PARTICULA. III.

Utrum voluntas divina sit causa propria vel communis, contingens vel necessaria, universalis vel particularis ?

Tertio quaeritur. Utrum voluntas sit causa propria vel communis, mediata, vel immediata ?

Et videtur, quod communis.

1. Communis enim causa est, quam non de necessitate sequitur effectus, et quae per aliquod sibi additum determinans et approprians efficitur proprium. Sed voluntatem Dei non de necessitate sequitur effectus: quia ab aeterno voluit creare mundum, non tamen mundus creatus est ab aeterno.

2. Adhuc, Nihil est addibile voluntati divinae per quod approprietur: quia simplicitas nihil admittit addibile sibi: videtur ergo, quod remanet communis, et non appropriabilis.

In contrarium est, quod

1. Omnis communis causa immediata est: nihil antem immediatius est quam voluntas divina, quia est intra omnia, et extra omnia, et infra omnia, et supra omnia, et intimior omnibus quam cujuscumque natura propria.

2. Adhuc, Si mediata est, per aliquod sibi adjunctum efficitur immediata: quaero de illo medio, utrum illud sit creatum, vel increatum? Si increatum: tunc est Deus, et non est medium inter creatorem et creaturam. Si creatum: tunc eadem ratione erit medium inter hoc creatum et creantem voluntatem: et de illo iterum quaeritur, et ibit in infinitum. Ergo videtur, quod non debet dicit causa mediata.

Si autem dicatur, quod sit causa propria. Contra: Causa propria et immediata posita, statim ponitur effectus: sed constat, quod Deus ab aeterno voluit creare mundum: ergo ab aeterno mundus creatus est, quod falsum est.

Ulterius quaeritur, Utrum sit causa contingens vel necessaria ?

Et videtur, quod contingens.

Dicit enim Augustinus in libro V. de Civitate Dei. " Quod fit voluntate, non fit necessitate . " Sed quod fit voluntate et non ex necessitatem fit contingenter. Videtur ergo, quod omne quod fit voluntate, fit contingenter. Ergo videtur, quod voluntas sit causa contingens.

In contrarium hujus est, quod

1. Omne contingens variabile est secundum tempus: voluntas Dei invariabilis est secundum tempus: ergo voluntas Dei non est causa contingens. Major.. patet de se. Minor probatur per Augustinum in libro XII Confessionum sic dicentem: " Non temporibus variatur voluntas tua, Domine. " Et ibidem, " Non vult Deus quod prius nolebat: quia talis voluntas esset mutabilis, " Adhuc, ibidem, Dei voluntas non est ex- tra Dei substantiam, sed simul et semel vult omnia quae vult ab aeterno. "

In contrarium hujus est, quia

1. Si non temporibus variatur voluntas, tunc idem est in Deo velle et voluisse et velle in futurum: ei ad voluisse Caesarem, sequebatur Caesarem fuisse, et ad velle Caesarem, sequitur Caesarem esse: ergo modo Caesar est sicut fuit, quod falsum est. Et eadem consequentia est in futurum: quia si idem est velle esse et velle fore, tunc sicut sequitur ad velle fore Antichristum fore, ita ad velle esse sequitur Antichristum esse: ergo Antichristus nunc est qui erit, quod falsum est.

2. Adhuc dicit Augustinus: " Idem est Deo auctore aliquid esse vel. fleri et Deo volente . " Sed auctore fieri dicit causam in actu causantem. Ergo Deo volente fieri dicit voluntatem in actu causantem. Constat autem, quod ab aeterno voluit mundum fieri: et voluntas dicit causam in actu causantem: ergo mundus fuit ab aeterno, quod falsum est.

3. Adhuc, Constat, quod aliquando voluit mundum fieri: aut ergo ab aeterno voluit, aut noluit. Si voluit ab aeterno: tunc sicut sequitur, quod aliquando voluit, statim fecit: ita sequitur, quod ab aeterno voluit, ab aeterno fecit: mundum ergo fecit ab aeterno, quod falsum est. Si noluit ab aeterno et postea voluit: tunc sequitur, quod aliquando voluit quod prius nolebat: ergo voluntas ejus variabilis fuit, quod est contra Augustinum in libro XII Confessionum dicentem, quod " non vult nunc quod prius nolebat: " quia talis voluntas variabilis esset, sicut paulo ante dictum est.

Ulterius quaeritur, Si sit causa universalis vel particularis respectu boni et mali?

Et videtur, quod universalis,

Dicit enim Augustinus in libro III de Trinitate, quod " nihil est quod non de interiori et intelligibili aula summi imperatoris egrediatur . " Amos, iii, 5: Si erit malum in civitate, quod Dominus non fecerit ? De bonis autem non est dubium quin omnium bonorum causa sit. Ergo videtur, quod sit causa universalis.

In contrarium est,

1. Quod dicit Boetius in Topicis, quod " causa mala est, cujus effectus malus. " Si ergo Deus causa mali est, ipse malum est, quod absurdum est.

2. Adhuc, In praehabitis de praescientia Dei secundum Augustinum probatum est, quod Deus causa mali esse non potest. Ergo voluntas Dei. causa universalis esse non potest eorum quae fiunt, sed particularis respectu bonorum tantum.

Solutio. Dicendum, quod voluntas Dei causa est per se immediata et propria et necessaria omnium eorum quae fiunt ab efficiente causa, et non a causa deficiente. In toto enim illo efficientium causarum ordine voluntas Dei prima est et princeps, omnes alias movens et agens ad causandum quae vult, et sicut vult: aliter enim non esset in omnibus agentibus et actis essentialiter, praesentialiter et potentialiter, sicut influens eis esse, speciem, et virtutem ad operandum..

