MEMBRUM I.

Utrum Deus sit utique ei in omni re ?

Ad primum objicitur sic primo per auctoritatem.

1. Dicit enim Augustinus ad Dardanum: " Sciendum est, quod Deus incommutabiliter semper in se existens, praesentialiter, potentialiter, essentialiter est in omni natura sive essentia sine sui definitione, et in omni loco sine circumscriptione, et in omni tempore sine sui mutabilitate . " Et praeterea in sanctis spiritibus et animabus est excellentius per gratiam inhabitans, et in homine Christo excellentissime, in quo inhabitat plenitudo divinitatis corporaliter, ut ait Apostolus, ad Coloss, ii, 9.

2. Adhuc, Damascenus: " Sive secundum bonitatem, sive secundum virtutem, sive sapientiam, sive tempus, sive locum deficiat a perfectione, numquam erit Deus . " Sed secundum locum deficit si non sit ubique. Cum ergo in nullo deficit Deus, ubique erit.

3, Adhuc, Trismegistus in libro de Natura deorum dicit, quod " Deus deorum princeps in omni re est, "

4. Adhuc, Hoc etiam per rationem probatur sic: Mundus est et conservatur in esse, et ubique conservatur in esse: ergo conservans mundum in esse est ubique. Hoc enim probatur sequi ex hoc, quod conservatum in esse non est sine conservante: conservans autem et conservatum differunt sicut causa et causatum: mundus autem non habet causam ante se, nisi Deum. Cum ergo differant causa et causatum et sint diversa, eo quod dicit Anselmus, quod " nec natura admittit, nec ratio intelligit, quod id quod est ab alio, sit idem cum eo a quo est: " conservans ergo mundum, nec mundus est, nec aliquid mundi, et est ubique et est causa: sequitur quod causa conservationis mundi est ubique: causa autem conservationis non. potest esse nisi Deus: ergo Deus est ubique et in omni re.

5. Adhuc, Aut Deus conservat creaturam in esse per se, aut per medium. Si per se, habeo propositum: quia cum ubique conservet, sequitur quod ubique est. Si per medium: illud medium constat, quod non est creator, sed creatura: sed creatura in nihilum tendit de se, ut dicit Gregorius , nisi manu Omnipotentis contineatur: ergo illud indiget conservante.

Et tunc ulterius quaero de illo conservante, Utrum sit creatura, vel creator? et ibit in infinitum in conservantibus, vel dabitur, quod Deus per seipsum conservet: et tunc habetur propositum: quia ubique conservans, ubique erit.

5. Adhuc, Avicenna in secundo suae sufficientiae, ubi loquitur de causis, disputat hanc regulam, si scilicet posita causa secundum actum, de necessitate ponatur effectus: et si destructa causa secundum actum, de necessitate destruatur effectus. Et ponit instantiam: quia posito aedificatore, non de necessitate ponitur domus, et destructo aedificatore, non de necessitate destruitur facta domus. Et solvit, quod pro certo regulariter verum est, quod posita causa in actu ponitur effectus, et e converso. Sed intelligitur de causa proxima et per se: et taliter non habet se aedificator ad domum: sed domus potius cum sit esse figurae cujusdam, scilicet compositionis et compaginationis, ultimum compaginans et continens figuram domus, sicut est clavus, vel colla, vel incastratura, sunt proxima causa esse domus: et quamdiu actu continent, tamdiu est domus: et quando non continent secundum actum, domus dissolvitur, A simili ergo, cum Deus sit causa esse omnium creaturarum: et cum in tota natura sic sit, quod idem est per essentiam dans esse et conservans esse sive continens in esse, sequitur quod creatura non conservatur nec continetur in esse, nisi Deo actu continente et conservante. Contentum autem continenti est immediatum. Cum ergo in omni re et in omni loco contineat et conservet in esse, sequitur quod Deus in omni re sit, et in omni loco, et immediatus.

