Albert the Great, Summa Theologiae

1. Illud enim non est volitum, quod imperatur: sed actus imperatur non fieri: ergo videtur, quod actus non sit volitus. Et hoc patet cum dicitur: Non moechaberis, non furtum facies, non occides, et sic de aliis. Actus ergo ille qui prohibetur, videtur esse non volitus.

In contrarium hujus est quod dicitur,

1. Matth. viii, 4, de leproso mundato, cui dixit Dominus: Vide nemini dixeris, ubi dicit Glossa: " Taceri jussit, nec tamen taceri potuit: non quod aliquid voluit et non potuit, sed dat exemplum ut sui in magnis quae faciunt, latere velint, sed ut prosint aliis, prodantur inviti. " Ergo videtur, quod prohibet quod non vult dimitti, sed vult fieri.

2. Adhuc, Marci, i, 44, ubi eadem historia ponitur, sic dicitur: Vide nemini dixeris: sed vade, ostende te principisacerdotum, ei offer pro emundatione tua quae praecepit Moyses, in testimonium illis. Et sequitur, v, 45: At ille egressus coepit praedicare et diffamare sermonem, ita ut jam non posset manifeste introire in civitatem. Aut ergo leprosus obedivit prohibitioni Domini, aut non. Et videtur, quod non: quia non fecit quod praeceptum fuit. Si autem non obedivit, transgressor fuit, et mortaliter peccavit: et hoc difficile est dicere: quia sic pejus praecipitatus esset in mente, quam curatus esset in corpore, quod inconveniens est dicere.

3. Adhuc, Glossa dicit, quod " tacere non potuit: " et si non potuit, tunc ei imputandum non fuit: et sic non peccavit.

4. Adhuc, Tobiae, xii, 6 et 7, dixit Angelus Raphael: Benedicite Deum caeli, et coram omnibus viventibus confitemini illi, quia fecit vobiscum misericordiam suam. Etenim sacramentum regis abscondere bonum est: opera autem Dei revelare et confiteri honorificum est. Ergo videtur, quod ille qui opus Dei in se sensit per leprae mundationem, tenebatur revelare et publice confiteri: et Dominus hoc prohibuit: ergo videtur, quod ipse perplexus fuit ex verbis Domini et ex verbis Angeli.

5. Adhuc, Si dicatur sicut Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV, quod " prohibuit quod tamen fieri noluit, " videtur inevitabiliter sequi, quod duplex fuit, et quod signum falsum fuit non demonstrando id quod Deus voluit,

6. Adhuc, Matthaei, ix, 31, super illud: Illi autem exeuntes diffamaverunt eum in tota terra illa, Glossa dicit: " Non possunt tacere caeci memores prioris gratiae. " Si non. possunt tacere, et Deus non praecipit impossibile: tunc videtur, quod non fuit voluntas Dei, quod tacerent: et sic non tacendo perfecerunt voluntatem Dei. Qui autem perficit voluntatem Dei, transgressor non est. Transgressor ergo non fuit in tacendo.

7. Simile quid potest objici de caeco, Marci, x, 46 et seq., et Lucae, xviii, 35 et seq., cui praeceptum fuit ut taceret, et ipse magis clamabat.

8. Adhuc, Quod ad laudem Dei est, recta voluntas vult fieri. Praedicatio miraculi ad laudem est: ergo Deus hanc, cum rectissimae sit voluntatis, vult fieri: non ergo vult hoc taceri. Unde, Lucae, xviii, 42 et 43, sic dicit caeco: Respice, fides tua te salvum fecit. Et confestim vidit, ei sequebatur illum magnificans Deum. Et omnis plebs ut vidit, dedit laudem Deo.

