia quae infra circulum pyramidis continentur, lumen ejusdem illuminantis et ejusdem virtutis et ejusdem causalitatis et ejusdem effectus imitatur. Impossibile est ergo cum uterus concipientis intra pyramidem contineatur, quin totum quod est in utero ut conceptum, ejusdem naturae et ejusdem virtutis et ejusdem causalitatis lumine informetur: et sic tenet objectio Gregorii.

Secundum etiam calumniantur: dicunt enim in diversis uteris concipi servum et liberum: et sic ad diversos circulos nativitatem referri: et sic non tenere dictum Sanctorum. Sed hoc eliditur ex doctrina Ptolemaei, qui docet, quod si ignoratur gradus conceptionis et nativitatis, inveniatur gradus occultus proximae praeventionis vel conjunctionis solis et lunae antecedentis: quia ex illo incipit scintillatio ad gradum conceptionis vel nativitatis consequentis. Constat enim, quod ille gradus aequaliter respicit conceptum reginae et conceptum ancillae sequentis, quando in una hora et simul concipiuntur. Sed a quo incipit scintillatio, incipit dispositio fati. Ergo ejusdem fortunae et ejusdem fati debent esse conceptus reginae et conceptus ancillae: et sic procedit Sanctorum objectio.

Tertium etiam calumniantur: dicunt enim, quod secundum astronomiam Aquarius non est signum piscationis, sed justitiae: et ita non tenet instantia. Similiter dicunt, quod Libra non est signum nummulariorum et monetariorum, sed prophetiae et prophetarum. Sed hoc frivolum esse ostenditur: quia Ptolemaeus et Albumasar in libris suis de Conjunctionibus planetarum Saturni et Jovis dicunt, quod si fortunam vel infortu-

nium stellae signant,, hoc maxime referendum est ad imaginem signi, et ad animal quod ejusdem figurae est. Unde Abraham in libro suo de Conjunctionibus dicit, quod " Pharao conjunctionem Jovis et Saturni videns in signo Aquarii directe super quatuor stellas, quae dicuntur effusor aquae, conjecit infortunium futurum ex aquis: et ut infortunium derivaret a se super Hebraeos, jussit pueros eorum in aquam mergi. " Ergo natus in Aquarii) ad ministerium aquae refertur super fortunium et infortunium, ut dicunt Sano.

Similiter cum in signo Librae sint lanx et brachia librae, quae dicunt esse tres stellas in una linea positas, praeterquam quod media ad latitudinem pollicis exit extra extremas: et sint appensa brachiis receptacula ponderum in finibus brachiorum quatuor stellae versus Meridiem, et quatuor versus Aquilonem, secundum dictam doctrinam Ptolemaei et Albumasar, eufortunium et infortunium quod in natum scintillat a Libra maxime, videtur referri ad eos qui maxime utuntur libra. Tales autem sunt mensulam, monetarii, et nummularii. Et sic iterum tenet instantia Sanctorum. Non enim potest dici, quod in natos eorum qui numismate non utuntur, nihil scintillet a Libra: cum periodus cujuslibet nativitatis componatur ex revolutione duodecim signorum, sicut ostendunt Astronomi ex figura quam vocant figuram judicii, quae quadrangula est, quadrangulo significante locum generationis: lineae autem protractae per medium quadranguli de angulo in angulum et de puncto medio in quolibet latere ad punctum medium alterius lateris, describunt duodecim circulos revolutionum signorum, super locum generationis, quae respiciunt omnem habitudinem hominum secundum totam latitudinem climatum. Et sic patet, quod vana sunt dicta Mathematicorum, et verae sunt instantiae quas Sancti afferunt contra eos.

Ad quintum quod Augustinus dicit, dicendum quod Augustinus negat fatum ex constitutione siderum, eo modo quo mathematici ponunt ipsum, scilicet quod necessitatem imponat generatis: hoc enim falsum est: quamvis enim influat dispositionem inclinantem ad hoc vel ad illud, tamen non obligat ad necessitatem. Laudat etiam Hippocratem, quod proximam causam reddidit quaestionis: quia illa vera causa est: et exprobrat Possidoniurn, qui causam ex astris reddidit, quae non sunt causa nisi per aliud et per accidens, sicut in praehabitis dictum est. Unde hoc modo res quam dicunt Astronomi, inaniter ponitur. Non negat tamen Augustinus, quin aliqua dispositio inclinans non cogens sit ex stellis. Unde dicit in libro V de Civitate Dei, quod " non potest negari usque ad

corporum immutationem afflatus valere sidereos . "

Quod autem Gregorius Nyssenus dicit Stoicos dicere, quod in revolutionibus succedentibus restituentur eadem numero, patet etiam falsum esse: probatum est enim in IV de Generatione et Corruptione, et pro suppositione habitum, quod in revolutionibus quaecumque habent substantiam corruptibilem motam, non reiterantur eodem numero. Sequens tamen dicta Stoicorum. Horarius dixit:

Multa renascentur quae nunc cecidere, cadentque Quae nunc sunt in honore vocabula, si volet usus .