6. Adhuc, Aristoteles in libro de Animalibus tractans de eodem de quo tractavit Avicenna, dicit: " Si causa secundum actum posita ponit effectum, et destructa destruit, quomodo est, quod mortuo patre non moritur filius? " Et solvens distinguit duplicem sexum, scilicet sexum divisum sive distinctum, qui distinguitur subjecto et figura et virtute. Et sic

est in mare et in foemina. Differt enim sexus foeminae figura, virtute, et subjecto a sexu maris. Et est sexus conjunctus in uno quod non habet differentiam subjecti nec figurae: sed differt sexus in eo virtute et operatione tantum: sicut in ovo est sexus maris et foeminae in uno subjecto unius figurae: differens tamen virtute et operatione: quia sexus maris est in ovo ut formans et apprehendens et tenens et extendens et distinguens, sexus autem foeminae est ut haec patiens et sustinens. Et dicit, quod hic sexus conjunctus causa est efficiens generationis et esse generati: et hoc cessante ab agere continentis et conservantis et regentis continue, deficit generatum. Pater autem in sexu distincto est sicut causa remota, sive causa sine qua non: et ideo illo cessante non de necessitate cessat effectus. A simili, cum ex libro de Causis constet, quod esse creaturarum non est nisi effectus primae causae, conservatio esse non est nisi a prima causa actualiter agente: et si illa actualiter non continet et conservat, omne esse creaturae tendit in non esse: continetur autem et conservatur in omni loco et in omni re: ergo Deus actualiter continens et conservans est in omni loco et in omni re. Et hoc est quod expresse dicit Gregorius, quod " omnia in nihilum tenderent quae ex nihilo facta sunt, nisi ea manus omnipotentis Dei contineret. "

7. Adhuc, Anselmus in Prosologio: " Omnis qui scit, quod Deus est, scit eum majus esse aliquid quam quod cogitari possit . " Sed si ponatur, quod Deus est extra omnia et non intra omnia, potest cogitari majus, scilicet quod est extra et intra. Similiter si ponatur esse intra et non extra, idem sequitur. Similiter si ponatur supra et non infra, vel infra et non supra. Oportet ergo, quod ponatur esse et intra omnia, et extra omnia, et supra omnia, et infra omnia. Quod autem taliter se habet ad locum et ad res, ubique est et in omni re. Ergo Deus est ubique et in omni re. Et hoc est quod expresse dicit Gregorius, quod " Deus est extra omnia non exclusus, et intra omnia non inclusus, et supra omnia per eminentiam non superatus, et infra omnia non depressus . "

8. Adhuc, Theologice sic objicitur per hanc regulam, quod nihil nisi quod nobilitatis est in creatura, Deo attribuendum est: et quod ignobilitatis est in creatura, a Deo removendum est. Sed in natura locus est, et hic est continens et salvans, ad quem est motus generati: et haec omnia sunt nobilitatis. Ergo haec habet locus ab exemplari primo, sive ab imitatione exemplaris primi. Istae enim bonitates non sunt in loco, nisi secundum quod fluunt in ipsum a causa prima continente et salvante, ad quam est conversio omnium generatorum, quae ut prima causa agit haec in ipso. Cum igitur locus habeat haec hic et ibi et in omni loco, oportet quod Deus agat haec hic et ibi et in omni loco. Ergo ubique est Deus, ubi operatur: ergo est ubique.

9. Adhuc, Universale est triplex, scilicet multorum in numero, et est species: et multorum in specie, et est genus: et multorum in genere per analogiam multorum ad unum, et est principium, sicut in principium est omnium per analogiam. Et cum sic tripliciter dicatur universale, cuilibet universali convenit esse ubique et semper suo modo: quia per hoc quod est de multis, non contrahitur ad hic et nunc: sed aequaliter se habet ad omne tempus, et ad omnem locum, et ad ea quae in loco sunt: et est etiam in multis: sed per hoc patitur divisionem in esse et generationem, et corruptionem. Cum ergo Deo id quod nobilitatis est, sit attribuendum, sic primum et simplicissimum attribuendum est ei excellentius quod est in universali: et sic Deus erit ubique et semper, hoc

est, in omnibus rebus sine sui mutatione, et sine sui partibilitate.