Solutio. Dicendum, quod prohibitio signum voluntatis divinae est, sed significat, quod voluntas Dei sit circa oppositum ejus quod prohibet. Sicut enim de praecepto dictum est, quod triplex est, scilicet exsecutorium, probatorium, et instructorium, ita intelligendum est de prohibitione. Prohibitio enim exsecutori a est: Non occides, non moechaberis, non furium facies, et sic de aliis: in quibus prohibetur quod per se malum est, et quo fit homo deterior, pro cujus transgressione aeternaliter punitur homo. Et circa haec non est voluntas Dei, nec potest esse nisi de non faciendo: quia illa non vult fieri, quamvis forte velit oppositum.

Prohibitio autem probatoria fit in his in quibus maxime probatur devotio obedientis. Probatur autem in parvis et indifferentibus magis quam in magnis. In magnis enim prohibitis signum esset, quod propter se vitaret illa quis, et non propter devotionem et auctoritatem prohibentis. Sed in parvis quae non vitantur propter se quando vitantur, signum est, quod non vitantur, nisi propter auctoritatem et devotionem prohibentis. Et tale fuit praeceptum primis parentibus de pomo, Ex quo enim in parvo non obediverunt, evidenti signo probatum fuit, quod nec in magno obedivissent.

Prohibitio instructoria fuit, quae facta fuit leproso, Matthaei, viii, 4, et Marci, i,

44: et eis qui adduxerunt surdum et mutum, de quibus dicitur, Marci, vii, 36 et 37: Et praecepit illis ne cui dicerent. Quanto autem eis praecipiebat, tanto magis plus praedicabant: et eo amplius admirabantur, dicentes: Bene omnia fecit: et surdos fecit audire, et mutos loqui. In illa enim prohibitione non prohibetur actus ex intentione prohibentis, nisi ut ex prohibitione accipiatur occasio instructionis, scilicet ut exemplo prohibentis sui instruantur, ut non quaerant gloriam in magnis, sicut dicunt Glossae praeinductae super Matthaeum, viii, 4, et Marcum, i, 44. Et ideo dicit Magister in libro primo Sententiarum, distinctione XLV, quod in talibus prohibitionibus prohibuit quod non voluit: voluit tamen aliquid circa hoc, occasionatum scilicet ex illo, hoc est, jactantiae et gloriae fugam. In exsecutoriis autem prohibitionibus semper vult actum quem prohibet non fieri, et voluntatem obedientis esse circa oppositum prohibiti. Et ideo egregie dixerunt antiqui Magistri, quod in omnibus prohibitionibus exsecutoriis voluntas in actu interiori manet non negata vel prohibita, sed actus exterior qui est circa rem prohibitam, negatur et prohibetur. Hoc enim dixerunt Praepositivus et Gulielmus Altisiodorensis. Aliter enim in obedientia prohibitionum non inveniretur meritum. Unde cum dicitur: Non occides, sensus est, velis non occidere: Non furaberis, velis sive actualem voluntatem habeas non furandi. Sed in prohibitione instructoria non prohibetur actus propter se, sed propter aliud ad quod intendit instruere per prohibitionem. Et ideo ille cui fit prohibitio, non tenetur ad actum vitandum, nisi forte tamdiu, quamdiu non intelligit ex inspiratione occulta vel manifesta instructionem fieri circa hoc, et non exsecutionem.

Ad primum ergo dicendum, quod in exsecutoria prohibitione actus prohibetur, et non est volitus, praecipue actus exterior: volitus tamen est actus interior.

quia ille bonus est et meritorius: et ideo oppositum prohibitionis quantum ad actum exteriorem ad quod intendit voluntas interior, secundum actum volitum est in prohibitione.

Ad illud quod in contrarium objicitur, dicendum, quod prohibitio illa instructoria fuit. Et quod Glossa dicit, quod " taceri jussit quod taceri non potuit, " non repugnat: sensus enim est, quod taceri jussit ad vitandum inanem gloriam, quam semper voluit in suis vitari. Vel taceri non potuit utiliter: et ideo debuit praedicari ad gloriam Dei.

