392 EPISTOLA ENCYCLICA

(1) Cap. 8 de divori.

(2) Cap. 1 1 d e t r a n s a d . (3) Can. Apost. 16, 17, 18. (4) Philosophum. Oxon. 1851.

Attamen Naturalistae iique omnes qui reipublicae numen se maxime colere profitentes, malis hisce doctrinis totas civitates mi- scere nituntur, non possunt reprehensionem falsitatis effugere. Et- enim cum matrimonium habeat Deum auctorem , fueritque vel a principio quaedam Incarnationis Verbi Dei adumbratio, idcirco inest in eo sacrum et religiosum quiddam, non adventitium, sed ingenitum, non ab hominibus acceptum, sed natura insitum. Quocirca Innocen- tius III (1) et Honorius III (2) decessores Nostri, non iniuria nec temere affirmare potuerant, apud fideles et infideles existere Sa- cramentum coniugii. Testamur et monumenta antiquitatis, et mores atque instituta populorum, qui ad humanitatem magis accesserant et exquisitiore iuris et aequitatis cognitione praestiterant : quorum omnium mentibus informatum anticipatumque fuisse constat, ut cum de matrimonio cogitarent, forma occurreret rei cum religione et sanctitate coniunctae. Hanc ob caussam nuptiae apud illos non sine caeremoniis religionum, auctoritate pontificum, ministerio sacerdotum fieri saepe consueverunt. - Ita magnam in animis caelesti doctrina carentibus vim habuit natura rerum, memoria originum, conscientia generis humani ! - Igitur cum matrimonium sit sua vi, sua natura, sua sponte sacrum, consentaneum est, ut regatur ac temperetur non principum imperio, sed divina auctoritate Ecclesiae, quae rerum sa- crarum sola habet magisterium. - Deinde consideranda sacramenti dignitas est, cuius accessione matrimonia christianorum evasere longe nobilissima. De sacramentis autem statuere et praecipere, ita, ex voluntate Christi, sola potest et debet Ecclesia, ut absonum sit plane potestatis eius vel minimam partem ad gubernatores rei civilis velle esse translatam. - Postremo magnum pondus est, magna vis histo- riae, qua luculenter docemur, potestatem legiferam et iudicialem, de qua loquimur, libere constanterque ab Ecclesia usurpari consue- visse iis etiam temporibus, quando principes reipublicae consentientes fuisse aut conniventes in ea re , inepte et stulte fìngeretur. Illud enim quam incredibile , quam absurdum , Christum Dominum da- mnasse polygamiae repudiique inveteratam consuetudinem delegata sibi a procuratore provinciae vel a principe Iudaeorum potestate ; similiter Paullum Apostolum divortia incestasque nuptias edixisse non licere, cedentibus aut tacite mandantibus Tiberio, Caligola, Ne- rone ! Neque illud unquam homini sanae mentis potest persuaden, de sanctitate et firmitudine coniugii (3), de nuptiis servos inter et ingenuas (4), tot esse ab Ecclesia conditas leges, impetrata facultate