10. Adhuc, Prima causa in ordine omnium causarum est in omnibus secundis essentialiter, praesentialiter, et potentialiter. Hoc enim patet in causis formalibus quae sunt esse, vivere, et intelligere. De quibus dicit Aristoteles in secundo de Anima, quod primum semper est in secundo, sicut trigonum, in tetragono, quod essentialiter, praesentialiter est in illo. Similiter in causis materialibus. Materia enim sustinens formam determinata intellectualitate, essentialiter, praesentialiter, et potentialiter est in materia determinata continuitate sive forma corporali, et haec simili modo est in materia determinata contrarietate, et haec similiter in materia mixtorum, et ista in materia complexionatorum, et ista est notitia complexionatorum, sicut probatur in libro Fontis vitae. Similiter est in efficientibus. Primum enim movens, ut dicit Aristoteles in VIII Physicorum, virtute est in secundo, et secundum in tertio, et sic deinceps. Sed verum est, quod primum contrahitur in secundo, et secundum in tertio: et hoc est ignobilitatis: contrahitur enim ex determinatione et particularitate secundi, et non habet hoc ad imitationem exemplaris primi. Auferatur ergo quod ignobilitatis est, et attribuatur exemplari primo quod nobilitatis est. Deus ergo cum sit causa prima, erit in omnibus, non determinatus, non contractus in illis.

11. Adhuc, Magister in libro I Sententiarum, distinct. XXXVII, cap. Postremo respondeant, probando, quod Deus ubique sit, sic dicit: " Postremo respondeant quod potius de Deo respondendum existiment: vel quod nusquam per essentiam sit, vel quod ubique, vel quod alicubi, ita quod non ubique. Sed quis audeat dicere, quod nusquam divina essentia sit, vel quod alicubi, et non ubique sit ? Si enim ita est alicubi, quod non ubique, ergo localis est: quod falsum est. Est ergo ubique tota quae continet totum, et penetrat totum: quae nec pro sui simplicitate dividi, nec pro sui puritate maculari, nec pro sui immensitate ullo modo comprehendi potest. Unde Augustinus: " Deus ubique est, cui nec locis, sed actionibus appropinquamus . "

12. Adhuc Augustinus in libro ad Dardanum de Praesentia Dei: " Cum Deus sit natura incorporea et incommutabiliter viva, aeterna stabilitate in seipso manens, totus adest rebus omnibus, et singulis totus . "

13. Adhuc, Hilarius in libro VIII de Trinitate: " Deus immensae virtutis, vivens potestas, quae nusquam non adsit, nec desit usquam, sed omnem per sua edocet, ut ubi sua sunt, ipse esse intelligatur. Non autem corporali modo cum alicubi sit, non etiam ubique esse credatur, cum et in omnibus esse non desinat. "

14. Adhuc, Ambrosius in libro de Spiritu sancto: " Cum omnis creatura naturae suae sit circumscripta limitibus, quomodo quis audeat creaturam appellare Spiritum sanctum, qui non habet circumscriptam determinatamque virtutem, quae et in omnibus et ubique est semper: quod utique divinitatis et dominationis est proprium . "

15. Adhuc, Ambrosius, ibidem, " Domini est omnia implere, qui dicit. Jerem, xxiii, 24: Numquid non caelum et terram ego impleo dicit Dominus ? Si ergo Dominus est qui caelum complet et terram, quis ergo potest Spiritum sanctum judicare dominationis et divinae potestatis exsortem, qui replevit orbem, et quod plus est, replevit et Jesum totius mundi redemptorem? Sapientiae, i, 7: Spiritus Dominireplevit orbem terrarum. Has autem auctoritates inducit Magister in libro I Sententiarum, distinctione XXXVII, cap. Ne autem ista .

In contrarium objiciunt quidam sic:

1. Nobilius est facere opera permanentia sine artifice, quam permanentia in praesentia artificis tantum. Sed, Deuter, xxxii, 4, dicitur: Dei perfecta sunt opera. Ergo videtur, quod Deus faciat opera quae sine praesentia sui in seipsis permanent: superfluum ergo esset, quod propter conservationem rerum in esse diceretur esse in omnibus essentialiter, praesentialiter, et potentialiter. Cum ergo superfluum in operibus naturae non sit, et ordinatiora sint opera Dei quam naturae, tale superfluum in operibus Dei non est ponendum.

