membrum i.

Quid sit moveri spiritualem creaturam per tempus ?

Primo ergo quaeritur, Quid sit moveri per tempus?

1. Et dicit Magister, quod mutari per tempus est variari secundum qualitates interiores vel exteriores, quae sunt in ipsa re quae mutatur: ut quando suscipit vicissitudinem gaudii, doloris, scientiae, oblivionis, vel variationem formae, sive alicujus, qualitatis exterioris.

2. Adhuc, Magister, ibidem: " Haec enim mutatio quae fit secundum tempus, variatio est qualitatum, quae fit in corporali vel spirituali creatura: et ideo vocatur tempus . "

Hoc autem non videtur esse verum:

1. Tempus enim numerus motus est per prius et posterius, ut dicit Aristoteles in IV Physicorum. Ergo tempus non est nisi ejus quod secundum suam naturam subjicitur motui: secundum suam naturam non subjicitur motui nisi quantum, ut dicit Aristoteles: ergo per tempus non mutatur nisi quantum. Nulla spiritualis creatura est quanta: ergo nulla spiritualis creatura mutatur per tempus: falsum ergo est, quod Deus movet spiritualem creaturam per tempus,

2. Adhuc, Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Tempus est quod in generatione et corruptione metitur . " Angelica natura et spiritualis creatura, de se nec generabilis, nec corruptibilis est. Ergo per tempus non mutatur.

3. Adhuc, Tempus non est aliquorum nisi eorum quae secundum causam ad motum primi mobilis referuntur. Angelica natura secundum vicissitudines gaudii, et doloris, scientiae, et oblivionis ad motum primi mobilis ut ad causam non refertur. Ergo per tempus non mutatur.

4. Adhuc, Tempus non est nisi ubi est prius et posterius: prius et posterius non est, ut dicit Aristoteles in VI Physicorum, nisi ubi in spatio est ante et post: et in eo quod movetur, partim in eo quod est ante, et partim in eo quod est post: hoc autem angelicae naturae sive spirituali convenire non potest, eo quod simplex est et impartibilis: ergo spiritualis sive angelica natura, quae sola pure spiritualis est inter creaturas, per tempus non mutatur.

In contrarium hujus est quod dicit Augustinus in libro VIII super Genesim ad litteram,: " Deus, inquit, omnipotens incommutabili aeternitate, voluntate,, veritate semper idem, movet per tempus spiritualem creaturam: movet et per tempus et locum creaturam corporalem,

ut eo motu naturas quas condidit, administret. "

Solutio. Dicendum, quod creatura spiritualis movetur per tempus et mutatur, ut dicit Augustinus, et Boetius in III de Consolatione philosophiae:

Immotus stabitisque manens das cuncta

[moveri.

Omnis enim motus, ut dicit Aristoteles, est ab immobili primo: et cum esse secundum nullo modo perficiatur nisi per motum ad primum, necesse est omne secundum esse mobile: et cum motus sit actus mobilis secundum quod mobile, erit actus mobilis imperfecti exeuntis de imperfectione potentiae ad actum in tempore continuo, non subito. Et ideo dicit Avicenna in Sufficientia, quod motus est exitus de potentia ad actum in tempore continuo, non subito. Quia enim illud quod exit de potentia ad actum continuo exitu, partim est in potentia, et partim in actu, necesse est omne quod movetur, in tempore moveri. In tali enim transitu est prius et posterius, quae motum faciunt divisibilem, et partes per quas dividitur, continuas esse ad nunc ad quod continuatur prius et terminatur, et quo incipit posterius et continuatio ipsius, et sic nunc medium est in ratione finis et principii et in ratione contionantis. Et dicit Boetius in libro V de Consolatione philosophiae , quod quidquid tali motu accipitur, quod hoc in uno indivisibili nunc non possidetur: et sic aeternum et immobile esse non potest. Et haec est vera causa ejus quod dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa, ''quod " omne creabile vertibile est, vel secundum substantiam, vel secun- dum electionem, vel secundum utrumque . "

Ad primum ergo dicendum, quod verum est quod dicit Magister. Motus enim talis, ut dicit Commentator super tertium Physicorum, est forma post formam, vel ubi post ubi. Forma autem post formam non est nisi vicissitudo formae, et ubi post ubi non est nisi vicissitudo ubi: et sic vissitudinem in talibus sustinere, est mutari per tempus.

Ad secundum dicendum, quod dictum Magistri fundatur super hoc, quod tempus, ut dicunt Priscianus et Gilbertus, est mora. In mora autem id quod est ante, refertur ad post: et tenetur quasi unum cum altero vel ad minus unum ex altero: et ab hoc accipit nomen temporis. Omne enim quod talis morae est, in uno indivisibili stante esse suum non possidet, sed potius in uno indivisibili secundum esse vicissitudinaliter accipit illud.

Ad id quod objicitur in contrarium, dicendum quod secundum Boetium in libro V de Consolatione Philosophiae, " nihil creatum esse suum habet simul. " Et dat exemplum in libro de Trinitate, quod " esse quo futuram erit in crastinum, vel post annum, non habet jam in praesenti: " et sic omne quod est creatum, divisibile est secundum esse, et habet protensionem virtualem in esse, et sic est quantum. Dicit enim Augustinus in libro de Quantitate animae, quod " duplex est quantitas, scilicet molis et virtutis. " Et hoc sufficit ad hoc quod aliquid sit mobile, et continuo tempore moveatur.

Ad aliud dicendum, quod Dionysius valde large accipit tempus, scilicet secundum quod refertur ad subjectum ejus primum, ut passio primi motus et mensura: et secundum quod per ipsum refertur ad alia quae causantur a primo motu, et sic tempus non est mensura nisi quorumdam corporalium, generabilium, et corruptibilium. Si autem tempus accipiatur pro protensione animae a primo in posterius et usque in ultimum, illud est vere tempus: quia dicit Augustinus in libro XI Confessionum, quod " longum praeteritum non est nisi longa memoria in praeteritum, et longum futurum non est nisi longa providentia in futurum . " Et in hoc concordat Aristoteles in IV Physicorum et Averroes ibidem in commento, quod tempus secundum suum esse principale est in anima. Et sic sumendo tempus proprie, hoc est, secundum proprium esse ipsius, tempus erit tam spiritualium quam corporalium, et tam corruptibilium quam incorruptibilium, quae vices sustinent: erit enim protensio animae vel intellectus secundum moram extendentis se a prima vicissitudine ad ultimam.

Ad aliud dicendum, quod tempus usualiter acceptum et communiter, est eorum quae referuntur causaliter ad primum motum. Tempus autem acceptum secundum proprium esse et primum quod habet in anima, est etiam aliorum, ut dictum est: hoc enim tempus non habet continuationem a motu vel mobili, sed a protensione animae, sicut dictum est.

Ad aliud dicendum, quod prius et posterius dupliciter sunt, scilicet secundum divisionem quantitas molis, et de talibus loquitur Aristoteles. Et secundum divisionem quantitatis virtualis in esse, quod non totum simul in uno possidetur: et talis divisio competit angelicae naturae et spirituali.

Id quod in contrarium objicitur, simpliciter concedendum est.