Scholium.

Ponit seutentiam Aegidii de transubstantiatione. Inter alia habet hanc propositionem, materia ut est quid, est indistincta, et Deus agit in eam, ut talis, quam late refutat Doctor in hac littera. Habet etiam materiam panis manere in Eucharistia ; quod etiam tenet Durand. hic q. 3. Hoc refutat Doctor, quia tollit transubstantiationem, et ponit generationem: estque contra fidem, secundum Scot. hic n. 15. et D. Thom. supra ex c. firmiter, et clarius ex Trid. ss. 13. c. 4. definiente totam substantiam panis converti in corpus Christi.

De secundo (a) articulo principali sunt duo declaranda. Primo, quomodo panis transubstantiatur, vel possit fieri transubstantiatio in corpus Christi praeexistens. Secundo, quid possit esse formale in termino ad quem conversionis ? haec enim duo tangebantur in argumentis ad primam partem. De primo sciendum, quod sive ad transubstantiationem unius ad aliud non requiratur, nisi quod uterque terminus sit substantia, et sit plene in obedientia agentis quantum ad totale esse, et quantum ad totale non esse; sive secundum aliquos plus requiratur, scilicet mutua convertibilitas secundum naturam, propter scilicet principium potentiale transmutabile a forma unius ad formam alterius, licet non unica transmutatione, sed per multas, et hoc ab agente naturali: utrumque istorum salvatur in proposito, quia tam panis quam corpus Christi totaliter est in potestate Dei, quantum ad totale esse et totale non esse. Habent etiam materiam ejusdem rationis, propter quam, quantum est ex parte utriusque, posset fieri transitus per naturam ab uno in aliud, licet per multa media, licet etiam considerando corpus illud, inquantum est nunc immortale et impassibile, non posset illud per naturam converti in panem: sed hoc non est, quia careat materia receptiva formae panis, sed quia materia ejus inseparabiliter continetur a forma sua, scilicet anima impassibili.

Hoc (b) etiam posset declarari de partibus utriusque termini. Deus enim in potestate sua habet tam materiam quam formam utriusque termini, et per consequens potest materiam convertere in materiam, et formam in formam, et ita totum in totum, et totaliter ; hoc autem non potest naturale agens, quia in potestate ejus non est materia, sed supponitur actioni suae, ex 1. quoest, hujus quarti. Et ista ratio procedit secundum illam viam, quae tacta est in quaest, proeced, non autem supponendo, quod conversio requirat susceptivum, ut commune utrique termino.

Sed (o)de modo possibilitatis istius conversionis ponitur sic : Materia ut est quid, est omnino indistincta, primo de generat. ergo agens praesupponendo eam ut quid, respicit illam ut omnino indistinctam. Deus est hujusmodi, quia non agit per motum, et hoc ideo quia non est instrumentum, sed causa prima, ergo agit in materiam, ut omnino indistinctam ; ergo sicut potest formam destructam eamdem numero reducere in suam materiam propriam, qui non agit per motum, quia prohibet idem numero redire, ita potest eamdem formam inducere in quamcumque materiam: ad eamdem autem formam numero sequituFeadem materia numero; ergo potest facere, quod quaecumque forma fiat in quacumque materia, et sic potest facere quod forma corporis ponatur in materia panis, et per hoc illa materia fiat ista, et forma, et totum istud diffuse declaratur.

Sed contra primam propositionem quam accipit, scilicet materia ut est quid, est omnino indistincta, ar guitur sic : Quia aut intelligitur indistincta secundum numerum, scilicet quod quaecumque ut est quid, est omnino eadem cuicumque; vel intelligitur indistincta secundum rationem, hoc est, ut est quid, est unius rationis. Si primo modo, iste intellectus est omnino impossibilis, quia contra Philosophum, et contra rationem naturalem, et contra illud quod intendit declarare. Contra Philosophum, quia ex intentione loquens, 12. Metaph. cap. 2. de per se principiis, dicit quod sic ut principiata sunt alia, sic eorum per se principia: et hoc secundum genus, et speciem et numerum.