2. Adhuc, Inferior artifex, ut faber, vel lignarius, opus facit quod ad conservationem sui non indiget praesentia artificis: ergo multo magis potest hoc facere Deus.

3. Adhuc, Natura et virtutes caelestes opera sua faciunt quae sine praesentia sui conservantur: ergo multo magis Deus.

4. Adhuc, Si Deus ubique est essentialiter, praesentialiter, et potentialiter: tunc videtur, quod in omnibus operetur essentiam, speciem, et virtutem, et operationem: et sic videtur, quod natura nihil operetur: quod valde inconveniens est: quia dicit Damascenus, quod " nulla natura destituitur propria operatione. "

Solutio. Dicendum, quod rationes primae partis concedendae sunt, et procedunt et concludunt Catholicam fidem.

Ad primum ergo quod in contrarium objicitur, dicendum quod hoc est verum in illis causatis quae causam habent ante se creatam: sed in his quae sunt a Deo, sicut nullo utitur medio in creando propter suam excellentiam, ita nullo potest uti medio in conservando. Si enim medio uteretur, medium indigeret conservatione sicut et res. Conservari enim a se, est nullo indigere ad sui conservationem: et hoc non potest convenire alicui creato de nihilo, quod convertibile est in nihilum sicut omnis creatura: et ideo Deum conservantem oportet esse essentialiter in rebus.

Ad aliud dicendum, quod artifex inferior non facit formam ex materia, sed in materia, ut dicit Commentator super IV Metaphysicae : et ideo non est causa totius operis, sed formae tantum: et ideo opus illius virtute materiae conservatur. Sed Deus causa est totius operis et in materia et forma et composito: et ideo oportet, quod conservetur per ipsum, cum nihil habeat praejacens ante se praeter eum.

Ad aliud dicendum, quod sicut dicit Commentator super nono primae philosophiae, natura non facit formam in materia, sed ex materia: et ideo transmutat materiam de forma ad formam: quod facere non potest, nisi per qualitates activas et passivas, quibus transmutat materiam ad educendam formam ex ipsa, quibus etiam postea formam conservatur in ipsa materia. Sed in Deo non est sic. Ille enim facit totum secundum totum esse: et ideo conservatio totius esse non potest radicari nisi in ipso.

Ad aliud dicendum, quod licet Deus operetur totum esse in materia et forma et speciem et virtutem sicut prima causa, nihilominus tamen sunt causae proximae naturales quae operantur ad terminationem et modum esse illius, sed non ad creationem, sive ad deductionem qua illud esse deducitur de non esse ad esse: quia hoc solius Dei est: et sicut solius Dei est illud deducere de non esse, ita solius Dei est hoc conservare.

Objiciunt tamen quidam, quod de potentia regis est, quod possit non praesens facere per balivum: et infirmitatis regis est, quod non possit facere nisi praesens. Et sic videtur etiam, quod Deus non praesens per essentiam possit conservare, et quod hoc majoris sit potentiae.

Sed ad hoc dicendum est, quod hoc verum est in illis conservatis quae situaliter distant a conservante: quia illis ubique non potest conservans esse praesens. Deus autem situaliter a nullo distat: et ideo infirmitatis esset si per aliud conservaret: sicut infirmitatis est quod balivus facit per regem, quod non potest facere per seipsum: et indigentiae est quod rex indiget balivo, ubi non potest esse per seipsum: perfectissimae autem potentiae ubique facere per seipsum.

Objiciunt etiam quidam, quod stellae quae nobilius aliis operantur, non tantum operantur accedentes, sed etiam recedentes: et sic iste modus debet etiam attribui Deo.

Sed ad hoc dicendum, quod stellae sicut et aliae causae naturales ad transmutationem materiae situaliter distensae, et in diversa latitudine et longitudine a stellis respectae operantur: et ideo oportet accedere et recedere a stellis ut tota materia moveatur: et hoc indigentiae et ignobilitatis est, quod non est Deo attribuendum, a quo nihil distat situaliter, sed ubique est creans et conservans per seipsum: et sicut in opere creationis nullo indiget, sic et in opere conservationis nulli innititur.