Ad primum ergo dicendum, quod voluntas Dei causa prima est nullo modo determinabilis per aliquid, ut sit hujus causa vel illius.

Ad id quod objicitur, quod sit communis, dicendum quod communis causa determinabilis est et componibilis, quod nullo modo competit voluntati divinae. Nec sequitur nec valet arguendo: causa communis est, quam non de necessitate sequitur effectus: voluntatem Dei non de necessitate sequitur effectus: ergo voluntas Dei est causa communis: et est ibi fallacia accidentis.

Ad aliud dicendum, quod hoc procedit in praemissis: sed conclusio non sequitur: quia licet non sit appropriabilis per aliquid additum, vel addibile voluntati, determinatur tamen et appropriatur per relationem hujus voliti quod est hic et nunc ad voluntatem.

Ad id quod objicitur in contrarium, concedendum est.

Ad aliud dicendum, quod hoc conceditur, quod non est causa mediata., sed immediata et immediatior omni alia causa.

Ad id quod objicitur, quod non sit causa propria, dicendum quod non est generaliter verum, quod causa immediata et propria posita, statim ponatur effectus: non enim tenet nisi in causis essentialibus tantum quae per necessitatem causant. In causis autem voluntariis quae liberae sunt et dominae suorum actum, et in quibus est causare vel non causare, non tenet. Posset tamen dici, quod cum dicitur: Deus voluit hoc vel illud fieri vel esse, licet significetur causa propria et immediata secundum substantiam, non tamen significatur ut propria et immediata: sed cum additur, voluit nunc et hic fieri, significatur ut propria et immediata: et bene sequitur, quod quidquid vult nunc et hic fieri, fit nunc et hic. Et cum dicitur, Voluit ab aeterno fieri mundum vel creari, locutio est duplex: eo quod haec determinatio, ab aeterno, potest referri ad hoc verbum, voluit, et sic locutio est composita et vera: vel potest referri ad hoc verbum, fieri, vel creari, et sic est divisa et falsa: non enim voluit ut fieret vel crearetur ab aeterno, licet ab aeterno voluerit ut tunc fieret et crearetur quando factus et creatus est.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod voluntas Dei causa necessaria est et contingentium et necessariorum, ut dicit Dionysius: sed necessitas illa non est necessitas obligationis, vel coa- ctionis, vel inevitabilitatis, sed est necessitas immutabilitatis, quae est necessitas ejus quod est ens necesse nullo modo possibile.

Ad dictum Augustini, dicendum quod loquitur de voluntate humana: voluntas enim divina est ens necesse, quod aequaliter se habet ad contingentia et necessaria: eo quod a rebus nihil accipit, nec ad res dependet, nec commiscetur rebus. Et hoc est quod dicitur in libro de Causis, quod " primum regit res omnes absque eo quod commisceatur cum eis. "

Ad id quod objicitur in contrarium dicti Augustini, dicendum quod licet voluntas quae extra substantiam volentis non est, nullo tempore varietur: quia sicut dicit Augustinus, illa simul et semei vult quidquid vult: simul enim et semel ad aeternitatem referuntur, in qua simul et semel est quidquid est: tamen volitum variatur ex tempore, et ad variationem voliti sequitur variatio relationis ad volentem: et ideo non est idem voluisse in praeterito, et velle in praesenti, et velle fore in futuro. Et istae rationes importantur per verba diversorum temporum, voluit scilicet, vult, et volet.

Et ideo non sequitur quod objectum est de Caesare vel Antichristo: quia licet voluntas secundum substantiam sit eadem, tamen secundum connotata non est eadem: et ideo variatur in modo dicendi et significandi.

Ad aliud dicendum, quod idem est Deo volente et Deo auctore fieri: sed Deo auctore fieri dicit voluntatem signi, quod signum est impletio vel operatio: et cum voluntate illa convertitur, Deo auctore fieri: et ideo non potest voluntas inferri communiter, nisi ut ex parte infertur totum: sed non potest tunc ex toto inferri pars. Et ideo cum dicit Augustinus, quod idem est Deo volente fieri, et Deo auctore fieri, intelligitur de quadam specie voluntatis, et non universaliter de voluntate. Per hoc enim vult Augustinus probare, quod impletio signum est voluntatis, et non nisi divinae:

et ideo non sequitur, si auctor dicit causam in actu, quod propter hoc voluntas accepta generaliter, causam dicat in actu, sed quod impletio sive operatio causam in actu supponat causantem.

Aliud quod sequitur, solutum est in praehabitis: quia quod aliquando voluit quod ante nolebat, non inducit variationem in ipso sive in ipsa voluntate, sed in volito et in relatione voliti ad voluntatem.

Ad id quod ulterius quaeritur, dicendum quod sicut in. principio solutionis dictum est, causa est universalis omnium quae fiunt a causa efficiente, non deficiente, ut dicit Augustinus in libro VIII de Civitate Dei . Unde malum non est a Deo sicut a causa efficiente. Malum enim secundum quod in praehabitis ostensum est, saepe non fit a causa efficiente, sed deficiente. Nec dicit Augustinus, quod omnia procedant ab interiori aula uno modo, sed dicit, quod omnia procedunt vel jubendo ut fiant, ut bona: vel sinendo, vel permittendo ut mala: quod enim permittit, non facit: sed dicitur permittere, quia non impedit ne fiant.

An id quod objicitur de Amos, iii, 5, dicendum, quod loquitur de malo paenae, et non de malo culpae.

Illa duo quae objiciuntur in contrarium, concedenda sunt. Sed tamen dictum Boetii intelligitur de causis per se et essentialibus: per accidens caini potest esse bonum causa mali, sicut calidum est causa frigidi, sicut dicit Aristoteles in III Meteororum.