MEMBRUM I.

Quid voluntas in Deo secundum rem ?

Primo ergo quaeritur, Quid sit voluntas in Deo secundum rem?

Si enim secundum rem in Deo est voluntas, cum, sicut dicit Damascenus in libro II de Fide orthodoxa , voluntas dicatur duobus modis, qelhsis scilicet et boulhsis. qelhsis, enim est naturalis appetitus alicujus rei: vulisis autem sive boulhsis (quia ubi Graeci ponunt v, nos ponimus b) est rationalis appetitus consiliativus, non secundum impetum motus, sed secundum libertatem electionis. Voluntarium enim, ut dicit Aristoteles in II Ethicorum, et Damascenus in libro II de Fide orthodoxa , et Gregorius Nyssenus in libro de Homine, est cujus principium est in ipso consciente singularia, sive circumstantias in quibus est actus.

Videtur autem, quod neutrum istorum modorum possit in Deo esse voluntas: quia

1. Sive sit voluntas qelhsis hoc est, naturalis sive ad naturam pertinentium, sive boulhsis, hoc est, consiliativa de his quae in nobis sunt operabilibus per nos,

semper appetitus est indigentiae: est enim respectu non habiti cujus est indigentia vel ad esse vel ad opus. In Deo autem nulla indigentia est. Ergo nulla voluntas.

2. Adhuc, Dicunt Aristoteles et Damascenus et Gregorius Nyssenus, quod voluntas finis est: Dei autem nullus est finis, quia non ordinatur ad aliud: ergo videtur, quod Dei nulla sit voluntas.

3. Adhuc, Si voluntas in Deu est, quaeratur, Quid in divinis praedicat, utrum scilicet essentiam, vel relationem ? Et dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV, cap. Jam de voluntate Dei: " Sciendum est ergo, quia voluntas " sive volens de Deo secundum essentiam " dicitur. Non est enim ei aliud velle et " aliud esse, sed omnino idem. " Ergo voluntas in Deo praedicat essentiam et non relationem.

4. Adhuc, Ibidem ex verbis Augustini dicit sic: " Sicut idem est Deo esse bonum quod esse Deum, ita idem ei esse voluntatem quod esse Deum: nam voluntas qua semper volens est, non affectus vel motus est qui in Deum cadere non valet, sed divina ousia qua volens Deus est. " Ex his accipitur, quod secundum essentiam dicitur.

In contrarium hujus,

1. Magister ibidem innuit talem obje- ctionem, licet non formet eam: Quaecumque omnino sunt idem, eodem utrique addito, adhuc erunt eadem. Si ergo idem est esse vel velle in Deo, sicut possumus dicere, quod vult omnia bona voluntate sua, ita possumus dicere, quod est omnia bona essentia sua.

2. Adhuc, Videtur quod relative dicatur: quia sicut Creator et Dominus de Deo relative dicuntur, ita videtur, quod voluntas relative dicatur ad volitum.

3. Adhuc, Sicut est scientia sci bilis scientia, ita est voluntas voliti voluntas: et sicut nulla est scientia quae nullius scibilis est, ut dixit Hugo, ita nulla est voluntas quae nullius voliti est: ergo videtur, quod secundum relationem dicatur.

In contrarium hujus est,

1. Quod dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLV, cap. Et licet idem, quod volens de Deo numquam relative dicitur.

2. Si quis velit ad hoc respondere sicut Magister respondet in Sententiis, qui dicit sic: " Licet idem sit Deo velle " quod esse, non tamen dicendum est " Deum esse omnia esse quae vult. " Et dat instantiam: " Sicut idem est Deo esse quod scire, nec tamen sicut dicitur scire omnia, ita quoque potest dici esse omnia. " Sed haec solutio non videtur sufficiens: secundum Aristotelem enim in libro II Elenchorum, per interemptionem solvere non sufficit, sed oportet etiam causam falsi demonstrare. Haec autem solutio non. demonstrat causam falsi.