Et ad propositum expresse dicit: Horum, quoe sunt in eadem specie, diversa (supple sunt) principia, non proecise, sed quia singularium, alia est tua materia, et movens, et species, et mea, ratione autem universali eadem ; ergo ex intentione vult, quod materia mea et tua, ut est per se principium meum et tuum, est alia numero. Est autem per se principium ut quid est, quia pars substantiae non potest esse aliquid nisi ut substantia, et ut quid. Hoc etiam patet ex processu Philosophi investigan do materiam, primo Physic. et primo de generat. et secundo dicit eam esse eamdem substantiam toti transmutationi, et utrique termino. Sic ergo est eadem in genito et corrupto, quo modo non est eadem in duobus simul genitis, quia tunc generatio et corruptio non magis concluderent materiam unam, quam simul existentia diversorum ; ergo materia ut quid, si est eadem in aere corrupto, et in igne genito ex ipso, ipsa ut quid est, non sic est eadem in aere et igne simul existentibus.

Et potest ratio confirmari, quia si posset esse eadem simul sub forma aeris et ignis, non requireretur transmutatio corrumpens praecedens ad hoc, quod materia fieret sub alia forma. Contra hoc etiam est ratio manifesta, quia materia est prior ordine naturae, quam ipsa forma recepta, quia materia est fundamentum omnium, juxta illud 1. Metaph, in antiqua translatione : In fundamento naturoe nihil est distin ctum ; prius autem, ut est prius essentialiter, non variatur propter variationem posterioris. Si ergo materia ut est quid, est omnino eadem in se, nullo modo potest esse alia propter aliam formam receptam ; ergo ipsa omnino eadem recipiet formas contrarias substantiales, vel saltem incompossibiles, ut aeris et ignis, et tunc sequeretur quod generans posset generare, nihil corrumpendo. Posset etiam materia simul esse eadem sub forma hominis et asini, et sic nullae duae formae substantiales repugnarent in simul perficiendo materiam.

Est etiam ille intellectus falsus ad propositum suum, quia deducit quod potest formam corporis ponere Deus in materia panis. Si autem ista materia est eadem cum materia corporis, non potest poni in ea forma corporis, quia jam habet eam; eadem enim numero sibi, utpote materia corporis,jam habet illam formam; ergo et ista habet, et si habet, non potest sibi imprimi, quia tunc simul haberet et non haberet.

Si autem intelligat, quod materia sit indistincta, hoc est ejusdem rationis, et sic deducat quod Deus potest formam eamdem numero imprimere illi materiae, quae inest isti ; consequentia non valet, quia eadem forma numero non potest simul informare duas materias, quarum utraque erit sufficiens receptivum, et totale ejus, nam et ista unitas rationis stat cum distinctione numerali hujus materiae ab illa. Esto (d) etiam, quod daretur sibi consequens, non tamen sequitur quod ista materia fiat illa materia, quia prius non variatur propter novitatem posterioris ; materia ergo illa non fit alia quam prius fuerit, quia recipit aliam formam quam prius non habuit.

Hoc etiam probatur, quia si fleret alia, ergo ista forma non posset sibi imprimi, quia forma illa non potest imprimi illi materiae, quae jam habet eam, ut sic arguatur, pro eodem instanti, si materia panis recipit formam corporis, ergo fit in illo instanti materia corporis, ergo in illo instanti non potest recipere formam corporis, quia materia corporis, non potest tunc recipere formam corporis, quia eam praehabet.

Item (e), ista impressio formae corporis in materiam panis non esset transubstantiatio, sed generatio ; illa enim materia prius fuit sub privatione formae corporis, et non habet formam illam; nec per hoc etiam probatur, quomodo forma panis transeat in formam corporis. Praeterea etiam ista propositio, quod solus Deus respicit materiam, ut est quid, videtur esse falsa ; agens enim sub ea ratione respicit passum, sub qua inducit in eo terminum actionis. Sed agens creatum potest inducere formam substantialem in materiam per generationem, et illa inducitur in materiam, ut est quid, quia sic est per se receptiva formae substantialis: ergo agens naturale attingit materiam, ut est quid; et ex hoc sequeretur, si ista propositio esset vera, quod eam respiciens ut quid, potest eamdem formam in materiam quamcumque imprimere, et tunc si agens supernaturale transubstantiare potest, sequeretur etiam quod agens causatum hoc posset, quod est manifeste falsum.

Item, illa propositio qua probat quod Deus non agit per motum, et omne aliud agit per motum, quia omne aliud est instrumentum Dei, et Deus est prima causa, non concludit ; imo magis potest duci ad oppositum, quia si instrumentum, inquantum instrumentum est, non oportet agere per motum, nisi quia ipsum est movens motum, ergo oportet illud, respectu cujus est instrumentum, movere ipsum, et per consequens, illud cujus est instrumentum, poterit agere per motum ipsum instrumentum.