ARTICULUS I.

Utrum Deus res meliores potuit facere quam fecit ?

Ad primum disputat secundum hunc modum, dicens quod solent scrutatores majestatis dicere, quod ea quae fecit Deus, non potuit meliora facere.

Et ponunt rationem ex divisione. Quia aut potuit et voluit meliora facere, aut nec potuit nec voluit, aut potuit, sed non voluit, aut voluit, sed non potuit. His enim quatuor modis vel aliquo illorum omnis artifex per voluntatem operans, se habet ad opus suum.

1. Si autem potuit et voluit: ergo et fecit: cum impedimentum in opere habere non. possit. Psal, cxxxiv, 6: Omnia quaecumque voluit Dominus fecit, in caelo, in terra, in mari et in omnibus abyssis. Sed res sunt in bonitate in qua fecit eas Deus. Ergo si meliores fecit quam sunt, tunc meliores sunt quam sunt: quod est impossibile. Ergo primum est impossibile, quod potuit et voluit facere meliores res quam fecit.

Si autem nec potuit nec voluit: tunc habetur propositum, quod non potuit facere meliores quam fecit.

Si vero potuit sed non. voluit, sequitur quod invidens fuit: quia facturae suae invidit bonum quod communicare potuit. Et quod hoc sequatur, confirmant auctoritate Augustini in libro LXXXIII Quaestionum, ubi sic dicit: " Deus quem genuit, quoniam meliorem generare se non potuit (nihil enim Deo melius est) debuit aequalem . "

Si autem voluit sed non potuit, infirmus fuit, sicut si potuit et non voluit, invidus. A simili volunt objicere de mundo. Sed hoc est impossibile, quod Deus sit invidus. Dicitur enim in prima parte Timaei Platonis, quod omnis invidia a Deo longe relegata est. Ergo et hoc falsum est, quod Deus potuit, sed non voluit res meliores facere. Si autem, voluit, sed non potuit, sequitur quod infirmus fuit secundum Augustinum: et si infirmus fuit, omnipotens non fuit: et hoc etiam impossibile est, sicut in ante habitis probatum est: ergo hoc impossibile, quod voluit, sed non potuit: re- linquitur ergo, quod non potuit res meliores facere quam fecit.

Si quis velit ad hoc respondere, sicut Magister respondet in fine ejusdem capituli sic dicens: " Sed non valet hujus similitudinis inductio, quia Filium genuit de substantia sua: ideoque si posset gignere aequalem et non gigneret, invidus esset: alia vero quae non de substantia sua fecit, meliora facere potest. " Contra hoc esse videtur quod dicit Augustinus super Genesim ad litteram: " Si bona facere non posset, nulla esset potentia: si posset et nollet, magna esset invidentia: quia ergo summe potens et summe bonus est, singula fecit valde bona. " Ergo haec similitudo etiam in creaturis tenet.

2. Adhuc, Objicitur a similitudine sapientiae: quia non dicitur aliquid sapientissime aliquid facere, nisi summa sua sapientia reluceat in opere: ergo a simili non dicetur optime facere, nisi summa sua bonitas reluceat in opere. Sed Deus optime singula facit. Ergo summa sua bonitas relucet in singulis. Sed optimum est in quo relucet bonitas summa, sicut albissimum est in quo relucet summa albedo. Ergo omnis creatura est optima: optimo autem non potest fieri melius: ergo nulla creatura potest fieri melior quam est: ergo nec Deus potest eam meliorem facere.

3. Adhuc, Dionysius in libro de Divinis nominibus: " Optimi est optima adducere . " Sed Deus optimus est, qui per creationem res in esse adducit. Ergo per creationem unumquodque adducit optimum, et sic non potest melius facere,

In contrarium est, si non potest unumquodque melius facere quam facit, sequitur inevitabiliter, quod potentia ejus limitatur ad opus, quod est contra praedicta, et contra Magistrum Hugonem in Sententiis, qui dicit, quod " sicut aeternitatem non aequat tempus, nec immensitatem locus, nec sapientiam. sensus vel intellectus, ita nec potentiam opus. "

Solutio. Dicendum, quod confessio fidei est, quod nulla creatura facta est a Deo, quin Deus possit eam facere meliorem: quia aliter Unitum opus (omnis enim creatura finitum opus est et linitae bonitatis) aequaret potentiam infinitam: quod impossibile est: quia, sicut praehabitum est in III Physicorum, probat Aristoteles quod " infinitum non mensuratur finito quantumcumque multiplicetur. "

Unde dicendum, quod cum dicitur, aut potuit et voluit facere, etc, concedendum est, quod potuit, sed non voluit.

