FOROLIVIEN. ET BRICTINORIEN» 405

iuncta civili coniugio alteri viro, integra amplius non est; iure civili obstante, ab eodem divertere, praesertim cum prolem ab eo susceperit. Imo quamvis per leges civiles hoc liceret, nec proles extaret, inter divortium et dispensatio- nem non est, si quid opinor, ambigendum hanc omnino seli- gendam esse, quippe quae et praecaveret damna et conti- nentiae mulieris adhuc iunioris plane consulit ».

Adduci etiam potest impotentia de cuius existentia licet ex superius disputatis certo non constet, constat tamen ma- xime probabiliter; atqui ait Cosci (De sep. tori, lib. III, e. 2, n. 386) « quando impotentia adstruitur pro motivo et causa gratiosa dispensationis, non illam exigit certam et concludentem probationem. Sed satis est quod dicta impo- tentia sit adeo probabilis ut Summus Pontifex illam veram existimare possit et ad gratiam moveri ».

V O T U M C A N O N I S T A E . Ut Canonistae officium mihi demanda- tum qua poterò sedulitate expleam, haec Emis Patribus cum debita reverentia et animi submissione subiicienda esse exi- stimo.

In primis quaestio sese offert de validitate matrimonii inter Antonium et Assumptam; quae in dubium ob viri im- potentiam revocatur. Iamvero periti a Curia Foroliviensi ad explorationem corporis deputati, postquam descripserint in sua relatione Antonii genitalia, ad hanc conclusionem de- venerunt, quod nempe Antonius nedum ineptus sit ad ge- nerationem, sed neque ad simplicem copulam cum muliere quacumque.

Profecto si res unice ex hoc peritorum iudicio definienda esset, matrimonii nullitas forsitan in vado posita videretur. Eo vel magis, quia imperfectiones, quas periti in Antonii genitalibus deprehenderunt inter impotentiae signa recensen- tur a celeberrimo Zacchia, lib. III, tit. 2, q. IO, n. 3, et his plene cohaerent, quae observanda praecipit citata Instru- ctio « Iudex ad hoc deputatus », in qua legitur: « perscru- tandum praecipue utrum illius virilia sint iuxta naturae leges accurate conformata : nimirum an penis naturalem