Ulterius quaeritur, Cum voluntas de multis dicatur, est enim voluntas virtus sive potentia animae, et est voluntas actus sive motus illius virtutis, et est voluntas affectus, passio scilicet qua afficitur ex apprehensione formae voliti secundum laetitiam vel tristitiam, vel secundum spem vel timorem in assequendo vel fugiendo volitum, utrum voluntas omnibus istis modis in Deo sit vel non ?

Et videtur, quod non:

1. Virtus enim potentia est, non actus: et in Deo potentia est: ergo non est voluntas in Deo ut potentia sive virtus.

2. Adhuc, Nullus motus in Deo est: quia Deus immutabilis est: ergo non est in Deo voluntas motus sive actus.

3. Adhuc, Paulo ante habitum est, quod affectus in Deum cadere non valet. Cum ergo secundum hoc, scilicet secundum quod est potentia, virtus, motus, sive operatio et affectus dicatur de homine et Angelo, et secundum nullum istorum possit dici de Deo, videtur quod aequivoce de Deo et de Angelo et de homine dicatur voluntas,

4. Adhuc, Augustinus in primo de Libero arbitrio: " Voluntas est rationalis motus sensui praesidens et appetitui. " Constat, quod secundum istam rationem non convenit Deo. Ergo non una ratione dicitur de Deo, de Angelo, et de homine.

. Solutio. Dicendum, quod in Deo voluntas est, et convenit ei maxime habere voluntatem plus quam Angelo vel homini. Cujus causa est quod dicit Aristoteles in III de Anima, quod " in rationabili natura voluntas est, in irrationabili autem desiderium et animus. " Et in VI Topicorum dicit, quod omnis voluntas in ratione est: et ideo ut concupiscentia definiri non potest. Et cum, sicut dicit Avicenna, ab anima rationali quaedam fluant potentiae conjunctae corpori, quae fluunt ab ipsa secundum quod ipsa est actus corporis, et quaedam fluant ad ipsa secundum quod ipsa est actus causae primae creantis et actos intelligentiae formantis, ut dicitur in libro de Causis, et illae sint potentiae non organicae, nec in organo operantes sicut intellectus et ratio et voluntas: et omnes illae in eo quod est liberum, in anima fundatae sunt: liberum enim, ut dicit Aristoteles in primo primae philosophiae, dicimus, quod causa sui est ut sit, omnes illae potentiae causa sui sunt, et actus suos habent in omni moda libertate et potestate, quod possessionem vocant Philosophi. In parte autem illa qua anima actus et imago primae causae est et intelligentiae forma, lumine intelligentiae formata, adhuc duae partes sunt, una in parte passiva sive susceptiva, qua anima, ut dicit Aristoteles in III de Anima, omnia potest fieri, et haec est intellectus. Alia autem inest secundum partem activam et motivam, qua anima libere potest agere quod vult, ita quod in ipsa est quod vult facere, nec alia indiget ad hoc: et illa vocatur rationabilis appetitus sive voluntas, qua anima absolute efficitur domina sui actus, non acta ad aliquid, nec impulsa per necessitatem, sicut bruta plus aguntur quam agant, ut dicunt Aristoteles et Augustinus. Aguntur autem impulsu passionum irae et concupiscentiae, a quibus liber est intellectus, qui apud Philosophos vocatur adeptus sive possessus: unde voluntas ab illa rationalis naturae fluit, quae maxime libera est, et maxime causa sui, et maxime domina suorum actuum est. Propter quod in Deo maxime est, et post hoc in Angelo, et post hoc in homine, in brutis autem nullo modo, nisi per metaphoram.

Ad primum ergo dicendum, quod utroque modo voluntas est in Deo. Qelhsis enim est in Deo: quia vult se et ad divinitatem pertinentia, scilicet quod omnipotens et simplex sit et hujusmodi: boulhsis autem, quia vult etiam ea quae ex consilio, hoc est, ex definitione aeterna determinavit, sicut dicitur, Isaiae, xlvi, 10: Consilium meum, stabit, et omnis voluntas mea fiet. Dictum est enim in praehabitis de providentia, qualiter consilium cadit in Deum.