Ad aliud dicendum, quod leprosus simpliciter obedivit ad intentionem prohibentis. In actu autem prohibitio non obedivit nec debuit: quia circa hoc voluntatem Dei scivit non esse, sed quod usus fuit prohibitione ad aliud ad quod suos instruere voluit, sicut patet in verbis Angeli Tobiae, Tob. xii, 6 et 7, et Eccli, xliii, 33 et 34: Benedicentes Dominum, exaltate illum quantum potestis: major enim est omni laude. Exaltantes eum replemini virtute.

Ad aliud dicendum, quod dictum Glossae intelligitur: utiliter non potuit, et ideo non tacendo non peccavit. Unde Bernardus: " Silentio peccat, qui verbum salutis quod prodesse multis poterit, indiscreto et damnabili ligat silentio. "

Ad aliud dicendum, quod perplexus non fuit: scivit enim voluntatem Domini non esse circa hoc quod prohibuit, nisi occasionaliter, ut scilicet ex illo instrueret: et obedivit in hoc quod Deus intendit et voluit.

Ad aliud dicendum, quod illud non sequitur de praecepto instructorio. Non enim est duplicitas nisi circa idem sint voluntas et signum opposita. Hoc autem non est hic: voluntas enim est circa instructionem: signum autem prohibitionis circa actum exteriorem, qui non per se ut malum prohibetur, sed per occasionem, ut dictum est.

Dicunt tamen quidam et bene, quod aliter est in orationibus indicativis, et aliter m orationibus optativis, et aliter in orationibus imperativis. Oratio enim indicativa secundum veritatem dependet ex re quam significat. Dicit enim Aristoteles in Praedicamentis, quod in eo quod res est vel non est, oratio vera vel falsa est: et veritas rei est in oratione ut in signo, in mente autem dicentis est sicut in adaequatione rerum et intellectuum. Dicit enim Aristoteles, quod " veritas est adaequatio rerum et intellectuum. " Et ideo dicit in quinto primae philosophiae, quod " veritas est in anima. " Unde cum, sicut dicunt Plato et Basilius, sermo inventus sit ut nobis invicem affectus et conceptus nostros pandamus: si concipio unum in corde, et aliud significo, sermone duplex sum, et signum falsum. quod profero: eo quod sermo et intellectus non sunt circa idem. Similiter in oratione optativa, ut cum dico, utinam scriberes, significatur voluntatem esse circa id quod operatur: sermo enim significat id quod operatur, et modus qui significatur in verbo, significat inclinationem et affectum animi esse circa idem. Dicit enim Priscianus, quod " modi verborum sunt inclinationes animi, varios ejus affectus circa idem de quo sermo est, demonstrantes. " Et ideo si opto unum voce, et inclinatio animi per desiderium non est ad illud, duplex sum: quia inclinatio animi ad idem in modo non est quo significat sermo. Sed in oratione imperativa non est sic. imperium enim quod significatur in modo verbi imperandi, non est in re, sed in imperante: et idcirco non oportet, quod in imperativa oratione imperium semper sit circa rem imperatam: sed potest esse circa aliquid circumstans rem imperatam voluntas imperantis: cum tamen imperium ad aliud referatur. Omnis enim imperans tribus movetur affectibus. Primo enim concipit oratione indicativa quod imperare velit et quid. Secundo,

habet affectum imperandi, qui designatur per modum verbi imperativi, Tertio, affectum et inclinationem habet ad hoc quod intendit imperando ut fiat. Unde patet, quod non oportet, quod affectus voluntatis semper sit circa hoc quod imperatur, sed ex causa probationis vel instructionis potest esse circa aliud sine duplicitate et sine signi falsitate.

An aliud jam patet solutio per praedicta: quia Glossa illa directe dicit, quod ad aliud refertur imperium, et ad aliud voluntas imperantis.

Quod objicitur de caeco, simile illi est et similiter solvendum.

Ultimum quod objicitur, concedendum est: unde diximus, quod prohibitio actus non ponitur nisi per occasionem, ut scilicet ex ipsa prohibitione locum habeat instructio.