Et solutio Magistri bona est, quod scilicet similitudo inducta de generatione Filii non valet: quia in generatione Filii duo sunt secundum rationem intelligentiae, scilicet quod Pater et potuit et voluit eum generare aequalem, ut dicit Augustinus: et ex parte Filii geniti, quia cum eadem substantia est cum Patre, potuit fieri per generationem aequalis: et idcirco si potuisset et non voluisset, invidus fuisset. Sic autem non est in creatura: quia licet creator ex omnipotentia sua posset facere meliora quae sunt, tamen haec creatura in potentia sua non habet ut possint fieri. Et hoc patet per Aristotelem in fine primi Physicorum, ubi dicit, quod " materia appetit formam ut foemina masculum, et turpe bonum: " unde capax non est boni nisi sibi proportionati. Et hoc non est in summo bono, cui non potest fieri additio. Unde ex parte facientis non est dubium, quin Deus possit facere singula meliora quam sunt: quia potest eis ampliare capacitatem boni: potest etiam superaddere bonitatem eorum.

Ex parte autem creaturae factae triplex est consideratio. Potest enim considerari secundum bonum inhaerens sibi. Potest etiam considerari secundum comparationem ad bonum a quo denominatur. Et potest considerari in se, vel in comparatione ad universum. Si consideratur in se et secundum bonum formaliter sibi inhaerens, non est dubium, quin omne creatum possit fieri melius quam est. Omne enim finitum habet quo crescat: bonum enim dicitur per modum, speciem, et ordinem, ut dicit Augustinus: et potest habere meliorem speciem, meliorem modum, et meliorem ordinem. Si autem consideratur secundum comparationem ad bonum a quo denominatur: tunc sicut in tractatu de bono determinatum est, bonum dicitur quod a bono est, plantatum in bono, et ordinatum ad bonum: et quia est a bono est bonum, ut dicit Boetius: et quia plantatum in bono, est valde bonum. Genesis, i, 31: Vidit Deus cuncta quae fecerat: et erant valde bona. Et quia ordinatum ad bonum, est perfectum bonum, ut dicit Dionysius. Si autem consideretur in se,. melius fieri potest, ut dictum est. in priori autem consideratione quae dicta est, et in comparatione ad universum, melior esse non potest nec fieri: non enim potest denominari a meliori quam est primum et summum bonum: sic enim fit ab optima sapientia, et efficacissima potentia, et dulcissima voluntate creatoris, quibus majus et melius nihil cogitari potest. In comparatione autem ad universum, optimum est: et melius fieri non potest secundum statum et ordinem et actum suum quem, habet in universo, et quo congruit universo. Sic enim bonum universi, ut dicit Aristoteles in X primae philosophiae, est in primo omnium principio sicut in duce exercitus, Dux enim exercitus non sequitur bonum victoriae et gloriam nisi per pugnam militis: miles non pugnat nisi habeat arma impugnationis et defensionis, quae fiunt et optantur militi ab armorum opifice: nec vellitur in pugna nisi equo praeparato, qui. paratur ab

equestri potentia, quae a civili philosopho vocatur marescalcia: nec confortatur viribus nisi cibo praeparato a coquo. Unde unumquodque istorum in ordine exercitus optimum est in statu suo, nec posset esse melius: sine quolibet enim isto perit bonum ducis exercitus. Et ita est in ordine universi, unumquodque optimum suo loco et suo ordine positum, nec posset esse melius quam est secundum, ordinem illum.

Ad id quod objicitur de summa sapientia, dicendum quod quantum ad denominationem non potest denominari a meliori quam denominatum est, ut dictum est. Sed quod dicit, quod summa sapientia debet relucere in opere per inhaerentiam, dicendum quod falsum est: quia quod in artifice est eminenter et ut participatio, ut dicit Dionysius, hoc in opere est participatum secundum analogiam et potentiam operis sive capacitatem: et cum relucet summum in eo quod non summum bonum est, sed secundum analogiam sui quod participat, declarat et ostendit id quod summum bonum est, sed ostendit in alio esse summum quod in se est participatum: et similiter de bonitate summa quae relucet in bonitate participata.

Ad id quod objicitur de Dionysio, quod optimi est optima adducere, dicendum quod hoc intelligitur, quod adducit optima secundum analogiam adductorum: sic enim Dionysius exponit seipsum.

Quod autem in contrarium objicitur, procedit.