Et ad id quod objicitur de appetitu, dicendum quod non est semper appetitus habendi et non habiti, nec semper indigentiae, sed etiam habiti ut continuetur et maneat.

Ad aliud dicendum, quod Deus ipse finis est: ad seipsum enim vult quid-

quid vult: sed verum est, quod ad ulteriorem finem non refert ea quae vult.

Ad id quod quaeritur, quid praedicet in Deo ? Dicendum, quod essentiam divinam: sed dupliciter, scilicet absolute, vel cum connotatione effectus. Absolute, sicut quando volitum ejus est Deus, vel id quod in Deo est ab aeterno, ut cum dicimus, Deus vult se intelligere, sapere, esse, scire, et hujusmodi. Cum connotatione effectus, ut cum dicitur, Deus vult esse bona creata, vel bona sanctorum, vel aliqua alia exteriora,: tunc enim praedicat essentiam et connotat haec vel illa subjecta esse divinae voluntati, ut dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinct. XLV, cap. Et ubicumque. Unde licet voluntas sit essentia, tamen significandi et modum essendi habet alium: et ideo quod attribuitur uni, non attribuitur alteri: propter quod non sequitur, vult omnia bona, ergo est omnia bona. Nec est verum generaliter, quod si aliqua sint eadem, quod eodem addito adhuc uterque sint eadem, nisi sint eadem et secundum modum essendi et secundum modum significandi: ad diversum enim modum attribuendi plus operatur diversus modus significandi, quam diversus modus essendi, et praecipue in divinis.

Ad aliud dicendum, quod secundum essentiam dicitur, sub diverso tamen modo significandi.

Ad id quod objicitur in contrarium, patet solutio per praedicta.

Ad aliud dicendum, quod relative dicitur ad volitum quando connotat effectum respectu, alicujus exterioris, sicut Creator et Dominus.

Ad aliud dicendum, quod bene conceditur, quod hoc modo dicitur cum respectu ad volitum, sicut dominus et sicut creator.

Ad id quod objicitur in contrarium ex dicto Magistri, dicendum quod numquam dicitur relativum eo modo quo relativa distinguunt personas; quia si ita diceretur relative, non diceretur essentialiter:

sed tamen per hoc non negator quin aliquando cum. significatione essentiae connotat respectum ad volita.

Ad aliud dicendum, quod solutio Magistri est bona, et id quod ostendit causam falsitatis in consequentia, est id quod dictum est de diverso modi significandi et connotandi.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod voluntas ut potentia in Deo non est, nec voluntas ut motus, nec voluntas ut affectus, sed voluntas ut substantia propter indifferentiam simplicitatis: differens tamen a substantia secundum modum, significandi, non tamen propter hoc aequivoce dicitur de Deo, Angelo, et homine: sed dicitur per prius et posterius, ita quod secundum prius dicitur de Deo, qui omnino liber est et causa suorum actuum et dominus, et proxime post hoc dicitur de Angelo, qui separatus est ab affectionibus passionum corporalium: et ideo voluntatis suae libet arbiter, et secundum analogiam dicitur de homine, qui licet affectibus trahatur, non tamen agitur nec cogitur: per metaphoram autem dicitur de appetitu sensibili qui agitur, sed non cogitur: ultima autem resonantia, ut dicit Dionysius, dicitur de vegetabilibus et existentibus secundum appetitum naturalem, quo, ut dicit Dionysius et Aristoteles in primo Ethicorum , omnia optant vel volunt bonum.

Ad id quod objicitur de Augustino, patet jam solutio: per illam enim rationem convenit homini qui habet sensura, cui praesidet ratio, secundum tamen illam rationem, qua dicitur voluntas appetitus rationalis et motus in volita, per prius convenit Deo, per posterius Angelo, et postremo homini, et per metaphoram bruto, et per inclinationem naturalem existentibus, non participantibus vitam.